خبرگزاری مهر، گروه استانها - علی نواصر: آسمان خوزستان این روزها سخاوتش را برای ساکنان این استان که بی‌آبی آن‌ها را گرفتار انواع و اقسام بلاها و بحران‌ها کرده بود، نشان داده است و باران این رحمت خداوندی شادی را بر لبان ساکنان جلگه سابقاً سرسبز خوزستان نشانده است. بارش‌های خوب امسال نوید یک سال خوب، یک محصول خوب، یک درآمد خوب و یک بهار خوب را به همه خوزستانی‌ها داده بود ولی خیلی زود و در فصل زمستان نتیجه بی‌تدبیری و تعلل مسئولان، اضطراب و نگرانی را مهمان سفره کوچک‌شده کشاورزان خوزستانی کرد.
بارش‌های خوب اخیر اکنون سطح رودخانه‌ها را به بالاترین سطح خود رسانده است و دریاچه‌های پشت سدهای خوزستان که خودشان نقش اول تغییرات مخرب اقلیمی در استان را بازی می‌کنند، پر شده است. مسئولان هم آب را از پشت سدها رها کرده‌اند بدون اینکه سیل بندهای فرسوده و تخریب‌شده که به علت سال‌ها خشکسالی تقریباً بدون استفاده مانده بودند، تکمیل و ساخته شوند. اکنون سیل و سیلاب اغلب روستاهای مسیر دز و کرخه و تا چند روز آینده کارون را تهدید می‌کند و در برخی روستاها آب وارد زمین‌های کشاورزی شده است.
عدم پیش‌بینی چنین وضعی و نداشتن آمادگی به وضوح در وضع پیش‌آمده خود را نشان می‌دهد درحالی‌که سازمان‌های عریض و طویل موجود در خوزستان نباید در چنین شرایطی غافلگیر می‌شدند و باید از قبل پیش‌بینی چنین وضعی را می‌کردند.
تکرار شرایط سال ۹۵
فروردین‌ماه سال ۱۳۹۵ هم وقوع سیلاب زمین‌های کشاورزی روستاهای مسیر دز و کرخه را نابود کرد. حجم سیلاب سال ۹۵ در خوزستان در طول ۵۰ سال اخیر بی‌سابقه اعلام شد. زمان پیش‌بینی وضعیت آب و هوایی از زمان وقوع سیلاب فاصله چندانی نداشت و سدها از همان زمان شروع به تخلیه مخزن کردند و سیلاب به ترتیب شهرستان‌های دزفول، شوش، شوشتر و اهواز را درگیر و خساراتی را به این شهرستان‌ها خصوصاً روستاییان وارد کرد.
طبق گزارش جهاد کشاورزی خوزستان در سال ۱۳۹۵ در مجموع به ۲۵۳ هزار هکتار از اراضی کشاورزی به ارزش ۴۸۱ میلیارد تومان خسارت وارد شده است. همچنین به هفت هزار هکتار از باغات نیز ضرر وارد شده و نابودی بیش از چهار هزار راس دام نیز از دیگر خسارت‌ها بوده است.
در همان سال سرانجام سیلاب آمد و روستاهای چهار شهرستان کلیدی در امر کشاورزی آسیب وارد شد. مسئولان سراسیمه مجبور شدند آسیب دیدگان از سیلاب در شهرستان شوش را در پنج واگن قطار نگهداری کنند. هلال‌احمر نیز با گرفتنِ کارت ملی، خوراک لوبیا توزیع می‌کرد.
اکنون با وجود اینکه سیلاب هنوز به شدت سال ۱۳۹۵ نرسیده است ولی بازدیدهای میدانی صورت گرفته نشان‌دهنده بی‌برنامگی و تعلل در ترمیم و احداث سیل بندها است. رهاسازی آب سد دز در چند روز گذشته، سبب بالا آمدن آب رودخانه کارون در اهواز و افزایش بیش از پنج برابری آورد آب آن شده است به طوری که دبی کارون در روز یکشنبه گذشته در مقطع اهواز به یک هزار و ۹۸ مترمکعب در ثانیه رسید. این در حالی است که نماینده اهواز در مجلس شورای اسلامی در معرض سیل قرار گرفتن روستاهای بخش مرکزی را نتیجه تعلل و بی‌توجهی متولیان اصلی محافظت از آب در زمینه احداث و ترمیم سیل بندها دانست.
