خبرگزاری مهر؛ گروه استانها- مصطفی یاوری نسب: امروز موضوع تأمین آب به‌عنوان یکی از مهم‌ترین چالش‌های جهانی موردتوجه دولت‌ها قرار گرفته است و هر کشور با توجه به داشته‌های آبی خود تلاش می‌کند منابع این بخش را به بهترین شکل مدیریت کرده و تا حد امکان اجازه خروج آب از مرزهای خود را ندهد.
این مهم در ایران که جزو کشورهای نیمه‌خشک دنیا محسوب می‌شود از اهمیت دوچندانی برخوردار است به صورتی که کمبود منابع آبی خصوصاً در شرق کشور بسیاری از روستاها را خالی از سکنه کرده و مشکلات عمده زیست‌محیطی از جمله ریزگردها را به دنبال داشته است.
طی سال‌های گذشته تلاش زیادی برای تأمین آب از رودخانه‌های مرزی برای استان‌های شرقی کشور انجام شده است و حتی سد دوستی و خط انتقال آب از این سد تا مشهد نیز به اجرا در آمد اما با خشک‌سالی‌های مداوم چندین ساله عملاً این پروژه در سال ۹۸ کارایی نخواهد داشت و همین موضوع در سیستان و بلوچستان با قطع حق آبه هیرمند و هامون از سوی افغانستانی‌ها تکرار شده است.
به همین دلیل از چند سال پیش موضوع انتقال آب از منبع نامحدود یعنی خلیج مکران «دریای عمان» به شهرهای شرقی کشور در دستور کار قرار گرفت و این روزها با پایان فاز مطالعاتی در انتظار سرمایه‌گذار و شروع عملیات عمرانی است.
پیش‌ازاین پروین فرشچی معاون محیط‌زیست دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست در گفتگو با رسانه‌ها با اشاره به طرح موضوع انتقال آب دریای عمان، با یادآوری اینکه «هر دریایی شرایط خاص خود را دارد به همین علت ما به انتقال آب دریای خزر و خلیج‌فارس نه گفتیم»، تأکید کرد که دریای عمان به‌خصوص شمال شرقی آن شرایط متفاوتی دارد ضمن اینکه چاره دیگری برای تأمین منابع آب موردنیاز این مناطق نداریم.
البته طی ماه‌های گذشته دوباره موضوع انتقال آب خزر به خراسان رضوی نیز مطرح‌شده که به نظر می‌رسد این پروژه که حتی در دولت دهم کلنگ احداث آن به زمین زده شده به این زودی‌ها عملیاتی نخواهد شد.
طرح انتقال آب شرق کشور آماده اجرا
مجری مطالعات طرح شیرین سازی و انتقال آب به استان‌های مرزی شرق کشور در گفتگو با خبرنگار مهر به آخرین وضعیت این پروژه اشاره می‌کند و می‌گوید: این پروژه در راستای تأمین آب مورد نیز استان‌های مرزی شرق کشور طراحی و اجرا خواهد شد تا نیاز آب آشامیدنی و صنعت در این جغرافیا از کشور رفع شود.
علی عبداللهی بیان می‌کند: وضعیت آب در استان‌های شرق ایران به دلیل خشکسالی و نبود منابع کافی مطلوب نیست و به همین دلیل باید آب از منابع نامحدود همچون دریای عمان به این مناطق منتقل شود.
وی می‌افزاید: در این راستا مطالعات مرحله نخست انتقال آب از دریای عمان به مشهد از اسفند ۹۵ آغاز شد و در حال حاضر ۷۵ درصد مطالعات فاز یک به انجام رسیده و قرار است تا پایان سال جاری این مطالعات تکمیل شود. پس از اجرای کامل این پروژه سالانه ۴ میلیارد مترمکعب آب شور از دریا برداشت و ۷۵۰ میلیون مترمکعب پس از شیرین سازی وارد خط لوله انتقال خواهد شد و مابقی آن به دریا برگردانده می‌شود.
خط لوله ۱۵۰۰ کیلومتری
مجری مطالعات طرح شیرین سازی و انتقال آب به استان‌های مرزی شرق کشور تصریح می‌کند: در حال حاضر مسیر خط لوله و میزان و محل برداشت آب در هر نقطه از مسیر مشخص‌شده و قرار است آب توسط خط لوله‌ای به طول ۱۵۰۰ کیلومتر و با استفاده از ۱۷ ایستگاه پمپاژ در مقصد تحویل داده شود و البته در طول اجرای پروژه به‌تناسب پیشرفت، برداشت آب نیز انجام خواهد شد.
طبق برنامه زمان‌بندی‌شده در صورت آغاز به کار پروژه در سال جاری توسط پیمانکار، آب در سال ۱۴۰۱ به زاهدان، سال ۱۴۰۴ به بیرجند و سال ۱۴۰۷ نیز به مشهد خواهد رسیدعبداللهی بیان می‌کند: طبق برنامه زمان‌بندی‌شده در صورت آغاز به کار پروژه در سال جاری توسط پیمانکار، آب در سال ۱۴۰۱ به زاهدان، سال ۱۴۰۴ به بیرجند و سال ۱۴۰۷ نیز به مشهد خواهد رسید.
