خبرگزاری مهر - گروه بین الملل، فرزاد فرهاد توسکی: کشور ونزوئلا روزهای بحرانی را سپری می‌کند و در این میان تهدیدات و مداخلات آمریکا اوضاع را بحرانی‌تر کرده است و با توجه به تشدید تنش میان کاراکاس و واشنگتن این سوال برای تحلیلگران ایجاد شده است که سرانجام کار چه خواهد شد و آیا آمریکا دست به دخالت نظامی در این کشور می‌زند؟
آشنایی با کشور ونزوئلا
جمهوری ونزوئلا کشوری است واقع در سواحل شمالی آمریکای جنوبی که توسط تعداد بی‌شماری از جزایر دریای کارائیب در برگرفته شده است. ونزوئلا یا جمهوری بولیواری ونزوئلا کشوری است در شمال آمریکای جنوبی. پایتخت آن کاراکاس است. ونزوئلا در زبان لاتین به معنای ونیز کوچک است و از این رو این نام را یافته‌است که یابندگان این سرزمین دیدند که بومیان این سامان خانه‌های خود را بر روی آب ساخته‌اند.
ونزوئلا در گذشته مستعمره اسپانیا بوده‌است، اما در حال حاضر یک جمهوری فدرال است. در طول تاریخ، ونزوئلا با گویان بر سر قلمرو درگیری و مشاجراتی داشته‌است که عمدتاً مربوط به منطقه اسکیبو می‌شود و همچنین با کلمبیا بر سر خلیج ونزوئلا درگیری داشته‌است. ونزوئلا امروزه در بعد وسیع به خاطر صنعت نفت، تنوع زیست‌محیطی منطقه و مشخصه‌های طبیعی آن شهرت یافته‌است. کریستف کلمب وقتی در سال ۱۴۹۸ به کرانه‌های شرقی این کشور رسید، به قدری مجذوب چشم‌انداز منطقه شد که آن را Tierra de Gracia (سرزمین زیبایی) نامید که از آن زمان تاکنون لقب این کشور بوده‌است.
اعتقاد بر این است که نام ونزوئلا از نام یک نقشه‌کش (آمریگو وسپوچی) که در سال ۱۴۹۹ به سواحل شمال غربی خلیج ونزوئلا سفر کرد، گرفته شده باشد. وی و گروهش به محض رسیدن به شبه جزیره گوآخیرا، روستاهای پایه بلند متمایزی (پالافیتوها) را مشاهده کردند که مردم بومی آن بر روی آب ساخته بودند. دیدن این مناظر، صحنه شهر ونیز ایتالیا را در ذهن وسپوچی زنده کرد و در نتیجه نام ونیسیلا به منطقه داده شد. برخی بر این باورند که این واژه معنای ‹‹ ونیز کوچک›› داشته و بعدها پس از تغییراتی به ونزوئلا تبدیل شده‌است.
ونزوئلا از شرق با گویان، از جنوب با برزیل و از غرب با کلمبیا هم مرز است. کوه‌ای پر برف آند در غرب و جنگل‌های سرسبز آمازون در جنوب، جلوه زیبایی به این منطقه بخشیده‌اند. ترینیداد و توباگو، باربادوس و آروبا مجاور ساحل شمالی ونزوئلا قرار دارند. این کشور در نیمکره شمالی و نزدیک به استواست و جزو مناطق حاره ای محسوب می‌شود. بخش اعظم جمعیت این کشور در شهرهای شمالی و نزدیک کاراکاس پایتخت ونزوئلا زندگی می‌کنند. از شهرهای عمده این کشور می‌توان کاراکاس، والنسیا و ماراکای را نام برد.
این کشور که در شمال آمریکای جنوبی قرار دارد جزو کشورهای غنی از لحاظ معدن و مواد معدنی می‌باشد. بخش اعظم درآمد این کشور از نفت حاصل می‌شود؛ و از بزرگترین کشورهای صادرکننده بوکسیت می‌باشند. این کشور در دهه ۱۹۹۰ یکی از مهم‌ترین کشورهای تولیدکننده زغال‌سنگ، آهن، فولاد، آلومینیوم، طلا و دیگر مواد معدنی گردید. ونزوئلا یکی از پنج کشور بنیانگذار اوپک است.
ذخایر عمده نفتی کشور در مجاورت دریاچه ماراکایبو در خلیج ونزوئلا نهفته‌اند. بیشتر مبادلات اقتصادی ونزوئلا با برزیل، مکزیک، کلمبیا و ایالات متحده امریکا است. صنعت کشاورزی این کشور نیز نقش مهمی در اقتصاد آن ایفا می‌کند.
