خبرگزاری مهر، گروه استانها - داود عبدی: در طول دهه‌های اخیر طرح‌ها و برنامه‌های متعددی برای تأمین آب شرب و کشاورزی پایدار به گرمسار طرح‌ها و برنامه‌های مختلفی تهیه در سطح شهرستان و حوضه آبریز حبله رود مطرح‌شده که برخی از آنها قابلیت اجرا داشته و برخی دیگر نیز در دست اجرا است اما شاید انتقال آب حبله رود به‌وسیله لوله مهم‌ترین این طرح‌ها محسوب شود که به موضوعی فرسایشی بدل شده است.
به علل مختلف از جمله عدم برنامه‌ریزی و اجرای طرح‌های توسعه جامع در سطح حوزه آبخیز حبله رود و دشت گرمسار و انجام اقدامات یک‌سویه و تک‌بعدی و همچنین ضعف علمی برخی مطالعات صورت گرفته که بر تصمیمات سیاسی واداری نیز تأثیرگذار بوده است، شاهد طولانی شدن زمان اجرای طرح‌های آب‌رسانی و تغییر نظام‌های بهره‌برداری کشاورزی هستیم که دراین‌بین نه‌تنها کشاورزان بلکه عموم مردم منطقه متضرر می‌شوند.
اخذ تمهیدات لازم برای انتقال آب
یک کارشناس حقوقی در این خصوص و در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: بهره‌برداری از منابع آب رودخانه حبله رود به علت افزایش تقاضا و ثبات منابع آبی، تبخیر و ... به حد بحرانی خود نزدیک می‌شود. از سوی دیگر برخی طرح‌های آب‌رسانی در گرمسار نه‌تنها نقش بارز و تأثیرگذاری برای حل مشکلات موجود ایفا نکرده بلکه باعث اتلاف سرمایه‌های ملی و عدم کارایی طرح‌ها و تخریب منابع کمیاب آب‌وخاک منطقه نیز شده است موضوع بحران آب و وضعیت منابع آبی رودخانه حبله رود و انتقال آن به دشت گرمسار هرروز پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی عمیق‌تری را در این منطقه رقم می‌زند.
احمد رضا سعیدی همچنین گفت: بهره‌برداری از منابع آب رودخانه حبله رود به علت افزایش تقاضا و ثبات منابع آبی، تبخیر و ... به حد بحرانی خود نزدیک می‌شود که این علاوه بر جنبه‌های اقتصادی، وجهه سیاسی نیز دارد لذا بررسی روند تاریخی انتقال آب به دشت گرمسار نشان می‌دهد که مباحث و چالش‌های پیرامون استفاده از منابع آب رودخانه حبله رود و حق آبِه دشت گرمسار از طریق کانال و لوله هنوز در مرحله اولیه است و در آینده می‌تواند سرمنشأ تنش‌ها و مشکلات داخلی فراوانی باشد لذا به نظر می‌رسد برای اجتناب ازاین‌گونه مسائل تدوین حقوق استفاده از منابع آب و قوانین خاص ضروری باشد.
بحران خشک‌سالی در گرمسار
کارشناس ارشد امور کشاورزی در گفتگو با خبرنگار مهر تصریح کرد: برای تأمین آب کشاورزی و شرب گرمسار و همچنین توسعه پایدار کشاورزی در کنار کاهش مشکلات طرح‌ها، برنامه‌های مختلفی اجراشده که یکی از پروژه‌های مهم این حوزه احداث سد نمرود بر روی سرشاخه رودخانه حبله رود است لذا مطالعات اولیه این سد قبل از انقلاب آغاز شد ولی به دلایل مختلف عملیات احداث آن به تعویق افتاد.
یونس شاه‌حسینی با ابراز اینکه سال ۸۴ احداث این سد آغاز و با حجم مفید مخزن ۱۲۲ میلیون مترمکعبی ادامه یافت، گفت: اما علی‌رغم وعده‌های فراوانی که برای اتمام عملیات اجرایی پروژه و آبگیری سد تاکنون داده‌شده، به نظر می‌رسد برای بهره‌برداری از آن حداقل تا اوایل سال ۹۸ باید منتظر ماند از سوی دیگر همه آب ذخیره‌شده این سد به گرمسار نخواهد رسید و زمزمه‌هایی مبنی بر انتقال آب به سایر مناطق نیز به گوش می‌رسد.
