خبرگزاری مهر- گروه استانها: سال‌هاست که محیط‌زیست ایران با یک چالش عمیق و البته بسیار کهنه دست‌به‌گریبان است، اما برای رهایی از آن راهبردهای جامع و پیوسته‌ای در دستور کار قرار نگرفته و یا به شکل‌های گوناگون این نقصِ آشکار را پنهان کرده‌ایم.
در دنیای امروز ساخت‌وساز و بازسازی اماکن مسکونی با دقت کامل و بدون هیچ مماشات و یا پنهان‌کاری رصد شده و باید همه‌چیز بر اساس قوانین حاکم بر آن جامعه باشد، تا منابع اولیه در یک عادت اشتباه از دسترس و استفاده مجدد خارج نشوند.
یکی از آن موارد موضوع نخاله‌های ساختمانی است که می‌توان با کمک بازیافت نه‌تنها از حجم زباله‌های روزمره کم کرد، بلکه می‌توان به یاری اقتصاد و محیط‌زیست نیز آمد.
بنا بر اعلام دفتر آب‌وخاک سازمان حفاظت محیط‌زیست؛ سالانه بیش از ۱۶ میلیون تن زباله و پسماند عادی و همین‌طور هم سالی ۶۰ میلیون تن نخاله ساختمانی ناشی از فعالیت‌های عمرانی، خاک‌برداری‌ها و زائدات باقیمانده از ساخت‌وسازها در کشور تولید می‌شود.
بازیافت از اساسی‌ترین راهبردها
پیروز حناچی شهردار تهران در سخنانی پیش‌ازاین با بیان اینکه حجم بالایی از زباله و نخاله در شهر ما تولید می‌شود که روزانه بالغ‌بر ۹ هزار تن است گفت: تصور کنید که برای جابجایی این مقدار زباله چقدر کامیون در شهر تردد می‌کنند. علاوه بر این ۴۵ هزار تن نخاله ساختمانی هم تولید می‌شود که ما نمی‌توانیم همه این‌ها را با بازیافت به چرخه برگردانیم و امیدوارم بتوانیم راندمان بازیافت را افزایش دهیم.
در حقیقت خاک‌برداری، تخریب، نوسازی، تعمیرات، حفاری و پسماندهای مربوط به فعالیت‌های صنعتی از مهم‌ترین منابع تولید نخاله‌ها محسوب می‌شوند که در محیط‌زیست انسانی می‌توانند به کانون گردوغبار تبدیل‌شده و برای انسان‌ها مشکلات فراوانی را به وجود بیاورند.
در جهان امروز موضوع بازیافت یکی از اساسی‌ترین راهبردهایی است که می‌تواند منابع با ارزش را در یک چرخه سالم نگه‌داشته و در نهایت این اقتصاد است که می‌تواند پایداری توسعه را عمیق و محیط‌زیست را از آلودگی‌های گوناگون نجات دهد.
یک کارشناس ارشد محیط‌زیست در گفتگو با خبرنگار مهر می‌گوید: بازیافت نخاله‌های ساختمانی از هدر رفت بیهوده منابع اولیه جلوگیری کرده و سرمایه‌های طبیعی را دوباره به چرخه‌ی ساخت‌وساز بازگرداند.
منابع قربانی منفعت‌های کوتاه‌مدت
محسن تیزهوش ادامه داد: این در حالی است که در کشورهای درحال‌توسعه و شهرهایی که همچنان با مشکلات اقتصادی بسیار زیادی روبرو هستند، باقی نخاله‌های ساختمانی در یک مسیر بی‌هدف در گوشه‌ای از شهر و یا محیط‌های روستایی و طبیعی رها شده و سبب ایجاد آلودگی‌های گوناگون و آسیب‌های جدی به اقتصاد، جامعه و محیط‌زیست آن مناطق می‌شوند که ضررهای آن در بلندمدت گریبان نسل‌های بعدی را نیز خواهد گرفت.
وی بیان کرد: در یک اقتصاد سالم که مبانی محیط‌زیست را رعایت می‌کند، نحوه استفاده از منابع اولیه خطی نبوده و در مسیر تولید به مصرف شاهد بازگشت سرمایه به نقطه آغاز هستیم، اما در سرزمین‌هایی که حفاظت از منابع طبیعی و معدنی جدی گرفته نشده و با نگاهی شتاب‌زده در مسیر توسعه گام برمی‌دارند، منابع قربانی منفعت‌های کوتاه‌مدت شده و اقدامات اقتصادی بر اساس برنامه‌های کارشناسی شده پیش نرفته و همین عاملی برای عقب ماندن از توسعه‌ی حقیقی شده است.
اظهارات این فعال محیط‌زیست در حالی است که به‌عنوان‌مثال می‌توان در استان لرستان ردپای نخاله‌های ساختمانی را در کنار جاده‌های روستایی، حاشیه شهرها و دره‌های نزدیک به محل‌های مسکونی پیدا کرد. به‌راستی چرا ماشین‌های حامل نخاله‌های ساختمانی پیگیری نمی‌شوند تا به‌راحتی انواع مصالح را در گوشه‌ای خالی کرده و بدون هیچ جریمه و نظارتی همچنان به کار خود ادامه دهند؟
انباشت نخاله‌های ساختمانی در حاشیه جاده‌ها
مهرداد فتحی بیرانوند مدیرکل محیط‌زیست لرستان بابیان اینکه متأسفانه بسیاری از شهرهای استان در رابطه با زباله و نخاله وضعیت خوبی ندارند گفت: در این راستا همکاران ما در همه شهرستان‌ها مأموریت یافته‌اند در راستای پاک‌سازی پسماندهای شهرها پیگیری لازم را انجام دهند.
