یک کارشناس حوزه محیط زیست درباره وضعیت کنونی و پیشینه چالش در دریاچه ارومیه به خبرنگار مهر گفت: چالش فعلی دریاچه از اواسط دهه ۷۰ شروع شده است. طی ۲۰ سال گذشته حدود ۴ متر از تراز دریاچه کاسته شده است. همچنین با توجه به آمار فعلی دریاچه، حدودا ۹۰ درصد از حجم و بیش از ۵۰ درصد از وسعت آن نسبت به تراز اکولوژیک کاهش پیدا کرده است.
مهدی ابراهیمی یادآور شد: حوضه آبریز دریاچه ارومیه واقع در شمال غرب ایران با مساحت ۵۱۸۷۶ کیلومتر مربع یکی از شش حوضه آبریز اصلی کشور است. این حوضه بین استان‌های آذربایجان غربی (۴۷%)، آذربایجان شرقی (۴۳%) وکردستان (۱۰%) قرار دارد. دریاچه ارومیه به عنوان بزرگ‌ترین دریاچه داخلی ایران و از مهم‌ترین و با ارزش‌ترین اکوسیستم‌های آبی ایران و جهان به شمار می‌آید. این دریاچه نمونه‌ای شاخص از یک حوضه آبریز بسته است که کلیه رواناب‌های جاری در رودخانه‌های حوضه به آن تخلیه می‌شود. هم چنین اکوسیستم فعال آن شامل دریاچه و حوضه آبریز آن است. در نتیجه مرز حوضه آبریز دریاچه ارومیه، مرز دقیقی را برای مدیریت عوامل مؤثر بر دریاچه و زیستگاه‌های مهم در حوضه به وجود آورده است.
وی ادامه داد: حوضه آبریز دریاچه ارومیه به وسیله بخش شمالی کوه‌های زاگرس و دامنه‌های جنوبی کوه سهند و نیز دامنه‌های شمالی، غربی و جنوبی کوه سهند احاطه شده است. حدود ۳۳۴۶۹ کیلومتر مربع از سطح حوضه آبریز دریاچه ارومیه را مناطق کوهستانی (۶۵%)، ۱۲۵۶۴ کیلومتر مربع آن را دشت‌ها و کوهپایه‌ها (۲۴%) و ۵۳۲۰ کیلومترمربع آن را نیز دریاچه ارومیه (۱۰%) دربرگرفته است.
این کارشناس محیط زیست تاکید کرد: دریاچه ارومیه به دلیل برخورداری از ویژگی‌های طبیعی و اکولوژیکی منحصر به فرد، از سال ۱۳۴۶ به عنوان پارک ملی و به همراه جزایر کبودان و قیون داغی جزو مناطق حفاظت شده اعلام شده است. همچنین این دریاچه در سال ۱۳۵۴ توسط کنوانسیون رامسر به عنوان تالاب بین‌المللی تعیین و در سال ۱۳۵۶ جزو مناطق حفاظت شده زیست کره به وسیله سازمان یونسکو اعلام شد.
ابراهیمی تصریح کرد: در تراز اکولوژیک (۱۲۷۴.۱ متر)، مساحت دریاچه برابر ۴۳۴۸ کیلومترمربع و حجم آب آن ۱۴۵۷۶ میلیون متر مکعب (در حدود ۱۴.۵ میلیارد متر مکعب) است.
وی توضیح داد: اکولوژی یا بوم شناسی، بررسی روابط متقابل موجودات زنده و محیط‌زیست آنان است. طبق این تعریف تراز اکولوژیک یعنی ترازی که موجودات زنده در ارتباط با محیط‌زیست بتوانند ارتباط متقابل داشته باشند. همچنین طول و عرض بیشینه این دریاچه به ترتیب برابر ۱۳۰ و ۴۰ کیلومتر است.
این کارشناس محیط زیست تاکید کرد: مهم‌ترین منابع تامین آب دریاچه، بارش مستقیم بر روی دریاچه و همچنین منابع آب ورودی به آن از طریق رودخانه‌های حوضه آبریز است. بر اساس آمار آبدهی رودخانه‌های منتهی به دریاچه ارومیه، سهم رودخانه‌های ورودی از جنوب دریاچه در تامین آب مورد نیاز آن ۶۵ درصد است. بر اساس گزارش ستاد احیا دریاچه ارومیه، مهم‌ترین رودخانه‌های منتهی به دریاچه ارومیه بترتیب عبارتند از زرینه رود (۴۱ درصد)، سیمینه رود (۱۱ درصد)، آجی چای (۱۰ درصد) و گدارچای (۸ درصد) که جمعا ۷۰ درصد آب ورودی از رودخانه‌ها به دریاچه ارومیه را شامل می‌شود. طبق آمار دفتر مطالعات پایه منابع آب، میزان بارندگی بلند مدت ۵۰ ساله در حوضه دریاچه ارومیه ۳۴۲ میلی‌متر بوده که در مقایسه با میانگین بارندگی در ۱۰ سال اخیر تقریبا یکی بوده و اختلاف چندانی ندارد.
به گفته ابراهیمی در سالیان اخیر عدم ورود آب کافی به دریاچه منجر به تشدید روند کاهش تراز، سطح و حجم دریاچه شده است. آمارثبت شده مربوط به سطح، حجم و تراز دریاچه ارومیه از سال ۱۳۴۵ موجود است. با بررسی این آمار مشاهده می‌شود که چالش فعلی دریاچه از اواسط دهه ۷۰ شروع شده است. به عبارت دیگر در طی ۲۰ سال گذشته حدود ۴ متر از تراز دریاچه کاسته شده است. همچنین با توجه به آمار فعلی دریاچه، حدودا ۹۰ درصد از حجم و بیش از ۵۰ درصد از وسعت آن نسبت به تراز اکولوژیک کاهش پیدا کرده است.
آن گونه که فرهاد سرخوش، مدیر استانی ستاد احیا دریاچه ارومیه در آذربایجان غربی گفته در تاریخ ۲۱ آذر ۹۷ تراز دریاچه ارومیه ۱۲۷۰.۴۴ متر بوده است، این در حالی است که در آخر سال آبی گذشته (شهریور۹۷) تراز دریاچه ۱۲۷۰.۲۱ متر بود. بنابراین در مدت کمتر از سه ماه که از آغاز سال آبی جدید می‌گذرد، تراز دریاچه ۲۲ سانتیمتر بیشتر شده است. همچنین وسعت دریاچه ۱۹۲۸ کیلومتر مربع بوده است که نسبت به آخر شهریور، افزایش ۲۸۲ کیلومتر مربعی داشته است. حجم آب دریاچه ارومیه در آخر سال آبی گذشته (شهریور ۹۷)، ۹۶۰ میلیون متر مکعب ثبت شد که در تاریخ ۲۱ آذر ۹۷ به یک میلیارد و ۳۶۰ میلیون مترمکعب رسیده و نشانگر افزایش ۳۴۰ میلیون متر مکعبی حجم آب دریاچه است.