به گزارش خبرنگار مهر، شاهوار در بزنگاه تاریخی خود به سر می‌برد، از یک سو شش سال است که تخریب‌های گسترده چهره‌اش را زخمی کرده و از سوی دیگر امکان تمدید مجوز معدن نیز وجود دارد، لیکن جمعی از کارشناسان و مؤثران شاهرود، اعضای سازمان‌های مردم‌نهاد مرتبط با حوزه محیط‌زیست و آب، اعضای کمیته مردمی بررسی فعالیت‌های زیست‌محیطی و همچنین کارشناسان آب‌وخاک شهرستان صبح پنج‌شنبه در فرمانداری ویژه شاهرود نشستی را با محوریت ضرورت توقف فعالیت‌های معدن بوکسیت شاهوار به دلیل تخریب شدید محیط‌زیست برگزار کردند.
این نشست با حضور محمد کرم‌محمدی معاون استاندار و فرماندار شاهرود و همچنین سید احمد حسینی شاهرودی رئیس دفتر نماینده مردم شاهرود و میامی در مجلس و سمیعی رئیس شورای شهر شاهرود باهدف ارائه مدارک برای توقف در فعالیت‌های معدنی شاهوار و همچنین عدم تمدید مجوز معدن بوکسیت تاش در منطقه شاهوار به‌مثابه بزرگ‌ترین کانون آب‌ساز شرق استان سمنان و جنوب شرقی کوهپایه البرز برگزار شد.
حقی که بر گردن مسئولان است
یکی از اهداف برگزاری این نشست بازگرداندن تعادل به محیط‌زیست شاهرود بود، همان‌طور که رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز در اسفندماه ۹۳ خطاب به مسئولان فرمودند« قضیّه محیط‌زیست خیلی قضیّه مهمی است. خلاصه اهمیت این قضیه عبارت است از مسئولیت انسان در قبال طبیعت. باید احساس مسئولیت کند همچنان که در قبال انسان‌ها احساس مسئولیت می‌کنیم، در قبال طبیعت هم باید احساس مسئولیت کنیم. اسلام و ادیان الهی خواسته‌اند تعادل میان انسان و طبیعت را حفظ کنند، این، آن هدف اساسی و اصلی است. عدم حفظ این تعادل ناشی از عواملی است که عمده‌اش خودخواهی‌های انسان و قدرت‌طلبی و قلدری و گردن‌کلفتی بعضی از ما انسان‌ها است.» لذا این حجت تمام‌شده بر مسئولان استان سمنان و کشور درباره منابع طبیعی و محیط‌زیست شهرستان شاهرود امری است که به‌سادگی نمی‌توان از کنارش گذشت.
برخی بزرگان و موثران شاهرود به نمایندگی از مردم شهرستان برای باری دیگر در فرمانداری این شهر حضور یافتند تا همانند بیان رهبر معظم انقلاب اسلامی به مسئولان حقی که بر گردن مردم و جامعه دارند را یادآوری کنند حقی که امروز در سایه برخی زیاده‌خواهی‌ها در حال تضییع است، امروز مردم شاهرود با جمع‌کردن طوماری خطاب به مقام معظم رهبری بار دیگر نشان دادند خواستشان و حقشان درباره شاهوار چیست؟ و امروز باید دید پاسخ و عملکرد مسئولان چه نتیجه‌ای را برای آیندگان در بر خواهد داشت.
شاهوار، خاک و آبی که از دست می‌رود
در ابتدای این نشست جلالی کارشناس محیط‌زیست و رئیس اسبق اداره حفاظت از محیط‌زیست شاهرود با اشاره به مهمترین خواسته‌های جمع حاضر از فرماندار شاهرود، گفت: نوزدهم اسفندماه جاری تاریخ تعیین‌شده برای تمدید مجوز ۱۰ ساله معدن بوکسیت شاهوار در شاهرود است که باوجود حجم تخریب‌های عدیده در این قله به‌مثابه یکی از کانون‌های آب ساز شهرستان صلاح به تمدید مجوز این مجموعه معدنی نیست.
