خبرگزاری مهر - گروه استانها: کم‌آبی یکی از چالش‌های اساسی در سطح کشور است که مناطق جنوبی کشور با مشکلات بیشتری در این حوزه روبرو هستند و چند سالی است که چالش‌ها رنگ و بوی جدی‌تری به خود گرفته است.
استان بوشهر یکی از استان‌های اسیر خشکسالی است که به علت خشکسالی‌های اخیر و افزایش میزان برداشت از آب‌های سطحی و زیرزمینی با مشکلات بسیار زیادی دست و پنجه نرم می‌کند و هر سال شاهد مشکلات بیشتری هستیم.
تابستان گذشته در زمینه تامین آب شرب در سطح استان بوشهر مشکلات جدی وجود داشت و در برخی مناطق از جمله شهرستان دشتستان شرایط بسیار سخت بود و تسکین‌های موقت در این راه خیلی اثرگذار نبود.
در زمینه تامین آب کشاورزی نیز چالش‌ها جدی است؛ باغات و نخلستان‌های استان بوشهر با کاهش میزان آب‌دهی و تعداد دورهای آبیاری روبرو هستند و با توجه به استفاده از شیوه آبیاری غرق‌آبی راندمان استفاده از آب پائین است و بیشترین مشکلات متوجه همین باغات می‌شود.
آب سد رئیسعلی دلواری بعنوان تنها سد بزرگ استان امسال به پائین‌ترین حد خود رسید و اکنون عملا امکان دور جدید آبیاری وجود ندارد؛ دشت‌های استان یکی پس از دیگری ممنوعه شده‌اند و به علت برداشت‌های بالا از منابع زیرزمینی، استان سراسر دشت ممنوعه شده است.
بخش عمده آب مورد نیاز و مصرفی در استان بوشهر از طریق استان‌های هم‌جوار تامین می‌شود و این موضوع چالشی اساسی در مدیریت منابع آب استان محسوب می‌شود. راهکارهایی برای تامین آب در استان از جمله حفر چاه و احداث آبشیرین‌کن در دستور کار قرار گرفته است ولی اینها هم تامین‌کننده کل نیاز استان نخواهند بود.
سرانه مصرف آب در استان بوشهر بسیار بالا است، هدررفت بالایی را در شبکه‌های توزیع شاهد هستیم و انشعابات غیرمجاز یکی دیگر از چالش‌ها است که باعث شده تا شاهد افزایش مشکلات باشیم.
به منظور بررسی وضعیت آب در استان و راهکارهای عبور از چالش‌های پیش رو نشستی با حضور مسئولان آب‌منطقه‌ای، اساتید دانشگاه و فعالان رسانه‌ای برگزار شد.
لزوم فرهنگ‌سازی مصرف آب
شبیر اشکپور از اساتید دانشگاه خلیج فارس با اشاره به اهمیت حل مسائل و مشکلات آب اظهار داشت: در بخش کشاورزی، خانگی و صنعت شاهد تنش آبی هستیم.
وی با تاکید بر اینکه بهره‌وری منابع آبی باید افزایش یابد اضافه کرد: هدررفت آب در بخش خانگی بالا است و باید با نوسازی شبکه از این هدررفت جلوگیری کرد.
اشکپور خواستار فرهنگ‌سازی مناسب در زمینه مصرف آب در بخش خانگی شد و ادامه داد: برای رفع مشکلات آب نیاز به همگرایی و هم‌اندیشی است و بر همین اساس پژوهشکده آب را تشکیل دادیم.
وی توجه به مسائل آموزشی و استفاده از ظرفیت تشکل‌ها را یک ضرورت دانست و خاطرنشان کرد: برداشت بی‌رویه آب باعث فرونشست دشت‌ها و افزایش مهاجرت از روستاها، حاشیه‌نشینی و همچنین گسترش آلودگی زیست‌محیطی می‌شود.
رسانه‌ها در فرهنگ‌سازی نقش‌آفرینی کنند
عبدالله نجفی مسئول بسیج رسانه استان بوشهر نیز اظهار داشت: در هر جایی که مشکل و چالشی در استان بوشهر وجود داشته است، رسانه‌ها به موضوع پرداخته‌اند و همواره شاهد تاثیرگذاری رسانه‌ها هستیم.
