خبرگزاری مهر: گروه جامعه- ساناز باقری‌راد: در طول سال های اخیر درباره الگوی بانوی مسلمان ایرانی مطالب زیادی شنیده ایم و همواره به دو نقش اساسی زنان اشاره شده است. بر اساس طبیعت فطری و الگوی زن در فرهنگ ایرانی- اسلامی، دو جایگاه مهم در خانواده و جامعه برای زنان ترسیم می شود. هویت فطری و خلقت زن خود بیانگر نقش محوری وی در محیط خانواده به عنوان مادر، همسر و در واقع اساس نهاد خانواده است. نقشی که شاید امروزه جوامع غربی سعی در کم رنگ کردن آن داشته باشند اما باتوجه به هویت زن، فرهنگ تاریخی ایران و اسلام نمی توان آن را انکار کرد.
جایگاه و نقش موثر زنان در جامعه و بهره مندی آنان از حقوق اجتماعی به عنوان دومین نقش زن محسوب می شود. هم اسلام و هم فرهنگ کشور به ویژه پس از انقلاب اسلامی، به حضور زنان در جامعه، نقش پذیری و تاثیرگذاری آن ها بر مسیر کشور تاکید داشته و دارد.
مبنا و تعریف از زن موفق در الگوی ایرانی- اسلامی، به اجتماع این دو نقش در وجود زن و رشد درتمامی ابعاد فردی، خانوادگی و اجتماعی تاکید دارد. درواقع نگاه این الگو به بانوان تنها منحصر به فعالیت درون خانه و دوری از اجتماع نبوده و زن موفق را کسی می داند که علاوه بر ایفای نقش مادری، همسری و به طورکل مدیریت فضای خانواده در اجتماع نیز حضور داشته و به سطوح عالی تحصیلی، شغلی و اثرگذاری در جامعه دست یابد. به طور روشن، این الگوی ترسیم شده برای زنان در جامعه کنونی، موفقیت و سعادت زنان را در ارتقا فردی، اجتماعی، اخلاقی، معنوی و علمی می بیند.
نگاهی که در جامعه غرب با این ابعاد و گستره تعریف نشده و رشد زنان را تنها منحصر به حضور در جامعه و غافل شدن از مدیریت نهاد خانواده می داند و نتیجه آن نیز سست شدن پایه های خانواده در دنیای غرب است.
الگوی ترسیم شده زن موفق که از آن غفلت شده است
الگوی کامل زن ایرانی_اسلامی همواره از سوی مقام معظم رهبری مورد تاکید قرار گرفته و درواقع ابعاد مختلف آن ترسیم شده است. رهبر معظم انقلاب درباره حقوق زن در غرب و سوء استفاده سردمداران تمدن غربی از زنان می فرمایند: «ما در مسئله زن، از غرب طلبکاریم؛ ما مدعی غربیم؛ آنها هستند که دارند به زن ظلم میکنند، زن را تحقیر میکنند، جایگاه زن را پائین می آورند؛ به اسم آزادی، به اسم اشتغال، به اسم مسئولیت دادن، آنها را مورد فشارهای روحی، روانی، عاطفی و اهانت شخصیتی و شأنی قرار میدهند؛ آنها باید جواب بدهند.»
مقام معظم رهبری درباره نقش زنان در محیط خانواده بیان می کنند: متاسفانه تصوّر برخی از زن در خانه، تصوّر یک موجود درجه‌ی دو بوده که موظّف به خدمت‌گزاری به دیگران است؛ این درست نقطه مقابل آن چیزی است که اسلام بیان کرده است. اسلام می گوید: زن کارگزار در داخل خانه که باید کارهای خانه را انجام دهد، نیست. مسئله احترام کار زن در خانه و عدم الزام او، مجبور نبودن او، غیرقابل خریداری شدن یعنی مبادله نشدن با پول؛ این ها مواردی است که اسلام درباره زن در خانواده بیان کرده است.
ایشان بااشاره بر نقش زنان در فضای اجتماعی نیز می فرمایند: مسئله زن در دنیای امروز و ازجمله در کشور ما، یکی از مسائلی است که به جهات مختلف همچنان درخور پیگیری، تأمّل، کار و فکر است. اینکه به‌خاطر تفاوتهای طبیعی بین جنس زن و مرد چگونه میتوان چه در محیط اجتماعی و چه در محیط خانواده، رفتاری را نهادینه و غیرقابل اجتناب کرد که به زن ظلم نشود؟ اینها مسائل خیلی مهمّی است. اگر ما همین دو سه مسئله را محور فکر، تأمّل، بحث و کار قرار دهیم، یک مجموعه تلاش و کار مطالعاتی، تحقیقی و عملی را به دنبال خود خواهد آورد.
رهبر معظم انقلاب شخصیت حضرت زهرا (س) را الگوی بانوی مسلمان ایرانی می دانند و معتقد اند: الگوی زن مسلمان این است. زن مسلمان باید در راه فرزانگی و علم تلاش کند؛ در راه خودسازی معنوی و اخلاقی تلاش‌کند؛ در میدان جهاد و مبارزه از هر نوع جهاد و مبارزه‌ای پیش قدم باشد؛ نسبت به زخارف دنیا و تجمّلات کم‌ارزش، بی اعتنا باشد؛ عفّت، عصمت و طهارتش در حدّی باشد که چشم و نظر هرزه بیگانه را به خودی خود دفع کند؛ در محیط خانه، دلارام شوهر و فرزندانش باشد؛ مایه آرامش زندگی و آسایش محیط خانواده باشد و مردان و زنان و شخصیتهای جامعه را به‌وجود آورد. مادر از هر سازنده‌ای، سازنده‌تر و باارزش تر است.