تعلل مسئولان در ترمیم سیل بندها
جواد کاظم نسب الباجی در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به بالا آمدن آب رودخانه دز به علت بارندگی‌های خوب روزهای اخیر و در معرض سیل قرار گرفتن روستاهای بخش مرکزی اهواز اظهار کرد: اگر پیش‌بینی‌های بالا آمدن آب در بخشداری مرکزی اهواز صورت نمی‌گرفت و بسیج امکانات دهیاری‌ها و برخی ادارات صورت نمی‌گرفت قطعاً مشکلات جبران‌ناپذیری برای مردم و زمین‌های کشاورزی روستاهای بخش مرکزی اهواز رخ می‌داد.
الباجی توضیح داد: خوشبختانه سیل بندهایی که در روستاها وجود داشتند به صورت ضربتی ترمیم شدند و اگر این حضور به موقع کادر بخشداری مرکزی اهواز نبود، قطعاً برخی روستاها زیر آب می‌رفت و میلیاردها تومان سرمایه مردم در زمین‌های کشاورزی، نابود می‌شد.
نماینده مردم اهواز در مجلس شورای اسلامی در خصوص روستاهای در معرض سیل نیز گفت: روستاهای بامدژ، سید نبی، سید معن، سید ظاهر، سید یدیم، حموله، حریه ۱ و ۳، آلبونیس و سید سلمان روستاهایی در معرض سیل بخش مرکزی اهواز هستند که هم اکنون با فعالیت‌های صورت گرفته خطر سیلاب برای آن‌ها رفع شده است.
الباجی با تاکید بر اینکه آب رودخانه دز بسیار بالا آمده است، بیان کرد: اکنون خطر رفع شده است ولی برای چند روز آینده باران شدیدی پیش‌بینی شده است که باید دستگاه‌های متولی امر در این خصوص تلاش خود را مضاعف کنند تا بتوانیم از بروز حادثه برای روزهای آینده جلوگیری کنیم.
وی تاکید کرد: اینکه چون چند سال این روستاها و در کل استان خوزستان در معرض خشکسالی بوده‌اند نباید پیش‌بینی چنین روزهایی را می‌کردند، بسیار اشتباه بود. اکنون خطر سیلی که برای روستاهای بخش مرکزی پیش‌آمده بی‌شک نتیجه تعلل مسئولان حفاظت از آب استان در ترمیم و احداث سیل بندها است.
نماینده مردم اهواز در مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه در این مدت سیل بندها تخریب شده بودند، عنوان کرد: با احداث سیل بندها که یک کار بسیار ساده به شمار می رود می‌توانستیم جلوی همه حوادث را بگیریم ولی در این زمینه یک تعلل نابخشودنی صورت گرفته است.
همین مشکلات از زبان نماینده‌ای دیگر
نمونه چنین صبحت هایی را عباس پاپی زاده نماینده فعلی دزفول و رئیس وقت مجمع نمایندگان خوزستان آذرماه سال ۱۳۹۶ در جلسه شورای برنامه‌ریزی استان خوزستان عنوان کرده بود و عقیده داشت: سیل سال گذشته (۱۳۹۵) از پایین‌دست سد دز شهرستان دزفول شروع و تقریباً این شهر با شهرستان شوش اساسی‌ترین آسیب را دیدند و دولت طی مصوبه‌ای در فروردین‌ماه اعتباری را برای جبران خسارت‌های ناشی از سیل به استان اختصاص داد.
وی افزود: سیل بندهایی که در سیل سال گذشته تخریب شده را باید تعمیر کنیم تا مشکلات دیگری برای مردم ایجاد نشود. متأسفانه ۱۶ روستا در سیل تا سقف زیر آب بوده و اگر فردا به دلیل مدیریت ضعیف مدیرعامل سازمان آب و برق خوزستان، سد دز مدیریت نشود و سیلی رخ بدهد، باز هم مردم آسیب جدی می‌بینند.
