خبرگزاری مهر، گروه استانها- زهرا بهرامی: کشت توتون در گلستان با بیش از هشت دهه قدمت، ۷۰ درصد از ۹ هزار تن تولید سالانه کشور را به خود اختصاص داده اما در سال‌های اخیر قرارداد کشت با کشاورزان به‌شدت کاهش‌یافته است.
توتون محصولی است که یک‌سوم شالی آب مصرف می‌کند، جایگزین مناسبی برای کشت برنج شناخته می‌شود و درآمد خوبی هم برای کشاورزان دارد.
مردادماه سال گذشته رئیس مرکز برنامه‌ریزی و نظارت بر دخانیات کشور در جلسه تبیین سیاست‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت در حوزه دخانیات که در گرگان برگزار شده بود، از پنج برابر شدن تولید فعلی توتون در کشور خبر داده و گفته بود که هم‌اکنون سطح زیر کشت توتون کشور تنها ۲۰ درصد از نیاز داخل را تأمین می‌کند و تا پایان برنامه ششم توسعه باید سالانه بین ۴۰ تا ۵۰ هزار تن تولید داشته باشیم.
اما در دو سه سال اخیر تولید توتون در گلستان که قطب اصلی تولید این محصول در کشور است از ۶ هزار تن در سال به هزار و ۷۰۰ تن رسیده است و کشاورزان معتقدند که دست‌هایی در کار است تا شرایط کشت هرسال سخت‌تر شود و تولید داخل به صفر برسد.
یکی از توتون‌کاران گلستانی به خبرنگار مهر گفت: در سال‌های گذشته طرح‌های حمایتی برای افزایش کشت توتون زیاد بود اما در سال‌های اخیر حمایت‌ها به حداقل رسیده و چهار سال است قیمت این محصول افزایش پیدا نکرده است.
دست‌های مافیا در کار است
جواد ملارستمی با بیان این‌که مسئولان به‌راحتی اعلام می‌کنند توتون کشت نکنید، افزود: معلوم نیست چه دست‌هایی در کار است؛ سال گذشته ازیک‌طرف دخانیات خرید را تعطیل کرد و از طرف دیگر تجّاری که همپای دخانیات خرید می‌کردند قیمت را از ۱۰ هزار تومان به ۶ هزار تومان رساندند.
وی ادامه داد: امسال شرکت دخانیات قرارداد کشت با کشاورزان را به حداقل رسانده و به نظر می‌رسد این قراردادها هم فقط برای دریافت اقساط گرمخانه‌هاست.
وی اضافه کرد: در سال‌های گذشته ۳۰ هکتار توتون کشت می‌کردم اما امسال رغبتی به کشت نداشتیم؛ هم‌اکنون ۶۰۰ گرمخانه که با حداقل هزینه ۱۰ میلیون تومانی احداث‌شده بدون استفاده رهاشده و یا به انبار تبدیل‌شده‌اند.
ملارستمی گفت: دست‌های مافیایی در کار است؛ چند هزار فرصت شغلی در گلستان ازدست‌رفته و هزاران نفر بیکار شده‌اند اما تعداد انگشت‌شماری توتون را با تعرفه پنج درصد وارد می‌کنند و سودهای کلان می‌برند.
وی تصریح کرد: سال گذشته استاندار و مسئولان صنعت و معدن قول‌هایی دادند و به کشاورزان گفتند نگران نباشید مشکلات را حل کرده‌ایم اما در زمان بستن قرارداد، دخانیات سطح قراردادها را به یک‌چهارم سال‌های گذشته کاهش داد (یک هکتار را به دو هزار و ۵۰۰ مترمربع کاهش داد) در این شرایط کشت برای هیچ‌یک از کشاورزان مقرون‌به‌صرفه نبود و خیلی‌ها کشت نکردند.
هم‌اکنون سهم اصلی بازار توتون کشور در اختیار شرکت‌های دیگر است که ۹۴ درصد سهم ریالی را دارند اما یک کیلوگرم توتون داخلی مصرف نمی‌کنند
هرچند کشاورزان از وعده‌های مسئولان صنعت، معدن و تجارت برای حل مشکلات توتون‌کاران گلستانی خبر می‌دهند اما رئیس صنعت، معدن و تجارت گلستان توپ بی‌تدبیری در کشت توتون و از دست رفتن فرصت‌های شغلی این حوزه را در زمین شرکت دخانیات می‌اندازد.
