به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از ستاد خبری پانزدهمین جشنواره «فیلم مقاومت»، نشست «گفتمان فرهنگی انقلاب» با حضور وحید یامین‌پور به عنوان مجری جلسه، ابراهیم فیاض استاد دانشگاه و بهروز افخمی کارگردان و فیلمساز در سالن شماره ۲ سینما فلسطین برگزار شد.
در ابتدای این نشست وحید یامین‌پور درباره ضرورت پرداختن به موضوع «گفتمان فرهنگی انقلاب» و تلقی از غرب گفت: تلقی ما از غرب متفاوت است و به تدریج به ایده گذر از غرب رسیدیم و رگه‌های چنین اندیشه‌ای از دهه ۳۰ و ۴۰ با رویکردهای چپ و ایده‌های عدالت گرایانه علیه نظام لیبرال سرمایه‌دار بوده است و نه علیه غرب. ما قصد داریم نسبت یکی از محصولات تکنولوژیک غرب؛ یعنی سینمای خودمان را با غرب بسنجیم و این پرسش را مطرح کنیم که آیا اصلا سینمای ما وجود دارد؟ آیا امکان تعیین مرز و مصادیقی برای غرب وجود دارد یا سخن گفتن از چنین موضوعی دوگانه است.
هم غرب‌گرایی غلط است و هم غرب‌ستیزی
در ادامه ابراهیم فیاض با بیان اینکه هم غرب‌ستیزی و هم غرب‌گرایی غلط است، عنوان کرد: این عقیده ما را از واقعیت دور می‌کند و به طور کلی عشق و نفرت مانع شناخت ما از واقعیت می‌شود. ما زمانی به غرب دشنام می‌دادیم و زمانی عاشقش می‌شدیم. مارکیسیست‌ها اول غرب‌ستیز و بعد به شدت غرب‌گرا شدند. هنوز هم ما رقابت انگلیس و آمریکا را در ایران داریم. می‌گویند هرکس با هرچه دشمنی کند، مثل خودش می‌شود و امروز ما در بسیاری از جنبه‌ها بدتر از غربیم.
فیاض با بیان اینکه غرب شناسی به معنای تام، هنر امروز است و باید بررسی کنیم چه چیزی مربوط به ماست، افزود: در حقیقت ما چیزی از خودمان نداریم و اگر داشته باشیم، تقلیدی است. اگر تکنولوژی غربی است، سبک زندگی خود را تولید می کند و سبک زندگی بدون اخلاق و تکنولوژی نمی شود. در نتیجه رابطه اخلاق با تکنولوژی است و سینما از این بعد کاملا غربی است.
وی در پاسخ به این پرسش که «آیا وجه الهی دین که ماهیت معنوی دارد با اقتضای تکنولوژیک سینما همخوانی دارد یا نه؟»، گفت: از بعد تکنولوژی سینما کاملا دینی است، چون تاریخ نمایش از یونان شروع شد و بعد هم تئاتر و سینما به وجود آمد، بنابراین بعد تکنولوژی هم دینی است. بعد دیگر رسانه‌ای است که در اینجا بحث علوم انسانی به میان می‌آید که اگر بحث دیجیتال راه بیفتد، چه اتفاقی برای رسانه می‌افتد.
سینما به‌طور کلی کم‌مایه شده است
در ادامه بهروز افخمی نیز درباره شکل و شمایل فیلمسازی خود گفت: وقتی خودم فیلم می‌سازم، تفاوت‌ها و شباهت‌هایی با فیلمسازان دیگر دارم. برخی فیلمسازان در سینمای غرب و مثلا آمریکا رشد کردند و بیشتر سینمای آمریکا را می‌پسندند.
افخمی با اشاره به افت سینمای آمریکا افزود: معتقدم سینما به طور کلی افت کرده و کم مایه شده است و در معرض از هم پاشیدگی قرار گرفته است. دیجیتالی شدن، راحتی دسترسی به ابزار سینمایی و رادیکالیزه شدن باعث سختی فیلمسازی شده و ساختن فیلم‌های واقعی سخت است.
وی با توضیح مفهوم «فیلمساز مستقل» از نظر خود بیان کرد: فیلمساز مستقل کسی است که از حمایت هیچ سفارش دهنده‌ای برخوردار نباشد و ساخت فیلم مستقل با تصمیم شخصی هر روز سخت‌تر می‌شود. باید یادآوری کنم که منظورم از این نوع سینما، سینمای غیرقابل فهم و هنری نیست. هر اثر هنری یکه است و در هیچ دسته‌بندی واقعی قرار نمی گیرد.
افخمی یادآوری کرد: هنر از راه و رسم و اصول زیبایی شناسی پیروی می‌کند که همان منطق صوری و ارسطویی است و به نظرم بسیار زیبا است. اگر قرار باشد فیلمی فرم داشته باشد، خود به خود به «معنا داشتن» اشاره می‌کند.
سینمای افخمی، هیچکاکی است
فیاض در ادامه این بحث افزود: زیبایی‌شناسی منطق هنر است و هر چیزی منطقی دارد و الآن ساختار زیبایی شناسی در حال تغییر است.
