خبرگزاری مهر، گروه استانها: امروزه استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات به حدی است که در هر کجای زندگی افراد جلوه‌هایی از این حضور دیده می شود. این حوزه هم می تواند سبب کسب اطلاعات، آموزش و تربیت و رشد علمی و فرهنگی و اجتماعی شده و هم زمینه ساز بروز ناهنجاری‌های اجتماعی و فرهنگی به ویژه در میان نسل نوجوان و جوان یک جامعه شود.
یکی از مواردی که کارشناسان این حوزه برای استفاده صحیح و پیشگیری از این فضا برروی آن تأکید دارند، داشتن شناخت و آگاهی کافی است زیرا عدم آگاهی در این زمینه سبب بروز پدیده‌هایی همانند تغییر هویت، گسترش و تولید ناهنجاری اخلاقی، انزواطلبی واقعی، رفتار اجتماعی شبکه‌ای، تغییر سبک زندگی، اعتیاد به فضای مجازی، تاثیر بر بنیان خانواده، ترویج بی دینی و سایر موارد می شود.
یکی دیگر از مواردی که استفاده بیش از حد از فضای مجازی این روزها در جوامع به دنبال داشته نوع ارتباط افراد خانواده با یکدیگر و کاهش مراودات و گفتگو بین آنها است. این موضوع آسیب هایی را نیز در خانواده ها به وجود آورده که در کنار سایر عوامل مخرب در روابط خانوادگی، سبب سست شدن بنیان خانواده‌ها و طلاق عاطفی زوجین و کمرنگ شدن صمیمیت میان اعضای خانواده و همچنین گسترش شکاف بین نسلی شده است.
اعتیاد به فضای مجازی سرمنشأ بروز بزه و آسیب در جامعه
دکتر فاطمه تقی‌زاده دکترای علوم تربیتی و استاد یکی از دانشگاه‌های استان گیلان در این باره در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به گسترش این فضا در روابط اجتماعی و وجه‌های فرهنگی افراد، اظهارکرد: گسترش استفاده از این فضا چند مورد را به دنبال داشته که مهم ترین آنها ایجاد نارضایتی در روابط خانوادگی در حوزه عواطف و ایجاد ارتباطات عاطفی نامناسب است.
وی با بیان اینکه امروز بسیاری از کارشناسان بروز مشکلات در حوزه روابط خانوادگی را به دلیل استفاده زیاد از فضای مجازی می دانند، افزود: استفاده کنترل نشده از این فضا اعتیاد به آن را به دنبال داشته که تنها مختص به یک کشور و فرهنگ خاصی نیست و جزء اعتیادهای شناخته شده در دنیا است.
تقی‌زاده با تأکید براینکه اعتیاد به فضای مجازی مشکلاتی در حوزه تحصیل برای نوجوانان و جوانان و در خانواده‌ها برای زوجین ایجاد کرده که سرمنشأ بسیاری از بزه‌ها و آسیب‌های اجتماعی در جامعه است، گفت: همچنین یکی دیگر از آسیب‌های فضای مجازی که این روزهای بیش از گذشته با آن مواجه هستیم بروز مشکلاتی در شکل‌گیری شخصیت و هویت نوجوانان و جوانان است.
وی در ادامه با بیان اینکه در شخص گیری هویت افراد سه عنصر شخص، فرهنگ و جامعه تأثیرگذار بوده که در صورت ایجاد تغییر در هرکدام از این عناصر شخصیت افراد با مشکلاتی همراه می شود، بیان‌کرد: امروز شاهیم که با شکل‌گیری روابط جدید میان افراد به ویژه نوجوانان و جوانان در این فضا مشکلات و بزه‌هایی در جامعه ظهور کرده است.
شکاف بین نسلی مهم‌ترین آسیب استفاده کنترل نشده از فضای مجازی
استاد دانشگاه گیلان یکی از ویژگی ها فضای مجازی را گمنامی افراد برشمرد و ادامه داد: نوجوانان و جوانان امروز بیشتر وقت خود را صرف حضور در این فضا کرده‌اند و آشنایی آنها با افرادی که هویت واقعی آنها مشخص نیست آسیب‌هایی همانند بروز چند شخصیتی به دنبال داشته است.