وی اظهار می‌کند: مطالعات انجام‌شده تاکنون نشان می‌دهد ، لازم است بیش از ۲ میلیارد مترمکعب در سال آب از دریا برداشت شود که از این میزان ۷۵۰ میلیون مترمکعب پس از تصفیه و نمک‌زدایی از طریق خطوط لوله انتقال‌یافته و مابقی به دریا بازگردانده می‌شود.
مجری مطالعات طرح شیرین سازی و انتقال آب به استان‌های مرزی شرق کشور بیان می‌کند: از روز اول انجام مطالعات، پیوست‌های زیست‌محیطی مدنظر قرارگرفته که نتیجه آن تأیید موقعیت برداشت آب توسط کارشناسان سازمان محیط‌زیست کشور و به حداقل رساندن آسیب به محیط‌زیست بوده است.
نیاز ۱۵ هزار میلیاردی برای اجرای پروژه
عبداللهی تأکید می‌کند: پروژه شیرین سازی و انتقال آب دریای عمان به مشهد قرار است توسط بخش خصوصی تأمین اعتبار و اجرا شود و دولت و صنعت با توجه به نیاز خود آب موردنیاز را خریداری خواهند کرد. طبق برآورد انجام‌شده با دلار ۴۵۰۰ تومانی اجرای این طرح ۱۵ هزار میلیارد تومان منابع مالی نیاز خواهد داشت.
پروژه خط شیرین سازی و انتقال آب از دریای عمان به مشهد اولین مرتبه نیست که در منطقه اجرا می‌شود اما پروژه‌ای به این وسعت و خط طولانی انتقال تاکنون به انجام نرسیده استوی می‌گوید: پس از فراخوان برای اجرای پروژه نمک‌زدایی و انتقال آب دریای عمان چندین شرکت سرمایه‌گذاری آمادگی خود را اعلام کردند و سرانجام از ترکیب آن‌ها شرکتی به نام شرکت تکاپوی آب و برق شرق که به‌اختصار«تابش» نامیده می‌شود، تشکیل و کار خود را آغاز کرد. در ادامه مطالعات مرحله اول، مطالعات تشریحی و تهیه نقشه‌های اجرایی توسط شرکت تابش انجام خواهد شد.
مجری مطالعات طرح شیرین سازی و انتقال آب به استان‌های مرزی شرق کشور تأکید می‌کند: بسیاری از کشورهای حاشیه خلیج‌فارس از جمله امارات و عربستان چندین سال است که از آب دریا به‌عنوان منبع تأمین آب شرب موردنیاز خود استفاده می‌کنند و سالانه چندین میلیارد مترمکعب آب از دریا برداشت و پس از شیرین سازی به مقاصد موردنظر منتقل می‌شود.
وی خاطرنشان می‌کند: پروژه خط شیرین سازی و انتقال آب از دریای عمان به مشهد اولین مرتبه نیست که در منطقه اجرا می‌شود اما پروژه‌ای به این وسعت و خط طولانی انتقال تاکنون به انجام نرسیده است.
پروژه‌های انتقال آب زمان‌بر است
در همین رابطه نماینده مشهد در مجلس شورای اسلامی در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به پیگیری‌های انجام‌شده در سطح ملی برای حل مشکل تأمین آب در مشهد می‌گوید: طرح‌هایی مانند انتقال آب از دریای عمان به مشهد خوب است اما زمان و هزینه زیادی را می‌طلبد و ما امروز به اقدام فوری در این عرصه نیازمندیم.
نصرالله پژمانفر بیان می‌کند: مشهد سال آینده دیگر نمی‌تواند بخشی از آب موردنیاز خود را از سد دوستی تأمین کند و بارش‌ها نیز قابل‌توجه نیست و باید منابع آب موجود به‌درستی مدیریت شوند.
وی اظهار می‌کند: استفاده از پساب به‌جای آب شرب تا ۴۰ درصد میزان مصرف آب در مشهد را کم می‌کند که اگر به این مهم توجه شود بخشی از مشکلات ما در این حوزه حل خواهد شد.
نماینده مشهد در مجلس شورای اسلامی خاطرنشان می‌کند: پیگیری وضعیت تأمین آب مشهد قبل از رسیدن به مرحله بحران در سطح ملی در حال انجام است و امروز جلسه‌ای در این رابطه با حضور همه دستگاه‌های متولی آب مشهد برگزار شد.
وی در پاسخ به این سؤال که شنیده‌شده طرح انتقال آب از خزر به خراسان جایگزین انتقال آب از دریای عمان شده است گفت: این موضوع برای من شفاف نیست و بعید می‌دانم عملیاتی شود.
در این میان باوجوداینکه هنوز عملیات اجرایی انتقال آب عمان به مشهد عملیاتی نشده چندین سال پیش ۱۰۰ نماینده مجلس شورای اسلامی طرح انتقال آب از خزر به مشهد که از استان‌های گلستان،سمنان و خراسان شمالی می‌گذرد را به رئیس‌جمهور ارائه کرده‌اند که همچنان این طرح مخالفان زیادی دارد.
باوجود خشکسالی پیاپی طی سال‌های گذشته در استان‌های شرقی و از بین رفتن فرصت کار و زندگی در بسیاری از شهرها و روستاها به نظر می‌رسد پروژه انتقال آب از دریای عمان به مشهد می‌تواند امید به زندگی را در این مناطق ایجاد کند. موضوعی که حمایت مسئولان ارشد کشور برای اجرای این ابر پروژه را می‌طلبد تا بیش از این زمان برای مردم از دست نرود.