با وجود رهنمودها و تبیین های رهبر معظم انقلاب درخصوص الگوی بانوی مسلمان ایرانی، مسیر چگونگی این الگو برداری و راهبردهای آن مشخص است، اما با وجود تبیین شدن این مسیر در کشور و تاکید مقام معظم رهبری بر لزوم این الگو سازی از طرق مختلف و ایفای نقش زنان در محیط خانواده و جامعه، متاسفانه در بسیاری از ابعاد کشور شاهد عدم تلاش برای ترسیم الگوی بانوی مسلمان ایرانی هستیم. در واقع می توان گفت در عرصه فرهنگ، سینما، آموزش و پرورش و به طورکل در سطح جامعه تصویر یک زن موفق که قادر به مدیریت خانواده و زندگی اجتماعی خود باشد، ترسیم نشده است.
جای خالی ترسیم الگوی زن موفق در عرصه فرهنگ و سینما
با نگاهی به تولیدات سینمایی و محتوای صدا وسیمای کشور، جای خالی تصویر یا الگوی مادری معتدل که به ابعاد فردی و اجتماعی رشد دست یافته باشد، کاملا حس می شود.
غالب فیلم ها و سناریوهای موجود در کشور هنوز در نمایش مادری موفق که به سطوح عالی رسیده و از سوی دیگر توانایی مدیریت خانواده و رشد فرزندانی با ارزش برای جامعه را داشته باشد، موفق نبوده اند.
تقریبا می توان گفت عرصه فرهنگ تصویر زنان را به دو گروه مجزا تبدیل شده است. در فیلم و سریال های ایرانی، مادران و زنان یا در قالب فردی بدون تحصیلات عالی و فعالیت اجتماعی چشم گیری که تنها نقش آن ها به حضور در محیط خانه و انجام کارهای روزمره محدود شده است و اغلب این زنان نیز با روحیه ای مذهبی نمایش داده می شوند.
گروه دیگر نیز مادرانی تحصیل کرده بوده که موقعیت اجتماعی موفقی دارند اما قادر به مدیریت محیط خانواده و تربیت فرزندانی سالم نیستند. درواقع سینمای ایران اغلب خانواده هایی که مادر در آن شاغل است را خانواده ای دارای چالش و مشکلات اجتماعی نمایش می دهد.
فیلم سینمایی تابستان داغ تنها یکی از هزاران نمونه از کج سلیقگی های سینمای ایران است که در آن مشغولیت افراطی مادر خانواده به شغل خود و غفلت از فرزند، منجر به مرگ کودک می شود.
این نمونه نشان دهنده ضعف عرصه فرهنگ و هنر کشور در نمایش الگوی معتدل و موفق یک مادر و زن است. متاسفانه همانطور که هنوز در سطح جامعه تصویر یک مادر موفق که به تعالی فردی، اجتماعی و اخلاقی دست یافته باشد به درستی تبیین نشده، در عرصه فرهنگ نیز که موثرترین مسیر اثرگذاری بر جامعه است هنوز قادر به یافتن مصداق و الگویی صحیح و موفق از یک زن نیستیم.
ریشه های الگوی ضد قهرمانی زنان در دنیای غرب
با نگاهی به حضور و تاثیرگذاری زنان در دنیای غرب، نوعی ظلم یا تضعیف حقوق زنان به چشم می خورد. در واقع می توان گفت طی سال های اخیر سطح زن موفق در دنیای غرب به حضور در جشنواره ها گوناگون محدود شده و تصویری از زنی که به سطوح عالی رشد فردی، اخلاقی، معنوی، اجتماعی و خانوادگی رسیده باشد، وجود ندارد. در واقع تصویر بانویی قهرمان و الگو در غرب به تعدادی خواننده و بازیگر نمایشی منحصر شده است.
نبود الگو و تصویر قهرمانی از زنان در جامعه غربی خود نمادی از روحیه ضد قهرمانی نسبت به زنان و استفاده ابزاری و انحصاری از آنان است.
با وجود تاکید مستمر مقام معظم رهبری بر لزوم حضور چند جانبه زنان در محیط خانواده و در کنار آن در فضای اجتماعی، نقشه و مسیر این امر در کشور وجود دارد و تبیین این الگو میان دختران و زنان کشور برعهده نهادهای متولی ازجمله آموزش و پرورش، معاونت های زنان، صدا و سیما و نهادهای فرهنگی است.
از سوی دیگر باوجود بیان شدن کامل ویژگی ها و شخصیت فردی و اجتماعی حضرت زهرا (س) در متون دینی که به عنوان نماد بانویی موفق که علاوه بر ایفای نقش همسری و مادری با پرورش فرزندانی بزرگوار که در کنار آن در فضای اجتماعی و مبارزات حضوری پر رنگ دارد، جای آن است که با الگوبرداری از این بانو در سطح کلان و خرد جامعه، شاهد ترسیم شدن نمونه مادرانی موفق و متعالی در تمامی جنبه ها باشیم.