خبرگزاری مهر- گروه فرهنگ- مینو اصفهانی (دکترای گردشگری و توسعه پایدار، دانشگاه نورث‌وست آفریقای جنوبی)
حدودا دو ماه پیش رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری از راهکاری برای مقابله با اثرات تحریم آمریکا بر گردشگری ایران خبر داد و آن حذف مهر ورود در گذرنامه گردشگران با تمایل خودشان هنگام ورود به ایران است. این راهکار برای کمک به آن دسته از گردشگران مطرح شده که مایل به دیدار از ایران هستند، اما ترس از مشکلات آتی برای ورود به کشور آمریکا آنان را از سفر به ایران باز می‌دارد. آشکار است که هدف چنین راهکاری به‌طور عمده گردشگران کشورهای اروپایی است و بازارهای کنونی کشورهای همسایه ایران همچون افغانستان و عراق را شامل نمی‌شود. هنوز از نهایی و اجرایی شدن این راهکار خبری نیست، اما برخی آن را راهکاری “اثربخش” در برابر تحریم‌ها در راستای جبران خسارات وارده به سیستم گردشگری کشور و صاحبان مشاغل مرتبط می‌دانند.
در اینکه چنین ایده‌ای بودنش بهتر از نبودنش است شکی نیست. شرایط کنونی گردشگری در ایران و آنچه که برای آینده نزدیک پیش بینی می‌شود، نیازمند راهکارهای خلاقانه مناسب با زمان و مکان است تا بتواند از رکود و یا توسعه منفی (توسعه بدون سودآوری) خارج شود. برخلاف بیشتر کشورهای جهان، گردشگری در ایران یک فعالیت اقتصادی ملی به شمار نمی‌آید؛ بنابراین بدنه و ساختار این ابزار اقتصادی در کشور ما به هیچ رو ریشه‌دار و مقاوم نیست. متزلزل بودن همیشگی بازار گردشگری در ایران خود به خود روند ارزآوری این صنعت در سطح ملی و سودآوری برای بنگاه‌های اقتصادی کوچک‌تر مانند هتل‌ها و آژانس‌های مسافرتی را به شدت آسیب‌پذیر کرده است. این در حالیست که از دست دادن بازارهای هر چند نیمه‌فعال اما پرسود موجود (مانند کشورهای اروپایی) بی‌گمان زیان و آسیب‌های بلندمدت و جبران‌ناپذیری به سیستم گردشگری موجود وارد کند.
راهکار حذف مهر ورود ممکن است در ظاهر کاربردی به نظر برسد، اما در اثرگذاری آن در نگهداشت آمار قابل قبول گردشگران اروپایی و یا افزایش شمار آنها جای شک، بحث و بررسی کارشناسانه دارد. در علم برنامه‌ریزی که شامل برنامه‌ریزی صنعت گردشگری نیز می‌شود، راهکارها باید در قالب یک بسته جامع راهبردی و اجرایی ارایه شوند. معمولا قدرت اجرایی و اثرگذاری یک راهکار به تنهایی برای رسیدن به یک هدف کافی نیست. این قضیه به‌ویژه در صنعت گردشگری که تحت تاثیر بی‌وقفه بخش‌های گوناگون اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی و سیاسی است، اهمیت بیشتری می‌یابد. برای نمونه، توجه کنید به راهکاری همچون افزایش تعداد خانه‌های بوم‌گردی برای توسعه گردشگری روستایی در سطح منطقه. ممکن است چنین ایده‌ای در گام نخست کاربردی و مناسب با شرایط کنونی گردشگری روستایی در ایران به نظر بیاید، اما در هنگام اجرا با خلا قانونی، یا نبود نیروی انسانی در منطقه یا مشکلاتی از این دست روبرو شود که عملا راهکار مورد نظر را اجرا نشدنی و یا در صورت اجرا بسیار پرهزینه می‌کند. این نتیجه به کار گرفتن یک‌سویه و غیر سیستماتیک یک ایده است، بدون مطالعات و بررسی‌های پیشین که تاثیرگذاری قابل توجهی در دنیای واقعیت گردشگری نخواهد داشت.