رئیس مجمع نمایندگان خوزستان بیان کرد: در واقع سال گذشته بارندگی در استان لرستان بوده و این سیل‌ها ناشی از بارندگی در خوزستان نیست. سیل سال قبل نه تنها ناشی از بارندگی در خوزستان نبوده بلکه ناشی از مدیریت ضعیف در سد دز بود؛ این سیل هم به دزفول و هم به شهرهای شوش و جنوب شوشتر آسیب‌هایی را وارد کرد.
سیلاب اصلی در راه است
این در حالی است که معاون مطالعات پایه و طرح‌های جامع منابع آب سازمان آب و برق خوزستان گفت: رهاسازی آب پشت سدهای کرخه و دز به منظور کنترل سیلاب ششم بهمن که پیش‌بینی بارش شدید باران در خوزستان و مناطق بالادست شده، صورت می‌گیرد.
هوشنگ حسونی زاده افزود: بر اساس تجزیه و تحلیل تصاویر ماهواره‌ای از اواخر روز شنبه هفته آینده (ششم بهمن) یک سامانه بارشی بسیار قوی، خوزستان و مناطق بالادست را فرا می‌گیرد و در این خصوص هشدار لازم نیز از سوی هواشناسی خوزستان داده خواهد شد.
وی گفت: سازمان آب و برق خوزستان به عنوان متولی مدیریت مخازن آب سدهای استان، رهاسازی آب را از چند روز گذشته شروع کرده تا برای سیلاب آینده که پیش‌بینی‌شده حجم زیادی آب وارد مخازن ۲ سد کرخه و دز می‌شود بتوان این سیلاب را مهار و کنترل و از خسارات وارده به تأسیسات شهری و زیربنایی جلوگیری کرد.
معاون مطالعات پایه و طرح‌های جامع منابع آب سازمان آب و برق خوزستان ادامه داد: هم اکنون حجم رهاسازی آب سد کرخه ۳۵۰ متر در ثانیه و سد دز حدود یک هزار مترمکعب در ثانیه است و رهاسازی در روزهای آینده نیز ادامه خواهد داشت.
حسونی زاده با بیان اینکه برخی از مناطق و زمین‌های پایین‌دست دز و کرخه با رهاسازی آب این دو سد با آبگرفتگی رو به رو شده‌اند، افزود: بیشتر زمین‌هایی که دچار آب گرفتگی شده‌اند در محدوده طبیعی این رودخانه‌ها بوده و در سال‌های گذشته برخی کشاورزان با تصرف آن‌ها، اقدام به کشت محصولات کشاورزی در دو سوی این رودخانه‌ها کرده‌اند.
به گفته وی رهاسازی آب سدهای شهید عباسپور، گتوند علیا و کارون سه، در شمال شرق خوزستان به دلیل ظرفیت خالی مخازن این سدها انجام نشده است.
وضع در روستاهای مرکزی اهواز
ورود یا عدم ورود سیلاب به روستاهای بخش مرکزی اهواز نیز این روزها محل بحث شده است. برخی فعالان اجتماعی استان خوزستان با انتشار عکس و فیلم‌هایی نشان داده‌اند که سیلاب، زمین‌های کشاورزی و راه‌های ارتباطی روستاها را به زیر آب برده است ولی علی بلمچی بخشدار مرکزی اهواز عقیده دارد که شرایط این‌گونه نیست که در فضای مجازی از آن خبر می‌دهند.
بلمچی در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: علت به زیر رفتن بخشی از جاده و زمین‌های اطراف بامدژ در بخش مرکزی اهواز، خراب بودن دریچه کانال توانا است که به دلیل خشکسالی تعمیر آن از سوی نهادهای متولی به تأخیر افتاده و نشتی آن باعث ورود آب به جاده شده است.
