به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از پایگاه اطلاع رسانی دفتر هیئت دولت، پیش نویس «آئین نامه پیشنهادی قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی» توسط وزارتخانه‌های علوم و بهداشت به دولت پیشنهاد شده و در کمیسیون علمی، تحقیقاتی و فناوری هیئت دولت در حال بررسی برای سیر مراحل قانونی تصویب در هیئت وزیران است.
بر اساس آئین نامه پیشنهادی مقابله با آثار علمی تقلبی، کلیه پایان‌نامه‌ها قبل از دفاع باید در سامانه پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) و یا سامانه متناظر آن در وزارت بهداشت، درمان و آموزش مشابهت‌یابی شده و ارائه گزارش مشابهت‌یابی برای کسب مجوز دفاع الزامی است. این سامانه‌ها باید امکان مشابهت‌یابی برخط (آنلاین) را برای مؤسسات و افراد حقیقی و حقوقی ایجاد کنند.
در صورت وصول گزارش و یا اطلاع از ارتکاب تقلب علمی موضوع این قانون، بازرسان وزارتخانه‌های علوم و بهداشت مکلفند به عنوان ضابط خاص، تحقیقات لازم را به عمل آورند. در صورت وجود دلایل و شواهد کافی مبنی بر ارتکاب تقلب علمی موضوع قانون، وزارتخانه ذی‌ربط یا مؤسسات نسبت به طرح شکایت نزد مراجع قضائی و تعقیب آن اقدام لازم به عمل خواهد آورد.
آئین نامه اجرایی پیشنهادی قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی مصوب ۳۱ مرداد ماه ۱۳۹۶ مجلس شورای اسلامی به موضوعات زیر اشاره دارد:
ماده ۱-
خدمات متعارف: خدماتی که بخشی از فرایند ماهوی طراحی، انجام و گزارش نتایج پژوهش بوده و برون سپاری آنها توسط گروه پژوهشی یا پژوهشگر به شخص ثالث در ازای پرداخت حق الزحمه یا مانند آن بر اساس عرف علمی متخصصین هر رشته موجه باشد. خدماتی که قرار است در هر یک از مراحل طراحی انجام و گزارش برون سپاری شوند، باید در طرح نامه پژوهشی به صورت شفاف بیان شده و به تصویب مؤسسه برسند.
آثار متقلبانه: منظور از آثار متقلبانه آثار مندرج در متن ماده واحده قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی مصوب ۱۳۹۶ مجلس شورای اسلامی است.
مشابهت‌یابی: ساز و کاری است که سامانه‌های الکترونیکی با دریافت متن از کاربر و مقایسه خودکار آن با متن کامل پایان‌نامه‌ها، رساله‌ها، مقالات، کتاب‌ها، طرح‌های پژوهشی موجود در پایگاه‌های علمی، نوشته‌های همانند را بازیابی و میزان همانندی و منبع اطلاعات همانند را نمایش می‌دهند.
ماده ۲-
به منظور سیاست‌گذاری و انجام اقدامات پیشگیرانه موضوع ماده (۷) قانون و همچنین تدوین استانداردها و راهنماهای اخلاق در پژوهش، نظارت، اعتباربخشی و ایجاد هماهنگی بین کمیته‌های اخلاق در پژوهش مؤسسات و تدوین استانداردهای تهیه آثار علمی از قبیل پایان‌نامه، طرح پژوهشی و مانند آنها و رسیدگی به اعتراضات نسبت به تصمیمات کارشناسی کمیته اخلاق مؤسسات، کمیته وزارتی اخلاق در پژوهش در سطح دو وزارتخانه تشکیل می‌شود. ریاست کمیته وزارتی بر عهده معاون تحقیقات و فناوری دو وزارتخانه خواهد بود.