تقی‌زاده در ادامه با اشاره به اینکه آسیب به ارزش‌ها و باروهای یک ملت و جامعه یکی دیگر از آسیب‌هایی است که استفاده بدون آگاهی و کنترل نشده از این فضا به وجود آورده است، اظهارکرد: متاسفانه در خانواده‌ها قوانین خاصی برای استفاده از این فضا به ویژه برای فرزندان وجود ندارد از این رو تغییر باورها و ارزش‌ها می تواند خطرات جبران ناپذیری برای این نسل به ویژه در شکل‌گیری شخصیت ها داشته باشد.
با توجه به تفاوت‌های فرهنگی و مذهبی ایران با سایر کشورها استفاده از فضای مجازی بدون وجود آگاهی می تواند تغییراتی در حوزه فرهنگی و نظام ارزشی ما ایجاد کندوی تأکید کرد: با توجه به تفاوت‌های فرهنگی و مذهبی ایران با سایر کشورها استفاده از این فضا بدون وجود آگاهی می تواند تغییراتی در حوزه فرهنگی و نظام ارزشی ما ایجاد کند که در برخی موارد شاهد آن هستیم.
استاد دانشگاه گیلان ایجاد شکاف بین نسلی را مهم‌ترین و مخرب‌ترین آسیب استفاده بی رویه از فضای مجازی برشمرد و گفت: متاسفانه امروز شاهد ایجاد فاصله و شکاف میان والدین و فرزندان و یا حتی زوجین هستیم.
وی بیان کرد: بسیاری از نوجوانان و جوانان به دلیل اینکه نمی توانند بسیاری از مسائل موجود در فضای مجازی را با خانواده‌های خود در میان بگذارند به افراد حاضر در این فضا اعتماد کرده و در نهایت با آسیب‌های جبران ناپذیری مواجه می شوند. حضور بیش از اندازه و کنترل نشده در فضای مجازی انزوای اجتماعی و عدم پیوند با دنیای بیرون را برای افراد به دنبال خواهد داشت که این نیز خود یک نوع آسیب اجتماعی محسوب می شود.
ارتقای سواد رسانه به رژیم مصرف رسانه‌ای افراد کمک می کند
تقی‌زاده در ادامه به تأثیر و اهمیت ارتقای سواد رسانه‌ای در همه حوزه‌ها به ویژه فضای مجازی اشاره و به خبرنگار مهر گفت: با توجه به اینکه امروز افراد از رسانه‌های بسیاری برای کسب آگاهی و اطلاعات استفاده می کنند باید سواد لازم برای استفاده صحیح از آن را نیز داشته باشند.
همیشه پیشگیری بهتر از درمان استوی با تأکید براینکه همیشه پیشگیری بهتر از درمان است، افزود: آموزش نیز یکی از مواردی است که در پیشگیری از آسیب‌های استفاده از فضای مجازی و یا سایر رسانه‌ها نقش مهمی ایفا می کند ارتقای سطح سواد رسانه مهارتی به افراد می دهد که استفاده‌ای مناسب از رسانه‌ها داشته باشند.
تقی‌زاده با بیان اینکه این مهارت زمانی کسب می شود که همه افراد جامعه آموزش‌های لازم قبل از بهره‌مندی از این فضا را کسب کرده باشند، بیان‌کرد: متاسفانه در کشور ما این فضا ایجاد نشده و این به معضلی برای جامعه تبدیل شده است. از آنجایی که نمی توان جلوی ورود و استفاده از رسانه‌ها و فضای مجازی را گرفت لذا نیازمند ارتقای سواد رسانه در این بخش هستیم تا آسیب‌های ناشی از آن کاهش یابد.
استاد دانشگاه گیلان اظهارکرد: کسب سواد رسانه به ما در چگونگی استفاده یا همان رژیم مصرف رسانه‌ای، تعیین اولویت‌ها و زمان مصرف و نقد و بررسی مطالب موجود در این فضا و درک محتوای مطالب کمک می کند. برای رسیدن به این جایگاه باید آموزش‌های لازم مورد توجه قرار گرفته شود تا از بروز آسیب‌های اجتماعی استفاده از این فضا جلوگیری کند.