وی در خصوص اینکه چرا بعضی از فیلمسازان را فیلمساز ملی خطاب کرده است، گفت: من فیلم‌های آقای افخمی را به قبل و بعد از فیلم «عروس» دسته‌بندی می‌کنم. سینمای او هیچکاکی، به شدت جذاب و معناگرا است. جالب است که نیکی کریمی بعد از این فیلم سیر متفاوتی را از لحاظ بازی طی کرد و در فیلم های مهرجویی که جنبه فلسفی و نیهیلیستی دارد، ظاهر شد.
افخمی هم در این رابطه پاسخ داد: نمی‌خواهم درباره «عروس» یا فیلم‌های دیگرم صحبت کنم، من در مقام تماشاگر معمولی هستم و صلاحیتم هیچ‌وقت از تماشاگر معمولی بیشتر نیست. اگر فیلمی به معنای کامل اثر هنری باشد، از قوانین شعر و موسیقی پیروی می‌کند.
تأثیر جنگ بر «کوچک جنگلی»
افخمی در خصوص این نظریه که آثار هنری، هنرمندان را به وجود می‌آورند، گفت: ظاهرا «کوچک جنگلی» را ساختم، اما سختی های فیلم مرا ساخت. عالم به وجود آوردن آثار هنری همین قدر مبهم است و اگر فکر کنید این بدیهی است که هنرمند اثر هنری را به وجود می‌آورد نیز ممکن است تصور غلطی باشد.
این کارگردان سینما در خصوص تفکری که بعد از دیدن قسمت هشتم «کوچک جنگلی» در ذهن مردم نقش بست، توضیح داد: قسمت هشتم از ابتدا تا انتها با جنگ همراه بود و یک پنجم کل تولید سریال به آن صحنه اختصاص داشت. وقتی با مردم همکلام شدم فکر می‌کردند که ما این طور که در سریال نشان داده شده، قطعنامه جنگ تحمیلی را پذیرفتیم و این موضوع را به صورت تلویحی بیان کرده بودیم. در آغاز این موضوع را نپذیرفتم، اما به تدریج با فاصله گرفتن از جریان ساخت سریال متوجه شدم جزئیات پرداخت جنگ از تجربه من از عملیات والفجر مقدماتی نشأت می‌گیرد. این اولین شکستی بود که روی من تأثیر گذاشت و در پرداخت جنگ منجیل در «کوچک جنگلی» از آن استفاده کردم.
«عمار» از نظر آکادمیک جلوتر از «فجر» است
در ادامه ابراهیم فیاض ارزیابی از وضعیت سینمای ایران و جشنواره فجر ارائه داد و گفت: جشنواره فجر دولتی، محافظه کار و بدون سیاست‌گذاری است. معمولا اسکار، آینده آمریکا را مشخص می‌کند و فیلم «روز استقلال» کاملا با ۱۱ سپتامبر مطابقت دارد.
فیاض یادآوری کرد: منتقد اصلی جشنواره «فیلم فجر»، جشنواره «عمار» است، چون با وجود اینکه بودجه زیادی ندارد، از بعد آکادمیک از فجر جلوتر است. همچنین جشنواره فیلم مقاومت هم امسال رقیب جشنواره فجر است و وقتی با اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها صحبت می‌کردم، متوجه شدم در حال نزدیک شدن به این جشنواره هستند. با وجود تکنولوژی دیجیتال موضوع دانشگاه در حال از بین رفتن است و دانش و بینش به پایان رسیده و ما در حال رسیدن به ایده هستیم و ایده پردازی الآن در سینما بسیار مهم است.
جشنواره فجر شبیه سیرک است
در ادامه افخمی درباره جشنواره فجر توضیح داد: درباره جشنواره‌ها نظر خوشی ندارم و از فضای جشنواره‌ها خوشم نمی آید، چون تماشاگرش واقعی نیست. فضای جشنواره فجر بیشتر شبیه سیرک است.
وی با بیان اینکه در ۱۵ سال اخیر جشنواره‌ها تغییر کرده اند، افزود: مدارس سینمایی امروز در حال از بین رفتن هستند. در گذشته با ترجمه معدود کتاب‌های سینمایی باید کتاب می‌خواندیم و الآن هم به فارسی و هم انگلیسی است و دسترسی به استادان آسان شده و به همین دلیل مدارس سینمایی بی‌معنی شده‌اند.
کارگردان «آذر، شهدخت، پرویز و دیگران» ادامه داد: جشنواره‌ها جانشین مدارس سینمایی شده‌اند، چون مسابقه و رقابتی بین فیلمسازان جوان به وجود می‌آید و در ۲۰ سال اخیر جشنواره‌های سینمایی بسیار خوب بودند. معتقدم جشنواره فیلم فجر باید تجاری شود و در فصول بی‌رونق، رونقی به سینما ببخشد و در ۳ دوره ۱۰ روزه بهمن ماه می‌تواند ادامه پیدا کند.
افخمی در پایان گفت: گسترش جشنواره‌ها به دلیل اینکه مدارس سینمایی در حال از بین رفتن هستند، بهتر است.
پانزدهمین دوره جشنواره «فیلم مقاومت» از پنجم تا نهم آذر در سینما فلسطین برگزار می‌شود.