جلالی با بیان اینکه هر روز که بگذرد شاهوار خاک و آب از دست می‌دهد، بیان کرد: موضوع توقف در عملیات معدنی و استخراج معدن بوکسیت از سال گذشته مورد پیگیری جمعی از مؤثران شاهرود قرار گرفت و به‌طورجدی جلساتی تا پیش از سفر رئیس‌جمهور به شاهرود هم‌زمان با آبان ماه ۹۷ در دفتر نماینده برگزار شد و در تمامی این نشست‌ها تأکید شده که این معدن بدون داشتن آمایش سرزمینی بوده و تخریب‌های آن نیز بعد از شش سال غیرقابل‌جبران هستند، همچنین در هیچ‌جای ایران شاهد نیستیم که در ارتفاع بالای سه هزار و ۵۰۰ متر و در نزدیکی قله تخریب‌ها برای استخراج سنگ بوکسیت انجام شود که این امر به محیط‌زیست و مردم منطقه ضرر می‌رساند.
وی افزود: معتقدیم که ادامه فعالیت این معدن نباید صورت گیرد و این در حالی است که بسیاری موضوع مجوز دار بودن معدن را مطرح می‌کنند درحالی‌که بسیاری از سدهای کشور نیز با همین مجوزها اسباب نابودی محیط‌زیست را فراهم کردند که مثال بارز آن خوزستان است لذا با این تعبیر که هر زیرساختی با مجوز با هرگونه فعالیتی ادامه کار دهد اشتباه به نظر می‌رسد از سوی دیگر خواسته ما عدم تمدید پروانه معدن در نیمه اسفندماه جاری است.
شاهرود در بزنگاه تاریخی
در ادامه این نشست امیرحسین ولیان دبیر جمعیت دیده‌بان طبیعت نیز بابیان اینکه شاهرود در بزنگاه تاریخی خود قرار دارد، گفت: تمدید مجوز معدن بوکسیت به‌واسطه تخریب‌های وسیع که صورت گرفته نقطه حساس تاریخ شاهرود است و به دلایل عدیده قانونی و زیست‌محیطی باید از ادامه فعالیت این معدن جلوگیری شود، فعالیت این معدن از همان ابتدا با دور زدن قانون آغازشده و امروز گلوگاه تاریخی را برای مردم شاهرود ایجاد کرده است، ما معتقد هستیم که اگر این برهه تاریخی بدون توجه مسئولان و مردم گذر کند دیگر کاربر همگان دشوار شده و شاهد تنش‌های اجتماعی خواهیم بود لذا باید با همگرایی در این نقطه حساس تصمیمی جدی گرفت.
ولیان بابیان اینکه امروز خوشبختانه همدلی خوبی بین مسئولان شاهرود برای عدم ادامه کار معدن بوکسیت شاهوار به‌واسطه تخریب‌های زیست‌محیطی وجود دارد، ابراز کرد: کمتر موضوعی در شهرستان وجود دارد که یک‌باره چنین وفاقی بر روی آن باشد و لذا باید این امر را به فال نیک گرفت و ازآنجاکه شورای عالی معادن اختیارات این امر را به فرماندار شاهرود تفویض کرده از وی می‌خواهیم تا اقدام عاجل درباره شاهوار را صورت دهد.
وی همچنین گفت: کارخانه آلومینای جاجرم دارای معادن بوکسیت وسیع دیگری در سطح کشور است که با تعطیل شدن معدن شاهوار می‌تواند به سمت بهره‌برداری از آن معادن برود که سال‌هاست فعال‌شده اما بهره‌برداری از آن صورت نمی‌گیرد لذا معتقدیم که این نقطه‌ای حساس از تاریخ شهرستان شاهرود است که مسئولان باید به‌درستی و به‌خوبی درباره آن تصمیم بگیرند.
بازسازی محیط زیست امری محال
رئیس شورای شهر شاهرود نیز که دیگر سخنران این نشست بود با تاکید بر اینکه خسارات جبران ناشدنی به شاهوار واردشده، گفت: شما از معدنی که شیب ۷۰ درجه کوه را به سطحی مسطح بدل ساخته نباید انتظار داشته باشید بتواند شرایط شاهوار را مانند روز اولش دربیاورد چرا که محال است؛ پس ما معتقد هستیم که اصلاً خسارات وارده به شاهوار جبران نشدنی هستند از سوی دیگر شاهد تخریب هزاران اصله درخت هستیم که به‌طور غیراصولی درشیب‌هایی به‌جای درخت هزاران ساله اورس، کاج تزئینی کاشته شده که اصلاً گویا شعور مردم را زیر سؤال می‌برد که درخت هزارساله‌شان را با نهال کاج بدون فایده عوض کرده باشند.
