خبرگزاری مهر - گروه استانها: ذخایر معدنی از جمله ثروت‌های طبیعی و خدادادی است که به اشتغال‌زایی و توسعه منطقه، کمک شایانی می‌کند. نقاط مختلف کشور ایران از این ذخایر ارزشمند بهره‌مند است و چنانچه به‌درستی مورداستفاده قرار گیرد، برکات بسیاری خواهد داشت.
اما شاهد هستیم که به دلیل کم‌توجهی به این بخش و عدم بهره‌برداری مناسب از جنبه‌های مختلف این ذخایر، آن‌گونه که شایسته است از این ظرفیت ارزشمند برای توسعه، اشتغال و کسب ثروت استفاده‌نشده و به حداقل بهره‌برداری اکتفا شده است.
مطابق آخرین آمار اعلام‌شده توسط مرکز آمار ایران تعداد معادن در حال بهره‌برداری در سال گذشته ۵ هزار و ۳۵۳ معدن بوده که نسبت به سال قبل از آن ٩ درصد رشد داشته است. همچنین تعداد شاغلان معادن در حال بهره‌برداری در سال گذشته ۶۵ هزار و ۸۳۱ نفر گزارش شده است.
بر اساس اعلام وزارت صنعت، معدن و تجارت طی ۹ ماه نخست امسال در بخش معدن تعداد ۷۵۸ فقره پروانه اکتشاف، ۳۷۰ فقره گواهی کشف و ۴۳۶ فقره پروانه بهره‌برداری صادر شده است که نسبت به دوره قبل در تعداد پروانه اکتشاف ۸.۹ درصد و گواهی کشف ۰.۳ درصد رشد و پروانه بهره‌برداری ۲۱.۷ درصد کاهش داشته است.
استان زنجان با برخورداری از مواد معدنی ویژه، جایگاه ممتازی در این حوزه دارد، به‌گونه‌ای که بزرگ‌ترین معدن سرب و روی کشور و منطقه خاورمیانه در این استان با ذخیره بالای سرب و روی و عیار خاک بالا قرار دارد و استقرار ۷۰ درصد واحدهای سرب و روی در استان زنجان به دلیل وجود این معدن ارزشمند است.
بخش معدن موتور محرکه توسعه اقتصادی زنجان
بخش معدن یکی از ظرفیت‌های مهم و ارزشمند استان محسوب می‌شود و با توجه به گام‌های برداشته‌شده طی چهل سال گذشته، امروز موتور محرکه توسعه اقتصادی زنجان است.
قرار گرفتن معدن بزرگ سرب و روی انگوران در زنجان باعث شده این استان واحدهای بزرگ و کوچک صنعت سرب و روی را در خود جای دهد، به‌گونه‌ای که بخش مهمی از اشتغال زنجان در این حوزه است، امروز نبض اقتصاد استان در حوزه سرب و روی و بخش معدن فعال‌تر از سایر حوزه‌ها می‌تپد.
بخش معدن استان زنجان بعد از انقلاب اسلامی رشد قابل‌توجهی داشته است، به‌گونه‌ای که تعداد معادن در حال بهره‌برداری استان زنجان در سال ۵۷ تعداد ۲۶ معدن بوده است و این میزان در سال ۹۲ به ۱۲۵ معدن و در سال ۹۵ به ۱۲۴ معدن با اشتغال‌زایی ۲۶۵۸ نفر رسیده است. با فعالیت‌های صورت گرفته، تاکنون در بخش معادن استان زنجان نزدیک به ۲, ۰۰۰ میلیارد ریال سرمایه‌گذاری انجام شده است.
رشد ۱۰۶ درصدی ارزش تولیدات معادن استان زنجان طی سال ۹۲ تا ۹۵ نشان‌دهنده توسعه بخش معدن با وجود تحریم، مشکل در صادرات و نیز فرسودگی و به‌روز نبودن تجهیزات است. نبود بازار مناسب، فرسودگی ماشین‌آلات و تجهیزات، کافی نبودن تعداد واحدهای فرآوری و بالا بودن قیمت تمام‌شده و نبود ثبات در بازار ارز، از مشکلات واحدهای استخراج معدن است.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان زنجان با بیان اینکه این استان از نظر ذخایر معدنی دارای پتانسیل‌های بسیار غنی بوده و از قطب‌های معدنی کشور است، می‌گوید: استان زنجان دارای مواد معدنی و کانی‌های مهم و ارزشمند معدنی است و شرایط بسیار مناسبی برای تشکیل کانی‌های معدنی دارد.