ماده ۳-
به منظور رعایت استانداردهای اخلاقی مصوب کمیته وزارتی اخلاق در پژوهش در مراحل مختلف طراحی، اجرا و گزارش نتایج پژوهش‌ها و همچنین اجرای سیاست‌های کمیته وزارتی اخلاق در پژوهش از جمله اتخاذ تدابیر پیشگیرانه موضوع تبصره (۷) قانون، کمیته‌ای تحت عنوان کمیته اخلاق در پژوهش تشکیل می‌شود.
تبصره ۱- کمیته‌های متناظر موجود در دو وزارت علوم و بهداشت، به کمیته اخلاق در پژوهش تغییر نام می‌یابند.
تبصره ۲- دبیرخانه کمیته مزبور در معاونت پژوهش و فناوری مؤسسه مستقر خواهد بود.
تبصره ۳- موسساتی که با توجه به ساختار، امکان تشکیل کمیته اخلاق در پژوهش را ندارند از نظر اجرای تکالیف مقرر شده در این آئین‌نامه، به تشخیص دو وزارتخانه تابع کمیته اخلاق در پژوهش یکی از دانشگاه‌های دولتی خواهند بود.
ماده ۴-
وظایف کمیته اخلاق در پژوهش مؤسسه شامل موارد زیر است:
الف - بررسی و آسیب‌شناسی علل و زمینه‌های بروز تخلفات پژوهشی و اعمال تدابیر پیشگیرانه در سطح مؤسسه
ب - پیشنهاد اصلاح مقررات و رویه‌های موجود به کمیته وزارتی در راستای کاهش زمینه‌های بروز تخلفات پژوهشی
ج- ترویج اخلاق در پژوهش، درستکاری علمی و اطلاع‌رسانی در سطح مؤسسه
د - برنامه‌ریزی برای افزایش سطح آگاهی اعضای هیئت علمی، دانشجویان و کارکنان مؤسسه از طریق برگزاری کارگاه‌های آموزشی، همایش‌ها و یا نشست‌های علمی و نظایر آن
ه - اطلاع رسانی درباره استانداردهای مصوب اخلاق در پژوهش، مصوبات کمیته وزارتی و موارد نظیر آنها که توسط مراجع ذی-ربط اعلام می‌شود.
و - بررسی اولیه و کارشناسی گزارش‌های ارتکاب تخلفات پژوهشی موضوع ماده (۷) این آئین‌نامه.
ز - اجرای تصمیمات و مصوبات کمیته وزارتی اخلاق در پژوهش و ارائه گزارش عملکرد به کمیته وزارتی اخلاق در پژوهش وزارت متبوع
ح - بررسی و تصویب طرح نامه پژوهش‌هایی که براساس مصوبات کمیته وزارتی اخلاق در پژوهش شروع مراحل انجام آنها منوط به اخذ تأییدیه از کمیته اخلاق در پژوهش می‌باشد.
ماده ۵-
دستورالعمل نحوه تشکیل، روش کار و شرح وظایف کمیته‌های اخلاق در پژوهش و همچنین نحوه انتخاب و شرایط بازرس یا بازرسان در سطح وزارتین و مؤسسات به تصویب وزرای ذی‌ربط می‌رسد.
ماده ۶-
مؤسسه موظف است در اجرای تبصره (۹) قانون اقدامات زیر را انجام دهد:
الف - ثبت طرح نامه (پروپوزال) فاقد طبقه‌بندی پایان‌نامه‌ها و طرح‌های پژوهشی در سامانه پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) و یا سامانه متناظر آن در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، ارائه گواهی ثبت طرح نامه برای تصویب و تأیید نهایی آنها الزامی است.
ب - کلیه پایان‌نامه‌ها قبل از دفاع باید در سامانه پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) و یا سامانه متناظر آن در وزارت بهداشت، درمان و آموزش مشابهت‌یابی شده و ارائه گزارش مشابهت‌یابی برای کسب مجوز دفاع الزامی است. سامانه‌های یادشده باید امکان مشابهت‌یابی برخط (آنلاین) را برای مؤسسات و افراد حقیقی و حقوقی ایجاد کنند.