ونزوئلا اگرچه کاملاً جزو مناطق گرمسیری است اما آب و هوای آن از گرم و مرطوب تا سردسیری آلپی تغییر می‌کند که بستگی به توپوگرافی، ارتفاع، جهت و شدت بادهای منطقه‌ای دارد. دراکثر مناطق کشور دوره باران مشخصی وجود دارد. دوره باران از ماه مه تا نوامبر بوده و به صورت زمستان درنظر گرفته می‌شود و بقیه سال را تابستان در نظر می‌گیرند.
مطالعه‌ای که اخیراً بر روی گروه‌های نژادی انجام شده بیانگر آن است که ۶۰٪ جمعیت ونزوئلا مستیزو (نژاد مختلطی از سفیدپوستها، سیاه‌پوستها و سرخ‌پوستها)، ۲۹٪ ‹‹سفیدپوست›› (عمدتاً اسپانیایی، ایتالیایی، آلمانی و پرتغالی)، ۸٪ آفریقایی، ۱٪ آمریکایی سرخ‌پوستان ونزوئلا، و ۲٪ آسیایی (چینی، ژاپنی، کره‌ای و نژادهای کشورهای خاورمیانه) هستند. مردم ونزوئلا ترکیبی از میراث‌های گوناگون هستند.
زبان رسمی و ملی ونزوئلا اسپانیایی است، اما در کنار آن ۳۱ زبان بومی دیگر مورد استفاده مردم قرار می‌گیرد، (وای یو، پمون، واراو، کارینا، یانومامی، گوآجیبو و غیره)، که البته باید زبان‌هایی را که توسط مهاجران به کشور آورده می‌شود را نیز به فهرست زبانهای مورد استفاده در ونزوئلا افزود. ۹۶٪ از مردم این کشور حداقل به ظاهر پیرو کلیسای کاتولیک روم هستند. قریب به ۴٪ از مردم پیرو آئین و ادیان دیگر هستند.
رئیس‌جمهور ونزوئلا از طریق رأی‌گیری انتخاب می‌شود و حق رأی مستقیم برای عموم وجود دارد. رئیس‌جمهور پس از انتخاب شدن هم وظایف رئیس دولت و هم وظایف رئیس حکومت را به عهده دارد. مدت ریاست جمهوری شش سال است و هر فرد تنها برای دو بار متوالی می‌تواند به این سمت دست یابد مدت ریاست جمهوری شش سال است و هر فرد تنها برای دو بار متوالی می‌تواند به این سمت دست یابد. رئیس‌جمهور معاون خود را منصوب کرده و در مورد تعداد و ترکیب کابینه تصمیم‌گیری می‌کند و در نهایت با همکاری مجمع قانون‌گذاری اعضای کابینه را تعیین می‌کند. اگر رئیس‌جمهور تشخیص دهد که قسمتی از قانون قابل ایراد است می‌تواند از قوه مقننه بخواهد آن قسمت‌ها را مورد بازنگری قرار دهد، اما اگر اکثریت اعضای مجلس با ایرادات مطرح شده از جانب رئیس‌جمهور مخالف باشند، ایرادات ملغی می‌شود.
مجلس ونزوئلا تحت عنوان مجلس ملی ونزوئلا یا Asamblea Nacional فعالیت می‌کند. ۱۶۷ نماینده مجلس برای یک دوره پنج ساله انتخاب می‌شود و تنها امکان انتخاب آنها برای سه دوره وجود دارد. نمایندگان از طریق آرای مردمی و درقالب احزاب ائتلافی یا کاندیداهای مستقل انتخاب می‌شوند. بالاترین مقام قضائی کشور ‹‹ نظام قضائی عالی ونزوئلا›› است که قضات آن توسط مجلس برای یک دوره ۱۲ ساله انتخاب می‌شوند. شورای ملی انتخابات ونزوئلا مسئولیت رسیدگی به فرایند انتخابات را به عهده دارد و متشکل از پنج مدیر است که مستقیماً توسط مجلس ملی انتخاب می‌شوند.
نگاه کارشناس
عبدالباری عطوان تحلیلگر امور بین الملل در رأی الیوم نوشت: «مراسمی که ایوان دوکه مارکز رئیس جمهور کلمبیا به مناسبت جدا شدن ۶۰ نظامی از ارتش ونزوئلا و پیوستن آنها به مخالفان مورد حمایت آمریکا و اروپا برگزار کرد، یادآور جشن‌های مشابهی است که با جدا شدن برخی ژنرال‌ها و سفرا و حتی وزرای کابینه در ابتدای بحران سوریه از دولت این کشور در میان جنجال رسانه‌ای بی سابقه برگزار شد. رئیس جمهور کلمبیا فراموش کرد این جدا شدگان صرفاً قطره‌ای در اقیانوس ارتش ونزوئلا محسوب می‌شوند که تعداد افسران و سربازان آن از نیم میلیون نفر فراتر می‌رود و قاطعانه وفاداری خود را به رئیس جمهور قانونی کشورشان اعلام کرده‌اند.
مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا اخیراً گفت روزهای حکومت نیکلاس مادورو (رئیس جمهور ونزوئلا) به شمارش افتاده است. این سخن او یادآور همین عبارت است که باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا برای توصیف سرنوشت رئیس جمهور سوریه به کار برد و پس از او نیز قطاری از رهبران و وزیران خارجه عرب آن را تکرار کردند. حتی در رسانه‌ها گفته شد بشار اسد و خانواده اش عملاً وارد مسکو شده‌اند تا درخواست پناهندگی سیاسی کنند!
هر روز که از کودتای آمریکا در ونزوئلا می‌گذرد، پیروزی رئیس جمهور قانونی این کشور و شکست خوان گوایدو سرکرده مخالفان او آشکارتر می‌شود که دستگاه اطلاعات آمریکا او را برای تغییر نظام حاکم بر کاراکاس به خدمت گرفت.
دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا چندی پیش تهدید کرد جلوگیری از ورود کاروان کمک‌ها از مرزهای کلمبیا و برزیل به ونزوئلا عواقب وخیمی خواهد داشت و تلویحاً به مداخله نظامی برای وارد کردن این کمک‌ها به زور اشاره کرد. اکنون می‌بینیم کامیون‌های حامل کیسه‌های برنج و شیر خشک به آنجا که آمده باز می‌گردد و برخی از آنها در اعتراضات شرافتمندان ونزوئلا به آتش کشیده می‌شود که از دروغ و دورویی آمریکایی‌ها و توطئه آنها برای نابود کردن کشورشان آگاه هستند.
ملت ونزوئلا که دارای بزرگترین ذخایر نفت جهان است نیازی به شیرخشک و کیسه‌های برنج ندارد بلکه نیازمند لغو محاصره خفه کننده آمریکا و آزاد شدن میلیاردها دلار دارایی خود است که بیش از ده سال پیش در بانک‌های آمریکایی مسدود شد.
آمریکا به ملت‌ها گرسنگی می‌دهد و آنان را به سوی پرتگاه مرگ می‌راند سپس ادعا می‌کند که نگران آنهاست و برای اوضاع انسانی فاجعه بار آنها اشک می‌ریزد و به همراه متحدانش کاروان کمک‌های غذایی و پزشکی برای آنان ارسال می‌کند. ما چنین صحنه‌هایی را با همه جزئیات دردناک آن در عراق، نوار غزه و یمن دیده‌ایم. محاصره شدید ملت‌ها، جان کودکان و مادرانشان را می‌گیرد و کسی که از گرسنگی نمیرد از بیماری می میرد یا با شلیک موشک‌ها و هواپیماهای اف -۱۶ ساخت آمریکا جان می‌سپارد کسی که از گرسنگی نمیرد از بیماری می میرد یا با شلیک موشک‌ها و هواپیماهای اف -۱۶ ساخت آمریکا جان می‌سپارد.
آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها می‌گویند خواستار بازگرداندن دموکراسی به ونزوئلا هستند. ما از آنها می‌پرسیم چه زمانی دموکراسی از ونزوئلا رفته است که بخواهند آن را بازگردانند؟ اگر دموکراسی در ونزوئلا وجود نداشت پس چگونه گوایدو که رهبر مخالفان است به عنوان نماینده و سپس رئیس پارلمان انتخاب شد؟ چرا مادورو او را به محض برملا شدن توطئه‌هایش و سفرهای محرمانه‌اش به آمریکا، برزیل و کلمبیا برای زمینه سازی کودتا، بازداشت نکرد؟
جدا شدن صدها و هزاران نفر از ارتش سوریه به فروپاشی آن منجر نشد و سبب نشد که آنها هشت سال پایداری نکنند. ارتش سوریه با کمک متحدان روس و ایرانی و رزمندگان حزب الله بیش از ۸۰ درصد از اراضی سوریه را بازپس گرفت.
ژنرال‌های شرافتمند در ارتش ونزوئلا با کمک روس‌ها و چینی‌ها از امنیت و ثبات کشورشان پاسداری خواهند کرد و برای دفاع از کشورشان با متجاوزان خواهند جنگید و کودتای آمریکایی را با شکست مواجه خواهند کرد.
هواپیماهای جنگی آمریکایی و موشک‌ها و بمب‌های خوشه‌ای آنها، ارتش ونزوئلا را نخواهد ترساند و حتی اگر آنها در مراحل اولیه رویارویی به علت وجود تفاوت زیاد در توازن قوا بازنده شوند، به گردان‌های مقاومت تبدیل خواهند شد همانطور که ویتنامی‌ها و لبنانی‌ها (حزب الله) و فلسطینی‌ها و عراقی‌ها و سوریها و یمنی‌ها و… عمل کردند.