حسینقلی قوانلو به خبرنگار مهر اظهار کرد: توتون‌کاران امسال به چند دلیل رغبتی به کشت نداشتند؛ یکی آن‌که پرداخت پول قراردادهای سال گذشته به امسال رسید و با تأخیر چندین ماهه پرداخت شد و دیگر آن‌که شرکت دخانیات سطح قرارداد با کشاورزان را کاهش داد.
وی با یادآوری این‌که سالیان دراز شرکت دخانیات تنها متولی کشت توتون در کشور بوده است، افزود: بعد از آن‌که دخانیات خصوصی شد متأسفانه در دو سال اخیر احتمالاً به دلیل این‌که نمی‌تواند توتون را بفروشد و یا صادر کند؛ مشکل هر چه هست؛ سال‌به‌سال میزان قرارداد را کم می‌کند.
رئیس صنعت، معدن و تجارت گلستان ادامه داد: سال گذشته شرکت دخانیات گلستان دو هزار تن قرارداد بسته بود و امسال این رقم را به هزار و ۷۰۰ تن رساند که عمده کاهش در شهرهای علی‌آباد و گرگان بوده است.
به دنبال سرمایه‌گذاران جدید هستیم
وی اضافه کرد: صنعت، معدن و تجارت به دنبال سرمایه‌گذاران جدید است که مستقیم با کشت‌کاران (کشاورزان) قرارداد ببندد؛ متأسفانه به‌رغم این‌که به کشت‌کارها گفتیم نگران نباشید و تلاش داریم از تسهیلات روستایی کمک‌هزینه کشت توتون را به جریان بیندازیم اما کشاورزان اعتماد ندارند و می‌گویند فقط با دخانیات باید قرارداد ببندند.
قوانلو با اشاره به این‌که سال گذشته سه هزار تن مازاد تولید در گلستان داشتیم، بیان کرد: دلالان بخشی از تولید مازاد را به قیمت توافقی خریدند و در نهایت شرکت دخانیات به‌اجبار ۳۰۰ تا ۴۰۰ تن توتون تولیدی آخر استان را خرید؛ اگر همین کار را هم انجام نمی‌دادیم هزار تن توتون می‌پوسید و زحمت کشت‌کاران هدر می‌رفت.
وی با بیان این‌که امسال تعرفه واردات توتون ۱۰ درصد افزایش یافته است، تصریح کرد: سال آینده هم ۱۰ درصد دیگر به تعرفه واردات توتون افزوده می‌شود و با این قیمت دلار امسال صادرات به‌صرفه است؛ سال آینده بازار توتون خوب خواهد بود به‌شرط این‌که کشاورزان باور کنند جای نگرانی نیست و توتون کشت کنند.
چند هزار فرصت شغلی در گلستان از دست رفته و هزاران نفر بیکار شده‌اند اما تعداد انگشت شماری توتون را با تعرفه پنج درصد وارد می‌کنند و سودهای کلان می‌برند
درحالی‌که قوانلو شرکت دخانیات را عامل اصلی کاهش سطح زیر کشت توتون و از دست رفتن فرصت‌های شغلی در این حوزه اعلام می‌کند اما مدیر مجتمع دخانیات استان گلستان تأکید دارد که سیاست‌گذاری‌ها در دست دخانیات نیست و متولی دستگاه دیگری است و دخانیات هم از سایر دستگاه‌ها مجوز می‌گیرد.
مهدی حاجیلری به خبرنگار مهر اظهار کرد: در اواخر دولت دهم و با مصوبه هیئت‌وزیران (۹۱/۴/۲۷) وظایف حاکمیتی از شرکت دخانیات سلب شد.
وی یادآور شد: تا قبل از این مصوبه تمام امورات مربوط به توتون و توتون‌کاران در حوزه دخانیات بود و شرکت دخانیات با کشاورزان پیمان می‌بست و کشاورزان را حمایت می‌کرد.