عدم توفیق برنامه‌های محلی و منطقه‌ای و نوسانات آب رودخانه حبله رود شاهد هستیم که آب شرب گرمسار با آب چاه اختلاط می‌شود که این امر کیفیت آب را کاهش داده استوی تصریح کرد: سد نمرود در شرایطی کاربردی است که آب پشت آن باشد و در کنار تأمین آب باغداران بالادست رودخانه، آب حبله رود به شهر گرمسار نیز برسد زیرا در حال حاضر چندین سال است که در فصل گرما آب کشاورزی به دشت گرمسار قطع یا به حداقل ممکن می‌رسد و متأسفانه این مشکلات باعث شده تا کشاورزان اقدام به حفر تعداد قابل‌توجهی چاه عمیق و نیمه عمیق کنند که به دلیل برداشت بیش‌ازحد از آنها سطح آب‌های زیرزمینی کاهش‌یافته و همچنین آب‌شور شده است.
کارشناس ارشد امور کشاورزی نیز با بیان اینکه در بحث آب شرب مردم منطقه نیز به دلیل عدم توفیق برنامه‌های محلی و منطقه‌ای و نوسانات آب رودخانه حبله رود شاهد هستیم که آب شرب گرمسار با آب چاه مخلوط می‌شود که این امر کیفیت آب را کاهش داده است، افزود: البته دولت‌ها معمولاً به توسعه و حمایت در تأمین آب شرب نگاه ویژه‌ای دارند، اما در شهرستان‌های گرمسار و آرادان به علت نقص در پروژه‌های آب‌رسانی، سال‌ها است که مردم این منطقه از نعمت داشتن آب شیرین و سالم محروم هستند.
ضرورت برنامه‌ریزی
در اکثر موارد، تلاش‌ها معطوف به ایجاد برنامه‌های آمایشی و منطقه‌ای در سطح ملی نشده است؛ وجه بارز اغلب طرح‌ها برای رفع این معضل نیز تهیه نقشه‌های آرمانی جغرافیائی است حال‌آنکه در درجه اول هر برنامه منطقه‌ای بایستی الزام در منطقه تهیه‌شده و ویژگی‌های خاص جغرافیائی تاریخی و انسانی منطقه را لحاظ کرده باشد.
دوم اینکه برنامه‌های منطقه‌ای گذشته فاقد یک برنامه مالی و جریان مالی قابل تنظیم و اجرای مجزا بوده و در عوض به احکام اداری و مصوباتی مرتبط می‌شده که خواه‌ناخواه فاقد امکان به اجرا درآمدن بوده است. عدم وجود یک برنامه و جریان مالی که ارتباط ارگانیک با برنامه منطقه‌ای و یا ملی داشته باشد می‌تواند به تنهائی دلیل کافی برای شکست هر برنامه‌ای باشد
منطقی نیست که ابتدا آب را آلوده و سپس تصفیه کنیم چون در این فراگیرد بعضی آلاینده‌ها باقی‌مانده و آب نیز کیفیت خود را از دست می‌دهد مشکل سوم که با برنامه مالی نیز ارتباط دارد عدم توجه به کارکردهای قیمت‌های اقتصادی برای منابع خصوصی و کالاهای عمومی ازجمله منابع آب، زمین و محیط‌زیست و فضای جغرافیائی است.
طبیعتاً عدم سازمان‌دهی یک برنامه به‌نحوی‌که بتواند علائم اقتصادی بروز داده و عاملین اقتصادی پراکنده را به‌صورت خودکار هدایت کند و بر اساس اهمیت نسبی به‌خودی‌خود منابع مالی تجهیز کند دلیل دیگری برای شکست برنامه مالی و برنامه اجرائی است.
موضوع دیگر حفاظت از آب در برابر آلودگی‌ها در مسیر انتقال است از دسترس فاضل آب و آلاینده‌های مسکونی و صنعتی در امان نیست گرچه ممکن است استدلال شود آب سدها و رودخانه‌ها نهایتاً تصفیه می‌شود، لکن منطقی نیست که ابتدا آب را آلوده و سپس تصفیه کنیم چون در این فراگیرد بعضی آلاینده‌ها باقی‌مانده و آب نیز کیفیت خود را از دست می‌دهد.
انتقاد نسبت به برداشت از بالادست نمرود
غلامرضا کاتب نماینده مردم گرمسار و آرادان در مجلس شورای اسلامی ضمن انتقاد از برداشت آب از بالادست سد نمرود در استان تهران، به خبرنگار مهر گفت: ﭘﺎﻳﺪاﺭﻱ و اﻳﺠﺎﺩ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﻴﺎﺯﻣﻨﺪ ﺩﻭ ﻋﺎﻣﻞ اصلی ﺁﺏ و ﺑﺮﻕ است که متأسفانه باید گفت کمبود آب در این شهرستان مشکلات اساسی به وجود آورده است.