سمیعی بابیان اینکه برنامه ششم توسعه ماده ۴۳ بند سه و پنج، بهره‌برداران را مکلف کرده که قبل از بهره‌برداری باید استعلام‌های مختلفی گرفته شود، از سوی دیگر یک درصد عواید معدن نیز باید به منطقه پیرامون آن پرداخت شود و این دو مورد از تخلفات معدن است که از آن‌ها سرباز زده‌اند؛ از سوی دیگر تیرماه گذشته آزمایشی از چهار نقطه آب خیز شاهوار با نمونه‌برداری توسط معتبرترین آزمایشگاه آب‌وخاک وابسته به وزارت صنعت معدن و نه دوستداران محیط‌زیست و نهادهای خصوصی، صورت گرفت که نتایج آن بسیار شگفت‌آور است در برخی نمونه‌ها میزان آلومینیوم درون آب پنج برابر است که باعث نازایی، نارس زایی، معلولیت، فراموشی و آلزایمر و ... می‌شود که نتایج این نمونه‌ها موجود است.
وی همچنین با ابراز اینکه متاسفانه شاهد بارگیری روزانه ۱۰۰ الی ۱۵۰ تریلی و کامیون از معدن بوکسیت هستیم، بیان کرد: یعنی اگر به‌طور میانگین بار هرکدام را فقط ۲۰ تن در نظر بگیریم سالانه بیش از ۶۰۰ هزار تن خاک از شاهوار برداشته می‌شود خاکی که دیگر چیزی جایگزین آن نمی‌شود.
سمیعی بیان کرد: ما نامه‌ای پنج‌صفحه‌ای را به دادستان بسطام نوشتیم که متأسفانه عکس‌العملی در این زمینه نیز رخ نداد. این در حالی است که گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد که ۲۲۰ میلیون مترمکعب آب یعنی اندازه تمام آب پشت سد کرج در شاهوار وجود دارد که متأسفانه در حال نابودی است و عکس‌ها و تصاویر متعددی وجود دارند که نشان می‌دهد بعد از هر بیل مکانیکی که پر از خاک می‌شود تکه یخی بزرگ هم به آن چسبیده و بار کامیون‌ها می‌شود این یعنی کانون آب ساز شاهرود درخطر جدی است.
معادن جایگزین فعال شوند
علی ابراهیمی از دیگر فعالان محیط‌زیست نیز بابیان اینکه معادن بسیاری وجود دارد که بوکسیت از آن‌ها می‌تواند استخراج شود، ابراز کرد: جاجرم ۱۸.۴ میلیون تن و در معدن دیگر ۵.۶ میلیون تن بوکسیت، کوه بالای میامی ۲۷۳ هزار تن و چک‌چک یزد شش میلیون تن ذخیره دارد درحالی‌که شاهوار این میزان ذخیره قطعی ندارد چرا از این کوه‌ها دیگر برداشت نمی‌شود؟ از سوی دیگر در سایت شرکت جاجرم اگر به میزان ذخیره شاهوار نگاه کنیم عدد چهار میلیون و ۲.۵ میلیون تن را مشاهده می‌کنیم که این امر جای سؤال دارد. درنتیجه باید گفت چون شاهوار سهل‌الوصول‌ترین منبع بوکسیت است تخریب‌ها در این ناحیه شدت می‌گیرد.
یکی دیگر از سخنرانان این نشست موسی زاده حقوقدان بود که ازلحاظ حقوقی معدن بوکسیت تاش را موردبررسی قرار داده است، وی معتقد است: این معدن در ابتدا طبق قانون می‌بایست از مراجع ذی‌صلاح اعم از محیط‌زیست، منابع طبیعی و آب‌های زیرزمینی استعلام می‌گرفت و طبق ماده ۱۴ قانون معادن نیز مراجع ذی‌صلاح می‌بایست بر روی این معدن اظهارنظر کنند از سوی دیگر در گزارشی که محیط‌زیست شاهرود اعلام کرده اذعان شده که هیچ استعلامی از آن‌ها اخذ نشده که اگر می‌شد قطعاً مجوزی برای ادامه کار معدن صادر نمی‌شد.
