به گزارش خبرنگار مهر، دومین نشست تخصصی مجموعه برنامه‌های « گفتمان چهل ساله موسیقی فجر» سی و چهارمین جشنواره موسیقی فجر پنجشنبه شب ۲۵ بهمن ماه با موضوع «بررسی عملکرد نهادهای آموزشی موسیقی در ایران» به میزبانی شبکه رادیویی گفتگو در مجموعه تالار وحدت تهران برگزار شد.
در این نشست حمیدرضا اردلان پژوهشگر و مدرس دانشگاه و هومان اسعدی مدرس دانشگاه و دبیر جشنواره موسیقی جوان با کارشناسی رضا مهدوی به بیان نقطه نظرات خود در این حوزه پرداختند.
الگوی آموزش موسیقی در ایران همچنان وام گرفته از غرب است
رضا مهدوی کارشناس موسیقی در ابتدای این برنامه توضیح داد: بهتر است مطالب را با این سئوال آغاز کنیم که آیا ما در حوزه آموزش موسیقی در کشور نسبت به فراوانی جمعیتی که داشتیم توانسته‌ایم به رشد لازم دست پیدا کنیم؟
حمیدرضا اردلان مدرس دانشگاه و پژوهشگر در پاسخ به پرسش مهدوی گفت: برای پاسخ به سوال شما باید بگویم که ریشه پاسخ به این پرسش را صرفا نمی‌توان فقط در داخل ایران جستجو کرد. به هر حال موضوع آموزش موسیقی در ایران ریشه‌های تاریخی مستحکمی دارند که باید آن را از دوره‌های رنسانس و حتی پیش از آن جستجو کرد. اما اگر بخواهیم درباره سیستم آموزش موسیقی در کشور بپردازیم ذکر این نکات الزامی است که عوامل متعددی در این راه ظهور و بروز پیدا کردند. وقتی سیستم آموزشی انسان‌محور و علم‌گرایانه شد کشور ما با تاخیر وارد این دایره شد و در اینجا همیشه بین دارایی‌ها و سنت‌های موسیقی‌مان و امر مدرنیته نوساناتی وجود داشت که ما با آن مواجه بودیم.
وی با بررسی تاریخی نظام آموزشی موسیقی در ایران از دوره قاجار افزود: آن نظام آموزشی که به وجود آمد ریشه در نظام‌های آموزش غربی بود که تا امروز نیز ادامه پیدا کرده است. البته ما در برخی موارد توانسته ایم به پیشرفت‌هایی برسیم اما همچنان الگوی آموزشی ما در حوزه موسیقی وام گرفته از مغرب زمین است که هنوز به طور کامل بومی‌سازی نشده است.
متاسفانه اکنون جنس‌هایی از موسیقی باب شده که اصلا ارتباطی به موضوع آموزش موسیقی ندارند و این معضل بزرگی است که بی ارتباط با فقدان نظام اموزشی منسجم موسیقی نیست؛ موسیقی سنتی ما نباید زیر چکمه‌های این موسیقی بی‌هویت خرد شوندهومان اسعدی مدرس دانشگاه و مولف نیز گفت: بحث موضوع آموزش در موسیقی دارای ابعاد مختلفی است که می‌توانیم از جوانب متعددی به آن توجه کنیم. همان طور که آقای اردلان هم گفتند از زمانی که نهادهای آکادمیک در ایران تاسیس می‌شود نوعی طرز تفکر جدید وارد نظام آموزشی ما می‌شود و موسیقی سنتی یا موسیقی کلاسیک ما مقداری تحت‌الشعاع همین نظام آموزشی غربی قرار می‌گیرد.