وی با اشاره به اینکه در تابستان امسال نیز رسانه‌ها در زمینه رفع مشکلات آب و انعکاس مشکلات مردم تلاش گسترده‌ای داشتند اضافه کرد: در جشنواره ابوذر نیز این موضوع را گنجاندیم و استقبال خوبی از آن شد.
مسئول بسیج رسانه استان بوشهر با اشاره به اینکه تاکنون در زمینه فرهنگ‌سازی در زمینه مصرف صحیح آب کم کار شده است، ادامه داد: رسانه‌ها نقش مهمی در این زمینه می‌توانند ایفا کنند و فرهنگ صحیح مصرف را ترویج کنند.
راهکارهایی برای عبور از تنش آبی
صادق بحرانی از اساتید دانشگاه نیز اظهار داشت: باید از راهکارهای فوری برای تامین آب مورد نیاز استان استفاده شود که یکی از این راهکارها می‌تواند استفاده از ظرفیت نیروگاه‌های گازی برای تولید آب باشد.
حسین دهقان از خبرنگاران استان بوشهر گفت: وقتی که در برخی از شهرهای استان ۵۰ درصد هدررفت آب داریم، بی‌شک رفع این میزان هدررفت کمک خواهد کرد تا کمترین تنش‌ها را داشته باشیم. تابستان در پیش است و از هم‌اکنون باید به فکر باشیم تا مشکلات رفع شود.
سعید زارعی عضو هیئت علمی دانشگاه خلیج فارس بوشهر نیز بیان کرد: اگر می‌خواهیم مشکل آب را حل کنیم باید همه‌جانبه‌نگر باشیم. باید برای هر دشت یک مدل ریاضی داشته باشیم. راهکارهایی که تاکنون اتخاذ شده جوابگو نبوده و تعداد دشت‌های ممنوعه افزایش یافته است باید برنامه جدید داشت تا دیگر دشت‌ها نابود نشوند.
عبدالعلی حسامی از اساتید دانشکده کشاورزی نیز خاطرنشان کرد: یکی از راهکارهای استفاده بهینه از منابع آبی توسعه کشت گلخانه‌ای است ولی باید تضمین لازم برای توسعه این بخش‌ها و تداوم اجرای راهکارها وجود داشته باشد و با تغییر مدیران کارها نیمه‌کاره رها نشود.
مهتا بذرافکن پژوهشگر اجتماعی حوزه آب نیز اظهار داشت: عدم همگرایی آب منطقه‌ای و جهاد کشاورزی باعث بروز مشکلاتی از جمله افزایش تعداد چاه‌های غیرمجاز شده است. حمایت از توسعه کشت گلخانه‌ای و همکاری با مجریان ضروری است.
سعید رضایی از دیگر خبرنگاران بیان کرد: متاسفانه کاهش دورهای آبیاری باعث کاهش ثمردهی نخیلات به میزان حدود ۳۰ درصد شده است و ادامه این روند نابودی نخیلات را که محل اصلی امرار و معاش بسیاری از کشاورزان است را در پی خواهد داشت.
اجرای برنامه عملیاتی سازگاری با کم‌آبی
مدیرعامل آب منطقه‌ای استان بوشهر گفت: برنامه عملیاتی سازگاری با کم‌آبی را در دستور کار داریم و موضوع را در سفر آتی رئیس جمهور به استان مطرح می‌کنیم و امیدواریم مصوبات خوبی در این زمینه بگیریم.
شاهپور رجایی اضافه کرد: در سال‌های اخیر شاهد کاهش بارندگی‌ها و کاهش آورد رودخانه‌ها در استان هستیم و علاوه بر کاهش کمیت آب با کاهش کیفیت آب نیز روبرو هستیم و این وضعیت نگران‌کننده است.
وی با اشاره به اینکه در سال ۸۷ تنها یک دشت ممنوعه در استان داشتیم و اکنون ۱۲ دشت استان ممنوعه شده است، اضافه کرد: اقدامات انجام‌شده باعث بهبود وضعیت نشده است و به مراتب وضعیت بدتری را شاهد هستیم.