موسی زاده بیان می‌کند: طبق نامه مورخ سی‌ام تیرماه ۹۷ امور منابع آب، آلودگی آب شاهوار تائید شده است، لذا قانون توزیع عادلانه آب‌ها می‌گوید که اگر خطری از سوی معدنی برای منابع آبی وجود داشته باشد باید گزارش آن به وزارت نیرو ارسال و جلوی آن گرفته شود، همچنین ماده سه قانون محیط‌زیست می‌گوید صدور هرگونه پروانه در محدوده محیط‌زیست را منع می‌کند لذا مجموع این مسائل در کنار تخریب محیط‌زیست نشان می‌دهد که این معدن باید تعطیل شود.
وی افزود: گزارش دیگری در تاریخ۲۳ خردادماه ۹۷ کمیته نظارت بر معادن استان سمنان نگارش می‌شود که قرار بوده شرکت آلومینای جاجرم تعهدات خودش را در قبال معدن انجام دهد که این تعهدات تا کنون عملی نشده است لذا اگر بخواهیم قانون را عمل کنیم اصلاً صدور اولیه مجوز این معدن درست نبوده پس می‌توان آن را ابطال کرد از سوی دیگر از قرار است مسائل دیگری چون موارد اقتصادی و ... بر منافع شهرستان شاهرود ترجیح داده و این امر توسط مسئولان شفاف بیان شود تا مردم بدانند. در تاریخ سی‌ام تیرماه ۹۷ گزارشی توسط صنعت، معدن و تجارت ارائه می‌شود که در آن ۱۹۰ گرم بر تن میزان ماده انفجاری این معدن است لذا با یک محاسبه سرانگشتی همچنین درمی‌یابیم که این میزان ماده منفجره در این معدن برای استخراج سه میلیون و ۱۸۵ هزار تن خاک چه بلایی بر سر محیط‌زیست آورده است؟
شرکت آلومینا به تعهداتش عمل نکرده است
معاون استاندار سمنان و فرماندار شاهرود آخرین سخنران این نشست بود که سخنان خود را با پیگیری‌های صورت گرفته و برگزاری چهار نشست درباره آلومینای جاجرم آغاز کرد و گفت: به‌طور متوسط هر ۴۵ روز یک‌بار نشستی با این موضوع در زمان تصدی بنده در فرمانداری برگزار و در این راستا عرصه یک‌هزار و ۱۱۳ هکتاری این معدن را به دلیل تخریب محیط‌زیست به ۱۵۰ هکتار کاهش داده‌ایم و به عبارتی یعنی این معدن را محدود ساخته‌ایم.
محمد کرم محمدی بیان کرد: دیگر اقدامی که درباره این معدن شد الزام این معدن به تهیه ۶۰ هکتار مکان برای دپو در دونقطه که هر نقطه شامل ۳۰ هکتار است لذا تاکنون شرکت فقط ۳۵ هکتار آن را انجام داده و مابقی تعهداتش را عمل‌نکرده است و از سوی دیگر ۱۴ بند و تبصره ما جلوی پای این شرکت گذاشتیم که جز مورد اول و نصف مورد دوم مابقی تاکنون انجام‌نشده است.
وی افزود: بندهای تعهدات شرکت که هیچ‌کدام انجام‌نشده شامل مواردی مانند پرهیز از پراکنده‌کاری و انتقال کار به یک‌تخته از کوه، برنامه احیای محیط‌زیست توسط صنعت معدن و تجارت و سپس تائید آن توسط اداره کل منابع طبیعی و محیط‌زیست و همچنین تائید آن توسط منابع طبیعی و محیط‌زیست و نظارت بر حسن انجام آن است که این موارد هم عملی نشده است.
پیگیر امور توسط فرماندار
فرماندار شاهرود گفت: شرکت آلومینای جاجرم همچنین موظف شد تا از تاریخ بیستم مهرماه ۹۷ عملیات احیا و بازسازی محیط‌زیست را بنا بر برنامه مذکور دربند قبل آغاز و مراتب را به منابع طبیعی، امور آب و فرمانداری اعلام کند که این امر هم عملی نشده است لذا باید قانون درباره این امر اجرا شود و از سوی دیگر در کل تاریخ خدمتی‌ام هرگز کاری را صورت نداده‌ام که حقی از مردم ضایع شود و دراین‌باره نیز قول پیگیری را خواهم داد.
محمدی با بیان اینکه ما گلایه‌ای نیز از مدیران کل دستگاه‌های ذی‌ربط داریم که به‌موقع و جدی پای کار نیستند، افزود: این مدیران آنقدر دیر وارد عمل می‌شوند که دردی را دوا نمی‌کند لذا باید مدیران‌کل بیشتر پای کار باشند و به ما کمک کنند.