اسعدی ادامه داد: ما از دهه ۴۰ است که با حضور مثلث هنرمندانی چون برکشلی، صفوت و برومند شاهد فضایی می‌شویم که موسیقی سنتی وارد نهادی آکادمیک می‌شوند و دانشگاه تهران به عنوان اولین مرکز آموزش موسیقی معرفی می‌شود. در کنار این مجموعه مرکز حفظ و اشاعه نیز تاسیس می‌شود که به نوعی مکمل دانشگاه تهران شده و فضای آموزش موسیقی را وارد مرحله جدید می‌کند.
وی افزود: با پیروزی انقلاب اسلامی آموزش موسیقی ما دچار یک انقطاع می‌شود که می‌تواند از جهات مختلف موردتوجه قرار گیرد. یعنی با انقطاعی از زمان تعطیلی دانشگاه‌ها اتفاق افتاد، آموزش موسیقی همچون ادبیات پیش نرفت و ما دچار اتفاقاتی شدیم که چالش بومی‌سازی آموزش موسیقی را دچار نوسانات بیشتری کرد. البته در یکی دو دهه اخیر ما مقداری به سمت درست بومی‌سازی در حال حرکت هستیم اما هنوز راه طولانی داریم که باید هرچه زودتر به آن دست پیدا کنیم.
انقلاب فرهنگی، آموزش موسیقی و رشد جریان‌های دور
رضا مهدوی در این بخش از برنامه بود که به بیان نظرات خود پیرامون مبانی آموزش موسیقی در کشورمان پرداخت و با طرح موضوع انقلاب فرهنگی و آزادی موسیقی با فتوای حضرت امام خمینی(ره) از کارشناسان حاضر در برنامه خواست درباره سرفصل دروس دانشگاهی و آموزشی موسیقی به ارائه نظرات خود بپردازند.
حمیدرضا اردلان درباره این موضوع گفت: در فاصله وقوع انقلاب فرهنگی مسلماً وقفه‌های سیاسی موجب بروز اشکالاتی در حوزه آموزش موسیقی شد. بنابراین وقفه موجود لطمات زیادی به موسیقی وارد کرد و بعدها خود آنهایی که این وقفه را ایجاد کردند اذعان کردند که چنین رویکردی موجب آسیب‌های فراوانی به حوزه موسیقی به ویژه آموزش شد.
اردلان ادامه داد: دوران فطرت و وقفه‌ای که ایجاد شد باعث صدماتی شد اما جامعه فهمید که موسیقی باید دارای اصالت‌هایی شود و وجوهی از موسیقی به مردم معرفی شود که بتواند دربرگیرنده ذهن آرمانی و اندیشه‌ساز باشد. البته همان طور که آقای اسعدی به آن اشاره کرد ما در سال‌های اخیر شاهد توفیقاتی در حوزه آموزش بودیم که فضای کار را تلطیف کرد.
کارکرد جزیره‌ای نظام آموزش موسیقی در ایران
هومان اسعدی در بخش دیگری از این نشست بود که درباره گسترش کمی فضاهای آموزشی موسیقی گفت: در اینکه گسترش کمی در حوزه آموزش موسیقی داشتیم تردیدی وجود ندارد، اما در حوزه کیفی هنوز نمی‌توانیم به بیان اظهار نظر دقیقی بپردازیم که آیا توانسته‌ایم به موفقیت‌هایی دست پیدا کنیم یا خیر؟ به هر حال یکی از مشکلات نظام آموزشی موسیقی در کشور کارکرد جزیره‌ای آنهاست که موجب پیچیدگی‌هایی در این زمینه شده است. و ای کاش یک نظام هماهنگ در حوزه آموزش موسیقی تدوین می‌شد که بتوانیم به نتیجه موثری دست پیدا کنیم. به هر حال آینده شغلی همین دانشجویان فارغ‌التحصیل یکی از مهم‌ترین آسیب‌هایی است که هم اکنون در حوزه آموزشی موسیقی مطرح می‌شود و لازم است در کنار توسعه کمی نظام آموزشی به نتایج موثری برسیم. این ماجرای مدرک گرایی واقعا موضوع مهمی است که متاسفانه بدون نیاز سنجی رشد کرده و لازم است هرچه زودتر فکری به حال کنیم.