ناصر فغفوری با اشاره به اینکه در حال حاضر ۳۸۰ معدن در استان زنجان وجود دارد که از این تعداد ۳۱۴ معدن فعال و ۶۶ معدن غیرفعال بوده و حدود ۲۶۵۸ نفر در این معادن مشغول به کار هستند، می‌افزاید: علاوه بر این، هم‌اکنون ۳۵ ماده معدنی در استان زنجان وجود دارد که از این تعداد ۳۰ ماده معدنی استخراج می‌شود.
ذخایر ۶۰۰ میلیون تنی مواد معدنی استان زنجان
«ذخایر مواد معدنی استان زنجان ۶۰۰ میلیون تن و استخراج واقعی از معادن استان ۱۲ میلیون تن است» که رئیس سازمان صمت استان زنجان با تأیید این مطلب، از زنجان به‌عنوان استانی غنی در زمینه سنگ‌های معدنی یاد می‌کند.
استان زنجان توان استخراج انواع مواد معدنی را دارد و نقطه قوت استان زنجان در این بخش قرار گرفتن در مسیر اقتصادی است فغفوری به یکی دیگر از نقاط قوت استان در این بخش که قرار گرفتن در مسیر اقتصادی و قابلیت دسترسی استان به بازارهای عمده معدنی است، اشاره‌کرده و اظهار می‌کند: علاوه بر همه این مزیت‌ها، وجود شهرک‌های تخصصی مرتبط با صنایع معدنی در استان زنجان و نیز مواد معدنی منحصربه‌فرد را نیز باید به این مزیت‌ها اضافه کرد، به‌طوری‌که وجود مواد معدنی سیلیس، آهن و آلانیت جزو ظرفیت‌های استان زنجان به شمار می‌رود.
این مسئول با یادآوری اینکه فارغ از همه مزیت‌هایی که برشمردیم، در حوزه معدن با چالش‌های زیادی روبه‌رو هستیم، ادامه می‌دهد: کوچک‌مقیاس بودن معادن استان زنجان از چالش‌های مهم بخش معدن است که باعث نبود سود مناسب و به‌صرفه نبودن فعالیت‌ها است و باید به سمت ایجاد شهرک‌های مواد معدنی در استان زنجان حرکت کرد.
۳۸۴ پروانه بهره برداری معدن در استان زنجان صادر شد
عضو هیئت مدیره نظام مهندسی معدن استان زنجان با بیان اینکه ذخیره قطعی اکتشاف شده در حال حاضر ۶۱۴ میلیون تن و ذخیره احتمالی یک میلیارد و صد تن است، می‌گوید: استخراج اسمی در سال بیش از ۱۱ میلیون تن است.
مهدی حمیدی با بیان اینکه تنها ماده معدنی که به‌صورت خام تولید می‌شود بنتونیت و باریت است، می‌افزاید: در زمینه سرب و روی نیز ۵۲ واحد روی، ۶ واحد ورق روی و ۱۰ واحد فولتاسیون روی در استان زنجان فعال است.
وی با بیان اینکه تنها ماده معدنی که به‌صورت خام تولید می‌شود بنتونیت و باریت است، خاطرنشان می‌کند: معادن استان به‌صورت پراکنده بوده و در همه شهرها معدن داریم که گرانیت در ابهر و خرم‌دره و فلزات در حوزه ماه‌نشان و دندی بیشتر متمرکز است.
عضو هیئت‌مدیره نظام مهندسی معدن استان زنجان با بیان اینکه در بحث مواد معدنی نیز شن و ماسه خام فروشی نمی‌شود، گفت: سیلیس نیز در استان استفاده می‌شود و در این زمینه کارخانه شیشه و کارخانه تولید آجرهای سیلیسی داریم.
حمیدی گفت: در زمینه مس نیز فولتاسیون انجام می‌شود و چندین واحد مجوز تولید ذوب مس گرفته‌اند، گرچه مسگری از قبل در زنجان بوده و واحدهایی در این زمینه کار می‌کردند که الآن با تکنولوژی جدیدتر کار انجام می‌شود.
وی با بیان اینکه در خام فروشی باریت را داریم که در چاه‌های نفتی استفاده‌شده و در داخل استان استفاده نمی‌شود، افزود: خاک‌های صنعتی که برای کاشی و سرامیک استفاده می‌شود هم به استان‌های دیگر ارسال‌شده و به خارج از کشور صادرات نداریم.
حمیدی گفت: در اکثر شهرستان‌ها معادن وجود دارد ولی بیشترین پراکندگی معادن در حوزه ماه‌نشان و دندی است.