بخشدار مرکزی اهواز با اشاره به اینکه در زمینه باید چند نکته را بیان کنم، عنوان کرد: عدم تخلیه آب نشتی به نهر خارور با هدف عدم تخریب مزارع بسیار وسیع الهایی یک تدبیر و رعایت مصالح و منافع عمومی کشاورزان است و طبیعی است؛ هزینه - فایده این موضوع کاملاً پیش‌بینی‌شده است. ترمیم کانال توانا در کوتاه مدت امکان‌پذیر نبوده که ان‌شاءالله برنامه داریم روز چهارشنبه همین هفته کاملاً آن را ترمیم کنیم؛ البته این مهم از وظایف ذاتی سازمان آب و برق خوزستان است.
وی ادامه داد: زمین‌های اطراف جاده ارتباطی اساساً حریم جاده است که برخی از کشاورزان آن را به شکل دیم می‌کارند که هیچ ارگانی نسبت به آن تعهدی ندارد.
بلمچی اظهار کرد: قویاً تاکید می‌کنم حتی یک متر از زمین‌های کشاورزی به زیر آب نرفته است و همه مردم را دعوت به بازدید میدانی می‌کنم گو اینکه دهیاران نیز این مورد را کاملاً تأیید می‌کنند ضمن اینکه با وجود هم جواری بسیار نزدیک روستاهای بامدژ به رودخانه دز و پست بودن زمین‌های حاشیه دز کار ساخت سیل بندها را بسیار مشکل ساخته بود که به همت همه متصدیان توانستیم به رغم همه این مشکلات به موقع به موضوع ورود کرده و مانع وارد شدن خسارت به کشاورزان شدیم هر چند در این خصوص تخریب سیل بندهای موجود توسط برخی از کشاورزان در فصل تابستان مزید علت شده بود که خوشبختانه ترمیم شد.
تبعیض در پرداخت خسارت
کشاورزان خوزستانی حاشیه رودخانه دز و کرخه اکنون مضطرب هستند، تمام سرمایه آن‌ها در معرض سیل است و آن‌ها هنوز بابت سیل چند سال ۱۳۹۵ پول خسارتشان را پرداخت نکرده‌اند. اسماعیل نجار رئیس سازمان مدیریت بحران کشور در فرودین ۱۳۹۶ یعنی یک سال بعد از سیل در واکنش به تبعیض در زمان پرداختی خسارت‌های سیل در سخنان قابل تأملی گفت: مدیریت بحران تلاشش این است که نهایت ظرف ۱۵ روز خسارت‌های به وجود آمده در حوادث را به دولت اعلام کند ولی فرآیند تأمین اعتبارات برای پرداخت با دولت است.
نجار بیان کرد: در هیچ حادثه‌ای نیست که ظرف مدت ۱۵ روز میزان خسارت‌ها به دولت اعلام نشده باشد ولی در ارتباط با اولویت‌های دولت در پرداخت من نباید پاسخگو باشم. طی برآورد دستگاه‌های اجرایی استان، میزان خسارت‌ها را تعیین می‌کنیم و برای خوزستان ۳۰ میلیارد تومان برآورد شده است.
اکنون بعد از ۳۰ ماه کشاورزان حادثه‌دیده، خسارت خود را پرداخت نکرده‌اند و این شرایط دوباره در حال تکرار است. واقعیت این است که مدیرانی متولی این بخش که برخی از آن‌ها را باید مدیران مادام‌العمر منصب‌های مدیریتی در استان نامید، نتوانسته‌اند حق کشاورزان خوزستانی را از دولت بگیرند درحالی‌که برخی استان‌های شمالی که همواره در معرض سیل هستند در کوتاه‌ترین زمان ممکن خسارت‌های خود را دریافت می‌کنند. متأسفانه این مدیران نه توان پیشگیری از خسارت‌ها را دارند و نه جسارت پیگیری‌های دریافت مطالبات کشاورزان حادثه‌دیده را. بود و نبود آن‌ها فرقی نمی‌کند و فقط مناصب دولتی را اشغال کرده‌اند.