خبرگزاری مهر؛ گروه استانها - بیت اله احمدی: آذربایجان شرقی که تا همین چند سال پیش، زمستان های سرد و پربرف و یخ زده و تابستان های معتدل و مطبوعش شهره بود، اکنون به جمع استان های کم بارش کشور پیوسته و درحال تبدیل شدن به اقلیمی نیمه خشک و بی برف و کم باران است؛ روندی که از یک دهه پیش آغاز شده و در سال های اخیر شتاب گرفته است.
اگر از پیرمردهای دوران دیده بپرسید، از خاطرات عجیبی می گویند از بارش برف تا بیش از یک متر در تبریز و شهرهای اطراف، اما همین خاطره های چند سال گذشته پدرها و پدربزرگ ها، به رویایی برای ما تبدیل شده است.
ابوالفضل پوریوسف یکی از پیرمردهایی است که این دوران را تجربه کرده و بازی های کودکی اش با همین برف ها و آدمک های برفی آن روزها سپری شده است، او می گوید: بارش برف در استان آذربایجان شرقی مثلا در سه یا چهار دهه پیش به قدری بود که گاهی به بیش از یک متر می رسید و برای عبور و مرور در حیاط خانه، باید حتما پارو به دست گرفته و برای قدم گذاشتن، مسیر پیش رو برف روبی می شد.
وی می افزاید: ارتفاع برف گاهی به حدی می رسید که پشت در جمع می شد و فشار می آورد و دیگر نمی شد در را باز کرد، آن زمان هم که از گاز خبری نبود و مردم به کرسی پناه می بردند.
آذربایجان شرقی، از استان های سردسیر و کوهستانی بوده و جزو مناطق نیمه خشک کشور به حساب می آید؛ آب و هوای این استان به طور کلی سرد و خشک بوده اما به علت تنوع توپوگرافیکی از اقلیم های متفاوتی برخوردار است.
بادهای سرد شمالی و سیبری و مرطوب دریای سیاه و مدیترانه و اقیانوس اطلس همچنین بادهای محلی متاثر از کوهستان های سبلان در شرق، سهند در غرب و جنوب غربی، رشته کوه های قره داغ درشمال، رشته کوه های تخت سلیمان و اربط در جنوب، ارتفاعات بزقوش در جنوب شرق و قوشاداغ در شمال شرق همواره هوای این استان را تحت تاثیر خود قرار می دهد.
کم بارشی در این استان به جایی رسیده که بحث تغییر کشت کشاورزان را به میان آورده است، به گونه ای که کارشناسان معتقدند: «مقصر اصلی افزایش مصرف آب در بخش کشاورزی، سیاستگذاری ها در بخش کشاورزی بر محور خودکفایی است، در شرایط کم آبی و بی آبی فعلی کشور، کشت فراسرزمینی و تامین بخشی از نیاز کشور از طریق واردات، بسیار به صرفه تر از افزایش تولید و خودکفا شدن در کشاورزی است».
بارندگی بی سابقه در ۵۰ سال اخیر
اما در حالی که با کاهش بارندگی در مقایسه با دهه های گذشته مواجه هستیم، در پاره ای از ماه ها، با شدت بارندگی مواجه شدیم که خسارات سنگینی را نیز بر جای گذاشت که نمونه آن در فروردین ماه سال ۱۳۹۶ به وقوع پیوست.
بارندگی های شدید در فروردین ماه ۱۳۹۶ در آذربایجان شرقی موجب جاری شدن سیل در برخی نواحی و خسارت دیدن معابر و زیرساخت های شهری و برون شهری، اراضی کشاورزی همچنین جان باختن ۴۲ نفر از مردم شهرستان های آذرشهر حادثه پل غله زار و عجب شیر به ویژه در روستای چنار شد.
میزان کشته ها و خسارت ها به قدری بود که رئیس جمهور را نیز به این روستا کشاند، این میزان بارندگی در ۵۰ سال اخیر بی سابقه بود.
بنا به گفته مدیرکل آب منطقه ای آذربایجان شرقی، سیل آن سال در حدود ۶۰ میلیارد ریال به تاسیسات این شرکت خسارت وارد کرد.
معجزه بارش در آذربایجان شرقی
بهمن ماه سال ۱۳۹۶ استان آذربایجان شرقی به علت کمبود بارش ها در حالت بحران آب و نابسامانی بارندگی قرار داشت و غالب مساحت استان درگیر خشکسالی متوسط و شدید بود و این وضعیت نگرانی هایی در بین مردم و مسئولان منطقه ایجاد کرده بود؛ اما با ورود ۲ سامانه قوی بارشی در هفته پایانی بهمن ماه، استان از وضعیت جوی فوق العاده بحرانی خارج شد.