ج - ارائه گواهی ثبت نهایی پایان‌نامه / رساله در (ایرانداک) و یا سامانه متناظر آن در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برای فراغت از تحصیل الزامی است. تخصیص امتیاز، ترفیع پایه، ارتقای مرتبه اعضای هیئت علمی و تسویه حساب مالی منوط به ارائه گواهی ثبت گزارش نهایی طرح‌های پژوهشی و پایان‌نامه / رساله در سامانه‌های مذکور است.
ماده ۷-
در اجرای تبصره (۴) قانون، در صورت وصول گزارش و یا اطلاع از ارتکاب تقلب علمی موضوع این قانون، بازرسان وزارتخانه‌ها مکلفند به عنوان ضابط خاص، تحقیقات لازم را به عمل آورند. در صورت وجود دلایل و شواهد کافی مبنی بر ارتکاب تقلب علمی موضوع قانون، وزارتخانه ذی‌ربط یا مؤسسات نسبت به طرح شکایت نزد مراجع قضائی و تعقیب آن اقدام لازم به عمل خواهد آورد؛ در اجرای تبصره (۶) قانون کمیته‌های انضباطی دانشجویان برای رسیدگی به تخلفات مربوط به دوره دانشجویی فارغ‌التحصیلان موضوع این آئین‌نامه نیز صالح است.
ماده ۸-
گزارش‌های ارتکاب تخلفات پژوهشی موضوع تبصره (۶) قانون بدواً در کمیته‌های اخلاق در پژوهش موضوع ماده (۳) این آئین‌نامه مطرح می‌شود. کمیته‌های مزبور ضمن بررسی و تحقیق مقدماتی و در صورت لزوم ارجاع امر به کارشناس متخصص در موضوع مطروحه، در صورت وجود دلایل و شواهد کافی مبنی بر ارتکاب تخلف، پرونده را به همراه پیشنهادهای خود به هیئت‌های پیش‌بینی شده در تبصره (۶) قانون ارسال نموده تا مطابق قوانین و مقررات مربوط، نسبت به موضوع رسیدگی شود.
تبصره ۱- کمیته‌های اخلاق در پژوهش مکلفند فرد در مظان اتهام تقلب را در جریان کامل پرونده قرار داده و دفاعیات وی را خواستار شوند. در صورت ارسال پرونده به هیئت‌های موضوع تبصره (۷) قانون هیئت‌های یادشده نیز مکلف خواهند بود امکان دسترسی به اطلاعات پرونده و یا استفاده از وکیل برای فرد در مظان اتهام تخلف را فراهم کنند.
تبصره ۲- در صورت صدور رأی قطعی محکومیت توسط هیئت‌های موضوع تبصره (۶) قانون، مراتب به مؤسسه ذی‌ربط و نیز سازمان امور اداری و استخدامی در مورد کارکنان بخش دولتی اطلاع داده می‌شود و در مورد کارکنان سایر بخش‌ها به نحو مقتضی اطلاع‌رسانی خواهد شد تا نسبت به به سلب امتیاز مادی و غیرمادی مترتب بر اثر علمی تقلبی مورد حکم، اقدام قانونی لازم را به عمل آورند.
ماده ۹-
سازمان برنامه و بودجه موظف است منابع مالی لازم برای پشتیبانی، به روزآوری و خدمات سامانه‌های ثبت و مشابهت‌یابی و سامانه‌های پشتیبانی آنها و تأمین زیرساخت‌های اطلاعاتی لازم مانند پهنای باند، سرور، فضای ذخیره داده‌ها و نسخه‌های پشتیبان و همچنین ساماندهی منابع و به روزآوری داده‌های پشتیبان مانند اصطلاح نامه‌ها و فهرست‌های مستند را در بودجه سالانه دو وزارتخانه علوم و بهداشت، پیش بینی کنند.