یک پژوهشگر حوزه سیاست‌گذاری محیط زیست در گفتگو با خبرنگار مهر اعلام کرد: اگر سطح مشارکت در معاینه فنی فعلی به عالی‌ترین سطح خود افزایش یابد، تنها باعث کاهش ۱.۷۵ درصدی ذرات معلق شهر تهران خواهد شد بنابراین باید به‌دنبال افزایش قابلیت‌ها و فاکتورهای کنترلی معاینه فنی بود تا اثرگذاری بیشتری در کاهش الودگی هوای تهران داشته باشد.
محمد کاظمی توضیح داد: آلودگی هوای شهر تهران به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مشکل‌های کشور همواره در نیمه دوم سال به‌دلیل ایجاد شرایط وارونگی دما، کیفیت هوای شهر را در شرایط ناسالم قرار می‌دهد. این مسئله باعث توجه بیشتر مسئولین مربوطه برای کاهش آلودگی هوا شده و هرساله در این ایام با ارائه راهکارهایی، سعی در کنترل این مشکل دارند. در طول سال‌های اخیر راهکارهای مختلفی برای کنترل و کاهش آلودگی هوای تهران پیشنهاد شد اما با توجه به بررسی‌های کارشناسی، به‌دلیل وابستگی آن‌ها به منابع تأمین مالی دولتی و کمبود این بودجه‌ها، این راهکارها اجرایی نشدند.
وی ادامه داد: ازاین‌رو مسئولین شهری برای کاهش آلودگی هوای تهران، به‌دنبال راهکارهایی بودند که هزینه مستقیمی را برای آن‌ها درپی نداشته باشد. در این راستا برای اولین‌بار، طرح کاهش به‌عنوان اصلی‌ترین راهکار کاهش آلودگی هوای تهران، در آبان ۱۳۹۵ مطرح و اجرایی شد. در ادامه نیز از آبان امسال با سخت‌گیرانه‌تر کردن فاز اول این طرح، معاینه فنی خودروهای سواری و دیزلی در تمام سطح شهر تهران ذیل فاز دوم طرح کاهش، کنترل می‌شود.
این پژوهشگر حوزه سیاست‌گذاری محیط زیست افزود: همچنین ارزیابی‌های صورت‌گرفته درخصوص میزان تأثیرگذاری طرح کاهش و معاینه فنی در کاهش ذرات معلق و به‌تبع آن، کاهش آلودگی هوا نشان می‌دهد که طرح کاهش فعلی با حذف ۵/۱ درصدی ذرات معلق شهر تهران، توانایی کافی برای مقابله با این چالش زیست‌محیطی را ندارد.
کاظمی تاکید کرد: حال سؤال اینجاست که آیا می‌توان با بهبود وضع فعلی معاینه فنی، میزان اثرگذاری آن را بیشتر کرد؟ برای پاسخ‌گویی به این سؤال لازم است بدانیم که یکی از پارامترهای مؤثر در تأثیرگذاری سیستم معاینه فنی، سطح مشارکت خودروها در معاینه فنی است. ازاین‌رو اولین و ساده‌ترین راه برای بهبود وضعیت طرح کاهش مبتنی بر معاینه فنی، بهبود وضعیت میزان مشارکت خودروها در اجرای این طرح است.
وی درباره جزییات تأثیر این پارامتر مؤثر گفت: بررسی جزییات اجرایی طرح کاهش نشان می‌دهد که دو دلیل عمده شامل معافیت خودروها از مراجعه به مراکز معاینه فنی و بی‌توجهی برخی خودروها به دریافت گواهی معاینه فنی، منجر به کاهش سطح مشارکت خودروها شده است. ازاین‌رو اصلاح هر کدام از این دو عامل می‌تواند بهبود این طرح را به‌همراه داشته باشد.
این پژوهشگر حوزه سیاست‌گذاری محیط زیست در پاسخ به این پرسش که اصلاح دوره معافیت خودروهای نو چه تأثیری در بهبود معاینه فنی خواهد داشت گفت: ماده ۶ قانون هوای پاک درخصوص شرایط معافیت خودروها از انجام معاینه فنی اینگونه اشاره می‌کند «دوره معافیت انجام معاینه فنی، از زمان تولید برای خودروهای شخصی و دولتی، چهارسال و برای وسایل نقلیه عمومی، یک‌سال تعیین می‌شود.» بر اساس این بند از قانون، ۲۵ درصد خودروهای سواری و ۳ درصد خودروهای سنگین، معاف هستند و به مراکز معاینه فنی مراجعه نمی‌کنند.