وی افزود: ﻛﻤﺒﻮﺩ ﺁﺏ ﻣﺎﻧﻊ اصلی ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺩﺭ ﻣﻨﻂﻘﻪ اﺳﺖ از سوی دیگر ﺑﺮﺩاﺷﺖ ﺁﺏ اﺯ ﺳﻮی بالادستی‌ها از منابع آبی گرمسار ابراز نگرانی کرد و افزود: برداشت نامتعارف از منابع آبی در بالادست منجر به کاهش ذخایر آبی گرمسار شده و ابعاد این حرکت نسنجیده سطوح گوناگون کسب‌وکار در گرمسار را تحت شعاع قرار داده است.
کاتب افزود: یکی از گرفتاری‌های ما آن است که سد نمرود در استان تهران قرارگرفته است که این موضوع در تأمین آب شهرستان‌های گرمسار و آرادان اختلال ایجاد کرده و از سوی دیگر نیمه‌کاره ماندن پروژه «بی او تی» از سال ۹۴ نیز مزید بر علت شده است هرچند اجرای طرح نظارتی بر اراضی بالادستی در دستور کار وزارت نیرو قرار دارد اما باید اقدامی فوری در این زمینه کرد.
نظر وزیر درباره «بی اوتی»
اردکانیان وزیر نیرو در سفری که به گرمسار داشت در گفتگو با رسانه‌ها درباره «بی او تی» سیمین دشت، توضیح داد: اﺟﺮای این طرح ﻧﻘﺶ بسیار مهمی ﺩﺭ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﺼﺮﻑ ﺁﺏ و اﺣﻘﺎﻕ حق‌آبه بهره‌برداران و ﻛﺸﺎﻭﺭﺯاﻥ محلی خواهد داشت از سوی دیگر سد نمرود نیز تکمیل می‌شود و یکی از معاونان وزارتخانه مسئول پیگیری این پروژه شده تا با تأمین اعتبار موردنیاز زمینه تکمیل آن فراهم شود.
وزیر نیرو همچنین درباره ﻣﺸﻜﻼﺕ ﭘﺮﻭﮊﻩ آب‌رسانی اﺯ ﺑﻨﺪ اﻧﺤﺮافی ﺳﻴﻤﻴﻦ ﺩﺷﺖ به ﮔﺮﻣﺴﺎﺭ نیز توضیح داد: ﻗﺮاﺭﺩاﺩ اﻳﻦ ﭘﺮﻭﮊﻩ ﺩﺭ زمان‌بندی دوساله ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﻧﺮﺳﻴﺪﻩ و ﺑﺮای بهره‌برداری به تأخیر اﻓﺘﺎﺩﻩ که ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻫﻤﻜﺎﺭی و ﺗﻌﺎﻣﻞ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎﺭاﻥ و مسئوﻻﻥ ﺩﺭ ﺳﻂﺢ اﺳﺘﺎﻥ و ﻛﺸﻮﺭ ﺟﺒﺮاﻥ ﺷﻮﺩ.
اهمیت بی او تی و سیمین دشت
ایرج ﺣﻴﺪﺭﻳﺎﻥ ﻣﺪﻳﺮﻛﻞ ﺁﺏ منطقه‌ای اﺳﺘﺎﻥ ﺳﻤﻨﺎﻥ در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به ﭘﺮﻭﮊﻩ آب‌رسانی اﺯ ﺑﻨﺪ اﻧﺤﺮاﻓﻲ ﺳﻴﻤﻴﻦ ﺩﺷﺖ ﺑﻪ ﮔﺮﻣﺴﺎﺭ موسوم به «بی او تی» که از سال ۹۳ آغازشده است، گفت: ۳۲ ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ اﺯ ﺧﻄ اﻧﺘﻘﺎﻝ ﺁﺏ در این پروژه ﺗﻜﻤﻴﻞ و بهره‌برداری ﺷﺪه است همچنین اﻳﻦ ﭘﺮﻭﮊﻩ ﺑﺎ ﻗﺮاﺭﺩاﺩ ۱۸ ﻣﺎﻫﻪ ﻛﻠﻨﮓ ﺯنی ﺷﺪه است و این ﭘﺮﻭﮊﻩ تاکنون تکمیل‌نشده و ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺸﻜﻼﺕ ﻣﻮﺟود ﺑﺎ ﭘﻴﮕﻴﺮی ﻭﺯاﺭﺕ ﻧﻴﺮﻭ ﺭﻓﻊ ﺷﻮﺩ اما در کل باید گفت فعلاً پیشرفت ﻓﻴﺰیکی ﻣﺠﻤﻮﻉ اﻳﻦ ﭘﺮﻭﮊﻩ حدود ۳۰ ﺩﺭﺻﺪ محاسبه شد است.