مدیرعامل آب منطقه‌ای استان بوشهر با اشاره به اینکه ۹۰ درصد پهنه‌های استان کیفیت آب قابل قبولی ندارند، تصریح کرد: تعداد چاه‌های غیرمجاز در استان بوشهر افزایش ۵۵۰ درصدی داشته است و هجوم زیادی بهم نابع آبی آورده شده است.
وی تعداد چاه‌های مجاز استان را هشت هزار حلقه و چاه‌های غیرمجاز را پنج هزار و ۸۰۰ حلقه عنوان کرد و ادامه داد: با وجود افزایش تعداد چاه‌ها، میزان برداشت از منابع زیرزمینی استان افزایشی نداشته است.
اضافه برداشت از منابع آبی
رجایی با اشاره به مصرف سالانه یک میلیارد و ۷۰ میلیون مترمکعب آب در استان بوشهر خاطرنشان کرد: ۸۴ درصد در بخش کشاورزی، ۱۰ درصد در بخش شرب، پنج درصد در بخش صنعت و یک درصد در بخش فضای سبز مصرف می‌شود.
وی با بیان اینکه ۳۱۱ میلیون مترمکعب اضافه برداشت از منابع آبی استان را داریم افزود: ۲۱۰ میلیون مترمکعب از این اضافه برداشت‌ها مربوط به منابع زیرزمینی است.
مدیرعامل آب منطقه‌ای استان بوشهر گفت: در ابتدای انقلاب جمعیت استان ۳۵۰ هزار نفر بود و ۲۵ هزار مترمکعب مصرف کل استان بود ولی اکنون جمعیت با افزایش سه برابری به یک میلیون و ۱۶۰ هزار نفر رسیده است و ظرفیت آب ۳۲۵ هزار مترمکعب یعنی حدود ۱۳ برابر شده است و باز هم کمبود داریم.
استفاده از آب‌شیرین‌کن‌ها
وی با اشاره به اینکه بیشترین تمرکز بر استفاده از آب‌شیرین‌کن‌ها برای تامین آب مورد نیاز استان است، ادامه داد: به منظور کنترل آب‌های سطحی پنج سد در دست اجرا است و هیچ توسعه‌ای را در پایاب این سدها قرار ندادیم و صرفا برای حفظ وضع موجود تلاش می‌کنیم.
رجایی به مصرف بالای آب در بخش کشاورزی اشاره کرد و با بیان اینکه برای تولید هر کیلوگرم خرما سه هزار لیتر آب مصرف می‌شود، اظهار داشت: در صورتی که می‌خواهیم مشاغل کشاورزی حفظ شوند باید الگوی کشت را اصلاح کنیم.
وی با بیان اینکه کشت روباز در استان بوشهر باید محدود شود و به سمت کشت گلخانه‌ای حرکت شود، تصریح کرد: در زارعت ۶۵ درصد و در باغات ۲۰ درصد آبیاری تحت فشار داریم که بسیار پائین است و باید افزایش یابد.
تغییر شیوه آبیاری
مدیرعامل آب منطقه‌ای استان بوشهر با اشاره به اجرای طرح نخلستان برای تغییر شیوه آبیاری نخیلات دشتستان، افزود: استفاده از روش‌های جدید استحصال آب مانند تامین آب از کولرهای گازی باید مد نظر قرار گیرد.
وی در ارتباط با عدم مدریت مناسب در حوزه توزیع آب در نخیلات دشتستان بیان کرد: وظیفه ما تامین آب است و نه توزیع آب، باید تشکلی قوی برای توزیع آب تشکیل شود و مدیریت مناسبی را در توزیع آب شاهد باشیم.
تامین آب به سختی انجام می شود و مصرف آن راحت است؛ آب با هزینه کمی در اختیار مشترکین قرار می‌گیرد و باعث می‌شود که قدر آن را به خوبی ندانیم و در بسیاری موراد شاهد هدررفت آن باشیم.
راهی جز سازگاری با کم‌آبی نیست و قطعا باید شیوه مصرف اصلاح شود و در این راه فرهنگ‌سازی از اهمیت زیادی برخوردار است که باید بیش از پیش مد نظر قرار گیرد.