وی افزود: پس از آن‌که در سال ۱۳۹۱ اختیارات را از شرکت دخانیات گرفتند و بر اساس اصل ۴۴ سهام شرکت واگذار شد؛ مرکز برنامه‌ریزی و نظارت دخانیات کشور در سازمان صنعت، معدن و تجارت استقراریافته و ازلحاظ قانونی دیگر مباحث این حوزه به شرکت دخانیات ارتباط ندارد و با توجه به نیاز به کشاورزان قرارداد می‌بندیم.
درهای کشور به روی خارجی‌ها باز شد
مدیر مجتمع دخانیات استان گلستان گفت: پس‌ازاین تغییرات شرکت دخانیات هم یک شرکت خصوصی مانند سایر شرکت‌هایی شد که تولید می‌کنند و دیگر ما تصمیم‌گیر و سیاست‌گذار نیستیم که چه میزان کشت شده است و چه مقدار توتون تولید می‌شود.
وی اضافه کرد: ما (دخانیات) هم برای کشت از سازمان صنعت، معدن و تجارت مجوز دریافت می‌کنیم در شرایطی که در گذشته خودمان مجوز می‌دادیم.
حاجیلری تصریح کرد: از سال ۱۳۹۲ به بعد درهای کشور به روی خارجی‌ها باز شد و کمپانی‌های بزرگ خارجی وارد ایران شدند و هم‌اکنون سهم ریالی بازار توتون کمتر از ۶ درصد متعلق به شرکت دخانیات است.
وی بیان کرد: هم‌اکنون سهم اصلی بازار توتون کشور در اختیار شرکت‌های دیگر است که ۹۴ درصد سهم ریالی را دارند اما یک کیلوگرم توتون داخلی مصرف نمی‌کنند.
وی گفت: بر اساس آمار رسمی سازمان صنعت، معدن و تجارت امسال بین ۴۶ تا ۵۰ میلیارد نخ سیگار در داخل تولیدشده که به حدود ۵۰ هزار تن برگ توتون نیاز داشت.
مدیر مجتمع دخانیات استان گلستان با یادآوری این‌که خرمن سیگار ترکیبی از توتون‌های مختلف است، افزود: هم‌اکنون فقط شرکت دخانیات از توتون داخلی در خرمنش استفاده می‌کند اگر کمپانی‌های خارجی که در ایران سیگار تولید می‌کنند تنها ۲۰ درصد از توتون داخلی استفاده کنند ما توتون کم می‌آوریم.
وی ادامه داد: اگر کشت توتون در گلستان تعطیل شود و یا در شرایط حداقلی (مانند شرایط فعلی) باشد هفت تا هشت هزار فرصت شغلی استان از بین می‌رود و محصول جایگزین دیگری برای تأمین مخارج کشاورزان استان وجود ندارد.
حاجیلری اضافه کرد: ما پیشنهادهای خود برای حل مشکل توتون‌کاران گلستانی را به استاندار، مسئولان سازمان صنعت و معدن و ... اعلام کرده‌ایم و معتقدیم دولت می‌تواند با یکی دو مصوبه (کاهش واردات، افزایش تعرفه واردات و استفاده ۳۰ درصدی از توتون داخل) مشکل را ریشه‌ای حل کند.
وی خاطرنشان کرد: گلستان بیش از ۷۰ درصد توتون کشور را تولید می‌کند و سایر استان‌های تولیدکننده توتون مانند گیلان، مازندران و کردستان با مشکلات ما در استان مواجه نیستند چراکه تولید قابل‌توجهی ندارند اما ادامه روند موجود در کشت توتون بیکاری و بحران اجتماعی برای گلستان به همراه خواهد داشت.
با کاهش سطح کشت توتون در گلستان و از دست رفتن فرصت‌های شغلی به نظر می‌رسد سیاست‌گذاران این حوزه به‌جای مبارزه با مصرف سیگار، مبارزه با تولید و صنعت را در دستور کار قرار داده‌اند که آن‌هم به نفع کمپانی‌های خارجی تولید سیگارت در ایران است.