سد نمرود به‌عنوان یک ظرفیت مهم برای رفع مشکلات مردم گرمسار و آرادان و ایوانکی در بحث کمبود آب کشاورزی و شرب محسوب می‌شود جوراب لو مدیر امور منابع آب گرمسار نیز در گفتگو با خبرنگار مهر معتقد است سد نمرود به‌عنوان یک ظرفیت مهم برای رفع مشکلات مردم گرمسار و آرادان و ایوانکی در بحث کمبود آب کشاورزی و شرب محسوب می‌شود و لذا در سال جاری و سال گذشته با ذخیره ۲۱ میلیون مترمکعبی سد نمرود به جلوگیری از کم‌آبی در این منطقه کمک شایانی کرد و کمبود آب از طریق سد نمرود تا حدودی برطرف شد اما در حال حاضر مشکلی که با آن مواجه هستیم وجود روستایی به نام «سلِ بن» است که در قسمت مخزن سد قرار دارد که اگر جابه‌جایی آن صورت گیرد می‌توانیم میزان ذخیره آب را از ۲۱ میلیون مترمکعب به حدود ۵۵ میلیون مترمکعب برسانیم.
جوراب لو در ادامه دیگر پروژه مهم گرمسار را انتقال آب کشاورزی و شرب از طریق کانال سیمین دشت به این شهرستان نام برد و گفت: در حال حاضر، آب باکیفیت را از طریق این کانال به شهرستان‌های گرمسار می‌رسانیم درباره «بی او تی» نیز باید گفت آبگیری خط لوله مذکور از بند انحرافی سیمین دشت واقع بر رودخانه حبلهِ رود در ۴۰ کیلومتری شمال شرقی شهر گرمسار انجام و پس از پیش‌تصفیه آب، توسط ۴۲ کیلومتر خط انتقال لوله به محل تصفیه‌خانه گرمسار منتقل خواهد شد.
آیا مشکلات کشاورزان حل می‌شود
محمدی رئیس خانه کشاورز گرمسار نیز در گفتگو با خبرنگار مهر ضمن تأکید بر اینکه حذف حق آبِه مردم گرمسار از رودخانه حبله رود فاجعه است، گفت: مسئولان باید پاسخگوی تمامی آسیب پذیران دشت گرمسار باشند، متأسفانه هنوز عمق فاجعه زیست‌محیطی و تأثیرات بلندمدت مشکلات مربوطه به حذف حق آبِه لازم مردم گرمسار از رودخانه حبله‌رود، ارزیابی ملی نشده و با این وضعیت قطعاً در سال‌های آینده، اندک آب رودخانه نیز برداشت می‌شود تا هیچ سهمی برای دشت گرمسار باقی نماند.
محمدی معتقد است: برای انتقال آب صنعت و کشاورزی در درازمدت باید انتقال آب با لوله و در کوتاه‌مدت برای آب کشاورزی از حدفاصل بند انحرافی بن کوه - سیمین دشت در بستر کانال انتقال آب انجام شود و شارژ کنتورهای هوشمند کشاورزی برای حدود چهار ماه در سال و خاموشی برای دو الی سه‌ماهه در زمستان برای جبران کسری مخازن آب، دو پیشنهاد برای احیای کشاورزی گرمسار است.
درنهایت انتظار مردم شهرستان‌های گرمسار و آرادان تسریع در احداث و بهره‌برداری کامل از سد نمرود و انتقال آب شرب لوله‌کشی از سد به تصفیه‌خانه و اصلاح و افزایش ظرفیت سیستم‌های تصفیه‌خانه گرمسار است.
همچنین تخصیص کامل بودجه و اعتبارات این پروژه است تا شاید پس از سالیان طولانی رنج و مشقت فراوان، مردم کام تلخ روزهای آب‌شور را با آشامیدن آب شیرین از لوله‌های آب منازل خودشیرین سازند.