مردم ونزوئلا اعم از زن و مرد، با گل و رقص و شادی در خیابان‌ها از اشغالگران آمریکایی و مزدورانشان استقبال نخواهند کرد بلکه سرسختانه در برابر آنها مقاومت خواهند کرد مردم ونزوئلا اعم از زن و مرد، با گل و رقص و شادی در خیابان‌ها از اشغالگران آمریکایی و مزدورانشان استقبال نخواهند کرد بلکه سرسختانه در برابر آنها مقاومت خواهند کرد. دست کم ما چنین امیدی داریم و خداوند همواره یاور مظلومان در برابر مستکبران است».
اهداف ترامپ در ونزوئلا
اما آنچه درباره تحولات ونزوئلا می‌توان گفت این است که ادعاهای ترامپ درباره ونزوئلا و موضوع حقوق بشر، پوشالی و دروغین است. بر کسی پوشیده نیست که هدف آمریکا بسط هیمنه آمریکا و به زانو در آوردن همه نظام‌ها در آمریکای لاتین است که تن به هیمنه آمریکا نداده و نمی‌دهند. ترامپ به دنبال زنده کردن هیمنه آمریکاست که در نتیجه جنگ‌های مستقیم و غیرمستقیم آمریکا در خاورمیانه دچار فروپاشی شده است.
آمریکا به دنبال احیای هیبت از دست رفته است. ترامپ می کوشد تا کشورهایی که در برابر آمریکا سرتعظیم فرود نمی‌آورند را از گردونه خارج کند و مانع از ایجاد نظام چند قطبی که در حال شکل گیری بر ویرانه‌های یکجانبه گرایی آمریکاست، شود.
کشورهای کوبا، نیکاراگوئه، ونزوئلا و بولیوی در برابر توطئه‌های آمریکا ایستاده‌اند و این میل به استقلال و آزادی از بند سلطه آمریکا به مذاق دولتهای آمریکا خوش نمی‌آید زیرا سبب می‌شود که رژیم‌های تابع آمریکا نیز از زیر یوغ واشنگتن خارج شوند.
ترامپ مدعی است که سیاست‌های نظام‌های سوسیالیست در ونزوئلا، کوبا و نیکاراگوئه به نتایج فاجعه باری منجر شده است و اقتصاد را نابود کرده است و این واقعیت ندارد. آمریکا به دنبال چنگ انداختن بر ثروت‌های نفتی و منابع معدنی این کشورها از جمله ونزوئلاست.
به اعتقاد تحلیلگران و ناظران امور، تحرکات آمریکا علیه ونزوئلا برای سرنگونی مادورو به چند دلیل راه به جایی نمی‌برد؛
-ملت ونزوئلا همپای نیروهای مسلح این کشور آماده دفع هر گونه یورش خارجی است.
-صلابت موضع ارتش ونزوئلا که با دخالت‌های آمریکا در امور این کشور مخالفت کرده و بر جانفشانی از کشور تاکید کرده است به ویژه که وزیر دفاع ونزوئلا گفت: «هر که قصد برکناری مادورو را دارد باید از روی جنازه ما رد شود.
-سوم ثبات مادورو در مخالفت با کمک‌های تحقیر آمیز آمریکا که هدف واشنگتن از این کمک‌ها دخالت در امور داخلی ونزوئلاست. مادورو با کمک‌های روسیه و چین مخالفتی ندارد زیرا آن‌را عاملی برای خدشه وارد کردن به کرامت مردم ونزوئلا نمی‌داند.
معادله رئیس جمهور، ارتش و ملت ونزوئلا ضامن حمایت از استقلال و ایجاد بازدارندگی در برابر آمریکاست. آمریکا در صورت دخالت نظامی، ویتنام جدیدی پیش روی خود خواهد دید. این معادله دولت آمریکا را آشفته کرده است و ترامپ را به سوی تمرکز بر جنگ اقتصادی، رسانه‌ای، روانی و سیاسی همراه با تهدید به استفاده از نیروی نظامی کشانده است.
«جوزف بورل» ( Josep Borrell) وزیر خارجه اسپانیا درباره تحولات ونزوئلا اعلام کرد: «سازمان‌دهندگان شورش‌ها در پیش‌بینی عواقب آن موفق نبودند و انتظار نداشتند نیکلاس مادورو رئیس‌جمهور این کشور بتواند مقاومت کند. شاید زمانی که این روند آغاز می‌شد کسی که در پشت آن بود فکر نمی‌کرد مادورو بتواند از خود مقاومت نشان دهد».