با نفوذ سامانه اول در هفته های پایانی بهمن ماه همان سال به استان، وضعیت بارندگی نسبت به دوره بلندمدت از حد منفی به صفر رسید و در پی نفوذ سامانه دوم بارش های مناسب، میزان بارندگی افزایش یافت و مثبت شد.
افزایش ۳۴ درصدی بارندگی در اردیبهشت
همچنین میانگین بارندگی در استان طی سال زراعی جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته در اردیبهشت ماه امسال ۳۴/۵ درصد افزایش داشت.
اما در سال زراعی جاری یعنی از مهر سال گذشته تا اردیبهشت ماه امسال، ۲۴۸ میلی متر بارندگی روی داد، این میزان بارندگی نسبت به مدت مشابه بلند مدت نیز ۱۶ درصد افزایش نشان می داد.
در دهه اول اردیبهشت ماه امسال، بیشترین بارندگی از مرند با ۲۲ میلی متر و کمترین از سراب با پنج میلی متر گزارش شد.
میانگین بارش در استان آذربایجان شرقی اما در فصل پاییز گذشته تا بهار امسال بهبود پیدا کرد به طوری که از اول مهر سال گذشته تا خرداد ماه سال جاری نسبت به مدت مشابه در سال گذشته ۵۵ درصد افزایش داشت تا جایی که آذربایجان شرقی در بین تمام استان های کشور بعد از استان آذربایجان غربی بیشترین درصد افزایش بارندگی را نسبت به سال گذشته داشت و تبریز هم در بین مراکز استان های کشورنسبت به سال گذشته بیش ترین درصد افزایش بارش را به خود اختصاص داد.
میزان بارندگی آذربایجان شرقی از میانگین کشوری پایین تر است
اگر نگاهی به آمار بارندگی از اول مهرماه امسال تا ۲۳ آذرماه داشته باشیم، در مقایسه با مدت مشابه در بلندمدت، شاهد افزایش ۱۲ درصدی بارندگی در استان آذربایجان شرقی هستیم؛ البته استان های همجوار ما مانند آذربایجان غربی افزایش بارندگی بیش از ۵۸ درصدی داشتند که از متوسط کشوری هم بالاتر است.
طبق اعلام مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران، میانگین آماری افزایش بارندگی در کل کشور در این مدت، ۵۳ درصد است که تنها ۱۲ استان کشور از میانگین کشوری بالاتر هستند؛ درصد تغییر سه استان سیستان و بلوچستان، یزد و اردبیل نیز منفی گزارش شده است.
| میانگین بارش بلندمدت در آبان ماه |
میانگین بارش بلندمدت در مهرماه |
میانگین بارش در آبان ماه سال گذشته |
میانگین بارش در آبان ماه امسال |
میانگین بارش در مهرماه سال گذشته |
میانگین بارش در مهرماه امسال |
| ۳۶.۴ میلی متر |
۱۷.۳ میلی متر |
۲۷.۴ میلی متر |
۲۸.۸ میلی متر |
۱۷.۵ میلی متر |
۷.۵ میلی متر |
مقایسه میانگین بارش در کوتاه مدت و بلندمدت
معاون توسعه و پیش بینی اداره کل هواشناسی استان آذربایجان شرقی در گفتگو با خبرنگار مهر، اظهار داشت: میزان بارش استان آذربایجان شرقی در سال آبی جاری ۸۶ میلی متر بوده که نسبت به سال گذشته ۳۸ درصد افزایش بارش داشته ایم.
محمد اشجعی همچنین با اشاره به میانگین بارش های در ماه های مهر و آبان امسال تصریح کرد: میانگین بارش در مهرماه امسال ۷.۵ میلی متر و در آبان ماه ۲۸.۸ میلی متر بوده است.
وی ادامه داد: میانگین بارش در مهر ماه سال گذشته نیز ۱۷.۵ میلی متر و در آبان ماه همان سال ۲۷.۴ میلی متر بوده است.
معاون توسعه و پیش بینی اداره کل هواشناسی استان آذربایجان شرقی تاکید کرد: این آمارها نشان می دهد میزان بارندگی در ماه های مهر و آبان امسال در مقایسه با سال گذشته کاهش داشته است.
اشجعی همچنین به آمار مقایسه ای بلندمدت در این ۲ ماه پرداخت و خاطرنشان کرد: میانگین بارش در بلندمدت یعنی حدود ۲۰ سال اخیر در مهر ماه ۱۷.۳ میلی متر و در آبان ماه ۳۶.۴ میلی متر گزارش شده است.
وی افزود: مجموع میانگین بارش در ماه های مهر و آبان در بلندمدت ۳۲.۵ میلی متر و در سال قبل ۱۹.۲ گزارش شده است.