کاظمی ادامه داد: ازطرفی این قانون زمانی می‌تواند کمک‌کننده به خودروهای نو باشد که این خودروها از استانداردهای بالای آلایندگی برخوردار باشند. اما با توجه به آمارهای موجود، با مراجعه ۱۱۰ هزار خودروی سواری زیر ۴سال برای دریافت معاینه فنی برتر، ۶۲ درصد خودروها از تست آلایندگی مردود شدند. بنابراین این قانون نه‌تنها کمک‌کننده نیست که می‌تواند منجر به افزایش آلودگی هوای شهر شود.
وی تصریح کرد: بنابراین لازم است قید معافیت برای خودروهای نو حذف شود یا کاهش یابد که با افزایش سطح مشارکت خودروها در مراکز معاینه فنی همراه خواهد بود و به‌دنبال آن، تأثیر معاینه فنی در کاهش ذرات معلق افزایش خواهد یافت. بررسی‌های صورت‌گرفته نشان می‌دهد که حذف کامل معافیت خودروهای نو از انجام معاینه فنی، تنها می‌تواند به حذف ۱/۷۵ درصدی ذرات معلق کمک کند که این مقدار هم تغییر قابل‌ملاحظه‌ای در وضعیت آلودگی هوای تهران ایجاد نخواهد کرد.
این کارشناس محیط زیست در پاسخ به این که آیا کاهش تعداد خودروهای فاقد گواهی در بهبود معاینه فنی مؤثر است نیز گفت: بر اساس آخرین بررسی‌های سیار معاینه فنی یا اصطلاحاً معاینه فنی کنار جاده‌ای، ۱۵ درصد خودروهای سنگین و ۱۰ درصد خودروهای سواری، فاقد معاینه فنی در سطح شهر تهران هستند. این آمار در شرایطی است که جریمه تردد بدون معاینه فنی در سطح شهر، مبلغ ۵۰ هزار تومان به‌ازای هر روز است.
کاظمی تاکید کرد: درواقع آمار فوق نشان می‌دهد که بخشی از رانندگان نسبت به طرح معاینه فنی، واکنشی نشان نمی‌دهند و جریمه ۵۰هزار تومانی نیز بازدارندگی خاصی برای آن‌ها نداشته است. از طرفی این مبلغ برای اکثر اقشار جامعه، قابل ملاحظه و زیاد است که قابل اضافه کردن نیست، لذا نمی‌توان انتظار کاهش تعداد خودروهای فاقد معاینه فنی را در این شرایط داشت. بنابراین در این قسمت نمی‌توان بهبود خاصی در میزان مشارکت خودروها ایجاد کرد و به‌بیان شفاف‌تر، نمی‌توان در این قسمت کمکی به کاهش آلودگی هوا کرد.
وی در پاسخ به این پرسش که بالاخره معاینه فنی، راهکار مؤثر کاهش آلودگی هوا خواهد بود یا خیر تصریح کرد: با توجه به بررسی یکی از پارامترهای موجود در ارزیابی معاینه فنی مشخص شد، درصورتی‌که پارامتر سطح مشارکت در معاینه فنی، به عالی‌ترین سطح ممکن برسد، نهایتاً اجرای این طرح باعث کاهش ۱.۷۵ درصدی ذرات معلق شهر (معادل ۰.۶ میکروگرم بر مترمکعب) تهران خواهد شد. این مسئله نشان می‌دهد که کنترل آلایندگی خروجی خودروها در بستر فعلی معاینه فنی، به‌تنهایی نمی‌تواند کاهش محسوسی در آلودگی هوای تهران ایجاد کند، ازاین‌رو باید به‌دنبال افزایش قابلیت‌ها و فاکتورهای کنترلی معاینه فنی بود تا اثرگذاری بیشتری در کاهش آلودگی هوای تهران داشته باشد.