ماشین‌آلات مستهلک است
یک فعال در حوزه معدن در استان زنجان با اشاره به اینکه با توجه به عوارض گمرکی که قانون مصوب کرده، وضعیت صادرات با مشکل مواجه شده است، افزود: خوشبختانه در عرصه سنگ‌آهن، خام‌فروشی نداریم و فعالیت بدین گونه است که خاک را تبدیل به سنگ‌آهن دانه‌بندی می‌کنیم ولی متأسفانه دولت این مهم را لحاظ نکرده است و به جرأت می‌توان گفت که همین مسئله باعث شده است که میزان صادرات ما به صفر برسد.
باقر محمدی با یادآوری اینکه از طریق انجمن سنگ‌آهن ایران و خانه معدن به‌شدت پیگیر این موضوع بودیم ولی متأسفانه به نتایج مطلوبی در این زمینه دست نیافتیم، تصریح کرد: پیش‌تر، افت شدید قیمت سنگ‌آهن باعث شده بود که فعالیت در این عرصه مقرون‌به‌صرفه نباشد اما امروز قیمت جهانی سنگ‌آهن بهتر شده و تقریباً می‌توان گفت که تولید در این عرصه سودآور شده است، به همین خاطر در حال حاضر معادنی که تعطیل بودند، فعالیت مجدد خود را آغاز کرده‌اند.
این فعال معدنی در خصوص وضعیت ماشین‌آلاتی که در این بخش مورداستفاده قرار می‌گیرد نیز اظهار کرد: در حال حاضر ماشین‌آلات معدنی که در کشور و به‌ویژه در استان زنجان استفاده می‌شود، ماشین‌آلات مستهلک بوده که از دهه ۹۰ میلادی در این عرصه مورداستفاده قرار می‌گیرد، قطعات این ماشین‌آلات به‌سختی پیدا می‌شود و این باعث شده که هزینه معدن‌کاری نیز بالا برود.
متأسفانه دولت اجاره‌بها را از سال گذشته به شدت افزایش داده و تقریباً نسبت به سال ۹۵ حدود ۳۰۰ برابر کرده است و این خود باعث می‌شود که قدرت معادن پایین آمده و نتوانند روند فعالیتی که در پیش گرفته‌اند را ادامه دهند وی با اشاره به اینکه یکی از مشکلات مهم در برهه کنونی، مشکل حقوق دولتی است، ادامه داد: متأسفانه دولت اجاره‌بها را از سال گذشته به‌شدت افزایش داده و تقریباً نسبت به سال ۹۵ حدود ۳۰۰ برابر کرده است و این خود باعث می‌شود که قدرت معادن پایین آمده و نتوانند روند فعالیتی که در پیش گرفته‌اند را ادامه دهند و بدون شک سال آینده شاهد تعطیلی معادنی در واحدهای کوچک‌مقیاس خواهیم بود.
محمدی بیان کرد: در راستای کاهش حقوق دولتی، صحبت‌ها و رایزنی‌های زیادی صورت گرفته است. به‌عنوان‌مثال از طریق خانه صنعت و معدن استان پیگیر این موضوع بودیم و چندین جلسه نیز با استاندار و رئیس سازمان صمت استان داشتیم که خوشبختانه در استان از این مهم حمایت شد اما متأسفانه وزارتخانه استقبال چندانی از این مهم به عمل نیاورد.
این فعال در حوزه معدن با تأکید بر اینکه تعیین این میزان حقوق دولتی، اقدامی کاملاً غیرکارشناسانه است، گفت: معدن‌کاران با مشکلات زیادی دست‌به‌گریبان هستند و متأسفانه کارشناسی که در تهران حضور دارد، هیچ‌کدام از این سختی‌ها را نمی‌بیند، به همین خاطر مشکل اصلی ما این است که این کارشناسان به سختی کار آشنایی نداشته و رقمی را به‌صورت غیرکارشناسی برای حقوق دولتی تعیین می‌کنند.
یک فعال دیگر بخش معدن نیز با بیان اینکه در حال حاضر تنها در یک واحد تولید سنگ‌های تزئینی ماهانه بیش از ۱۰۰۰ مترمربع و سالانه بیش از ۳۰۰ هزار متر مربع سنگ تولید می‌شود، می‌گوید: محصولات تولیدی این واحد به کشورهای اروپایی و خلیج‌فارس صادر می‌شود.