این مدرس دانشگاه درباره جایگاه ذائقه‌سنجی مردم در حوزه موسیقی و نقش دانشگاه‌های مختلف هنری در این حوزه گفت: ما یک آموزش عمومی و یک آموزش حرفه‌ای موسیقی داریم. اما آموزش عمومی مساله بسیار مهمی است که وقتی سطح دانش عمومی پرورش پیدا نکرده باشد به طور حتم شنیدن موسیقی خوب را کاهش می‌دهد. قطعا اموزش عمومی ارتباط مستقیم با اموزش حرفه‌ای دارد زیرا اگر اموزش عمومی به معنای درست آن وجود نداشته باشد به طور حتم ما در حوزه آموزش حرفه‌ای و علمی دانشگاهی نیز دچار مشکل می‌شویم. به هر ترتیب جای خالی مجموعه‌ای به عنوان شورای هماهنگی نظام آموزش موسیقی در کشور خالی است و امیدوارم مجموعه‌ای این عنوان وجود داشته باشد که نمایندگانی از وزارت علوم، وزارت ارشاد، وزارت آموزش و پرورش و فرهنگستان‌های مختلف در آن حضور داشته باشد تا برنامه‌های آموزشی موسیقی در کشور به هم متصل شوند.
اردلان نیز در این باره گفت: ذائقه بستگی کامل به مخاطب دارد، زیرا مردم در نسبت مستقیم با موضوع آموزش عالی قرار نمی‌گیرند.به همین جهت این رسانه‌ها هستند که به شدت نقش مهمی در ارتقای این موضوع دارند. موضوعی که متاسفانه رسانه‌های فراگیر کشورمان به آن توجه چندانی نمی‌کنند و سعی دارند بخشی از موسیقی بی‌ریشه پاپیولاری را به مخاطب ارائه می‌دهند که گوش آنها را عادت به شنیدن موسیقی درست نمی‌کند.
خرد شدن موسیقی اصیل زیر چکمه‌های موسیقی بی‌هویت
این پژوهشگر شناخته شده موسیقی کشورمان در ادامه این نشست در پاسخ به طرح پرسش رضا مهدوی پیرامون نقش بخش خصوصی در حوزه‌های مختلف موسیقی طی سال‌های اخیر بیان کرد: اساسا بخش خصوصی نیازمند یک فضای تنفس است. وقتی ما از بخش خصوصی حرف می‌زنیم معنایش این است که دولت هم باید همراه این بخش باشد. دولت باید پبذیرد که از تصدی‌گری در امور فرهنگی دست بکشد.
اردلان افزود: وقتی این اتفاق نیفتد قطعاً کار ویژه‌ای توسط بخش خصوصی صورت نمی‌گیرد. مهم ترین نکته درحوزه موسیقی این است که دولت در همه جا دخالت می‌کند یعنی وقتی این دخالت‌ها شکل فزاینده ای پیدا کند قطعاً بخش خصوصی به موفقیت‌هایی که ما در حوزه‌های مختلف به ویژه آموزش موسیقی انتظار داریم، دست پیدا نمی‌کند متاسفانه اکنون جنس‌هایی از موسیقی باب شده که اصلا ارتباطی به موضوع آموزش موسیقی ندارند و این معضل بزرگی است که بی‌ارتباط با فقدان نظام آموزشی منسجم موسیقی نیست. در شرایطی که موسیقی سنتی ما نباید زیر چکمه‌های این موسیقی بی‌هویت خرد شوند.
بحث مبانی آموزش موسیقی در حوزه‌های کودک و نوجوان، جایگاه آموزش موسیقی اصیل ایرانی در بین خانواده‌های مذهبی پس از پیروزی انقلاب اسلامی از جمله دیگر مباحثی بود که در این نشست مورد بررسی قرار گرفت.