راهکار حذف مهر ورود می‌تواند یک راه‌حل اثر گذار باشد، اگر پیش از اجرا همه‌ی جنبه‌های اجرایی آن از بعد توسعه گردشگری بررسی شود. در حال حاضر شهروندان کشورهایی که برای ورود به آمریکا نیاز به روادید نداشته باشند چنانچه به ایران سفر کنند، باید برای رفتن به ایالات متحده درخواست روادید بدهند. در دنیای پر رقابت صنعت گردشگری، همین یک دغدغه می‌تواند برنامه یک گردشگر اروپایی به ایران را حذف و سفر به ترکیه یا آذربایجان را جایگزین کند. اگر به دنبال حفظ بازار کنونی اروپا و یا توسعه آن هستیم، باید بپذیریم که عوامل دیگری نیز بر انگیزه و تصمیم نهایی یک گردشگر برای گزینش ایران به‌عنوان مقصد سفر تاثیر می‌گذارد. عواملی همچون تبلیغات و بازاریابی ایران در اروپا، هزینه سفر به ایران، وجود زیرساخت‌های مورد انتظار و... . فارغ از تحریم‌ها و موضوعات سیاسی، اینکه یک گردشگر چقدر و چگونه مقصد را می‌شناسد، آنرا تصور می‌کند و اطلاعاتش را از کدام منبع می‌گیرد، در گزینش مقصد سفرش بسیار مهم است. اروپا یکی از بزرگترین مناطق گردشگر فرست در جهان است. آنچه درباره این منطقه مهم است، سطح بالای درآمد مردم و سفر با واحد پولی یورو به‌عنوان یک واحد پولی قوی در جهان است. بنابراین به دست آوردن سهمی از بازار اروپا نه تنها برای ایران بلکه برای مسوولین گردشگری هر کشوری کار آسانی نیست و با ارایه چند راهکار جسته و گریخته و گسسته، بی‌گمان نخواهیم توانست در دنیای پررقابت جذب اروپاییان کاری پیش ببریم.
کوتاه سخن اینکه پیشنهاد می‌شود پیش از اینکه چنین راهکاری و دیگر ایده‌های مشابه اجرایی شود و هزینه‌ها و هماهنگی‌های پیچیده جهت اجرایی شدن آن صورت بگیرد، به اثربخش بودن آن به شکلی کارشناسانه پرداخته شود. ممکن است لازم باشد که اثربخشی ایده مورد نظر در کوتاه‌مدت و در مرزهای کشور به آزمایش و مطالعه گذاشته شود. ممکن است پس از انجام بررسی‌های اولیه کارشناسان به این نتیجه برسند که مثلا راهکار حذف مهر ورود با حضور قوی ایران در چند نمایشگاه مطرح گردشگری اروپا در طی یکسال آینده بیشترین کارایی را خواهد داشت (اینها تنها به‌عنوان نمونه بیان شد و نه به‌عنوان راهکارهای قطعی و سنجیده‌شده؛ اگرچه می‌توانند مورد توجه مطالعه قرار بگیرند).
در پایان، نویسنده تکرار و تاکید می‌کند که برای مقابله با تحریم موجود بر گردشگری و آسیب‌های آن بر اقتصاد کشور لازم است مجموعه‌ای از راهکارهای به هم وابسته در قالب یک بسته عملیاتی با زمان‌بندی مشخص که کل سیستم گردشگری کشور را شامل شود ارایه گردد. این بسته عملیاتی باید توسط کارشناسان با تخصص برنامه‌ریزی و راهکارسنجی توسعه گردشگری و با تایید مسوولین دولتی و پشتوانه مالی و اجرایی کافی نهایی و اجرایی شود. در این صورت می‌توان به اثربخشی تک تک راهکارهای موجود در بسته عملیاتی نامبرده امیدوار بود.
پرونده «فرصتهای گردشگری برای چالشهای اقتصادی»- ۱: گردشگری در مقابل تحریم/ سازمان میراث فرهنگی، حیاط خلوت رئیس جمهور
پرونده «فرصتهای گردشگری برای چالشهای اقتصادی»- ۲: جایگاه ایران در گردشگری دیجیتالی
پرونده «فرصتهای گردشگری برای چالشهای اقتصادی»- ۳: صنعت گردشگری، راهبرد موفق در زمان بحران
پرونده «فرصتهای گردشگری برای چالشهای اقتصادی»- ۴: فرهنگ بسته و فرهنگ باز؛ گردشگری و توسعه فرهنگی‌اجتماعی ایران
پرونده «فرصتهای گردشگری برای چالشهای اقتصادی»- ۵: یک پیشنهاد؛ راه‌اندازی تورهای دریایی در دریای خزر
پرونده «فرصتهای گردشگری برای چالشهای اقتصادی»- ۶: برداشت‌های آشفته از بوم‌گردی در ایران؛ ضرورت نظارت بر فعالیت‌ها
پرونده «فرصتهای گردشگری برای چالشهای اقتصادی»- ۷: صنعت گردشگری، راهبرد موفق در زمان بحران؛این بار با رویکرد اجتماعی
پرونده «فرصتهای گردشگری برای چالشهای اقتصادی»- ۸: قیمت‌گذاری خدمات گردشگری و نقش آن در جلب اعتماد گردشگران خارجی
پرونده «فرصتهای گردشگری برای چالشهای اقتصادی»- ۹: گردشگری دانشگاهی به مثابه یک سیاستگذاری علمی
پرونده «فرصتهای گردشگری برای چالشهای اقتصادی»- ۱۰:«روادید گذری» به مثابه فرصتی کوچک اما مهم
«فرصتهای گردشگری برای چالشهای اقتصادی»- ۱۱/ ارمنستان و ترکیه چه دارند که ما نداریم؟/گردشگری؛ آرزوها و واقعیت