امامی به چالش‌های فرا روی تولید سنگ اشاره‌کرده و با بیان اینکه مشکل ما دو نرخی بودن ارز بین‌بانکی و صرافی، انتقال از طرق بانک و نیز مشکل بازار فروش خارجی است، ادامه می‌دهد: نوسانات نرخ ارز باعث شده، در زمینه صادرات و تبادل ارزی با مشکل مواجه شویم.
امامی با بیان اینکه فرسوده بودن و استهلاک تجهیزات و ماشین‌آلات معدن‌کاری این بخش را با مشکل مواجه کرده است، می‌گوید: به دلیل خروج شرکت‌های بزرگ تولیدکننده قطعات و تجهیزات ماشین‌آلات معدن، در حال حاضر تنها شرکتی کوچک تأمین‌کننده تجهیزات حفاری و بهره‌برداری از معدن در کشور فعال است که توان رقابت با شرکت‌های بزرگ را ندارد.
زنجان از استان‌های غنی در زمینه سنگ‌های معدنی به‌خصوص در تولید سنگ‌های تزئینی و نما است و سالانه بخش مهمی از صادرات این استان را به خود اختصاص می‌دهد.
استان زنجان از استان‌های غنی در زمینه سنگ‌های معدنی بخصوص در تولید سنگ‌های تزئینی و نما است و سالانه بخش مهمی از صادرات این استان را به خود اختصاص می‌دهد رئیس اتاق بازرگانی استان زنجان هم اظهار می‌کند: اساسی‌ترین محور در بخش معدن، سرمایه‌گذاری و تأمین زیرساخت‌های موردنیاز تولید بوده و یکی از مهم‌ترین فرصت‌های موجود برای توسعه اقتصاد کشور، برنامه‌ریزی در بخش معدن است.
غلامحسین جمیلی یادآور می‌شود: محصولات متنوع معدنی از استان زنجان به استان‌های هم‌جوار و دیگر استانها صادر می‌شود و علاوه بر این برخی از محصولات تولیدی در استان زنجان به سایر کشورها هم صادر می‌شود که یکی از این محصولات صادراتی، سنگ‌های تزئینی استخراج‌شده از معادن استان است.
مدیرعامل شهرک‌های صنعتی استان زنجان هم با بیان اینکه این استان یکی از مهم‌ترین ذخایر مواد معدنی بخصوص ماده معدنی سرب و روی را در منطقه خاورمیانه دارد، گفت: واحدهای صنایع تبدیلی بخش سنگ و فلز از مهم‌ترین رشته‌های صنعت استان زنجان است.
ایرج احمدی با تأکید بر اینکه مواد معدنی استان زنجان دارای تنوع بالایی است و مواد معدنی با کیفیت در مناطق مختلف استان وجود دارد، افزود: امیدواریم در آینده نزدیک به درجه‌ای از تکنولوژی برسیم که بتوانیم همه مواد معدنی استان زنجان را به‌صورت کامل استحصال کنیم.
وی وجود شهرک تخصصی صنایع سرب و روی را در استان زنجان یادآور شد و ادامه داد: در حال حاضر ۷۵ واحد تخصصی سرب و روی در شهرک تخصصی سرب و روی استان زنجان فعال است.
استثنایی‌ترین شهرک تخصصی سرب و روی کشور در زنجان
مدیرعامل شرکت شهرک‌های صنعتی استان زنجان می‌افزاید: شهرک تخصصی سرب و روی استان زنجان، استثنایی‌ترین شهرک تخصصی در کشور است که بیشترین حجم صادرات از آن صورت می‌گیرد.
احمدی با بیان اینکه کم شدن عیار خاک معدن سرب و روی مهم‌ترین چالش واحدهای صنایع تبدیلی سرب و روی در استان زنجان است، تصریح می‌کند: بخش خصوصی برای پایدار نگه‌داشتن صنعت سرب و روی جایگزین‌هایی برای خاک معدن انگوران دارد و در استان اکتشافات جدید در حال انجام است.
بی‌شک توجه به بخش معدن در استان زنجان می‌تواند توسعه پایدار را در این استان رقم بزند و بسیاری از چالش‌های موجود در زمینه اقتصاد و اشتغال استان زنجان با توجه هر چه بیشتر به این بخش و بهبود شرایط فعالیت معدن‌کاران می‌تواند رفع شود.
بخش معدن می‌تواند نقطه قابل‌اتکا در زمینه صادرات باشد، به‌گونه‌ای که در حال حاضر استان زنجان در صادرات شمش روی با عیار بالا، ورق‌های روی و سنگ‌های تزئینی به‌عنوان یک استان مطرح در ایران و جهان شناخته شده است.