فتحی بیرانوند با اشاره به اینکه متأسفانه نخاله‌های ساختمانی در جاده‌های استان منظر بدی را ایجاد کرده‌اند گفت: این نقاط در حال شناسایی هستند و امیدواریم با همکاری راهداری این نخاله‌ها جمع‌آوری شوند.
سید موسی خادمی استاندار لرستان هم با اشاره به معضل نخاله در استان می‌گوید: علاوه بر کارهایی که در سطح شهر مجموعه شهرداری و محیط‌زیست راهداری و سایر دستگاه‌های مرتبط انجام داده، باید ورودی‌های شهر به‌طور خاص ساماندهی و پاک‌سازی شوند.
شماره ماشین‌های حمل نخاله متخلف به «سامد» استانداری یا پلیس اعلام شود
خادمی ادامه می‌دهد: اگر قرار باشد دستگاه‌ها پاک‌سازی و تمیز کرده و بعدازآن مردم نخاله و زباله تولید کنند اتفاقی در ساماندهی و زیباسازی منظر شهر نخواهد افتاد و همان وضعیت ادامه خواهد یافت.
استاندار لرستان یادآور می‌شود: شماره ماشین‌هایی که نخاله و زباله‌های خود را در مکان‌های ممنوعه تخلیه می‌کنند را به «سامد» استانداری و یا پلیس اعلام کرده تا دادستانی و پلیس پس از پیگیری ماشین‌های متخلف را متوقف کنند.
در حالی مسئولان وعده برخورد با متخلفان در این زمینه را می‌دهند که به نظر می‌رسد با توجه به زلزله‌خیز بودن این استان، توجه به برنامه مدیریت آوارهای ساختمانی باید به‌صورت کارشناسی شده در دستور کار مدیران قرار بگیرد، چراکه اگر حادثه‌ای رخ دهد، همراه این جوامع آماده و هشیار هستند که می‌توانند با اقداماتی مناسب از حجم خسارات بکاهند.
تهدید نخاله‌های ساختمانی برای سفره‌های آب زیرزمینی
یک فعال محیط‌زیست می‌گوید: به نظر می‌رسد با توجه به شرایط خاص آب و هوایی و اقلیمی حاکم بر لرستان و نحوه افزایش افسارگسیخته نخاله‌های ساختمانی، برخی از مصالح مهم ساخت‌وساز همچون گچ و آهک با اولین باران شسته شده و با ورود به رودخانه‌ها و سفره‌های آب زیرزمینی می‌توانند سلامتی آب‌های مورداستفاده مردم و حیات‌وحش را به خطر بیندازند.
تیزهوش ادامه می‌دهد: هر چند بازیافت می‌تواند راهکار مفیدی برای باز چرخش منابع باشد اما می‌توان بخش‌هایی از نخاله‌های ساختمانی را در زیرساخت‌های جاده‌ای مورداستفاده قرار داد که راهکارهای پیشنهادشده همچنان راهی در میدان عمل ندارند!
وی توضیح می‌دهد: شهرداری‌ها می‌توانند در راستای توسعه پایدار شهری برای طراحی پارک‌ها، تسطیح شیب‌ها، محوطه‌سازی و راه‌سازی از نخاله‌های ساختمانی به‌عنوان مصالح پرکننده، زهکش و زیرساز استفاده کنند.
ازیافت نخاله‌های ساختمانی در قالب نگهداری، جمع‌آوری، حمل‌ونقل، خریدوفروش، دفع، صدور و تخلیه پسماندها در محیط صورت می‌گیرد تیزهوش یادآور می‌شود: بازیافت نخاله‌های ساختمانی در قالب نگهداری، جمع‌آوری، حمل‌ونقل، خریدوفروش، دفع، صدور و تخلیه پسماندها در محیط صورت می‌گیرد که برای هر یک از این عناصر برنامه‌هایی به اجرا درمی‌آید و می‌تواند برنامه‌های تکمیلی نیز در نظر گرفته شود.
بنابراین گزارش در صورت ادامه بی‌توجهی مدیران استان به مقوله بازیافت و مدیریت این پسماندهای شهری، معضل نخاله‌های ساختمانی نه‌تنها باعث تخریب زیبایی‌های شهرها و مناطق طبیعی شده، بلکه با ادامه این روند برخی مخاطرات برای بخش سلامت و بهداشت جامعه نیز رخ خواهد کرد.
دراین‌بین و در شهر خرم‌آباد در نزدیکی مناطق تازه‌سازی همچون مسکن مهر شاهد حجم بسیار بالایی از نخاله‌ها هستیم که به‌زودی و با گسترش این منطقه آلودگی‌های بیشتری تولید خواهد شد.
در لرستان موضوع بازیافت همچنان یک راهبرد گم‌شده و کم‌اهمیت باقیمانده که خود حرف‌های ناگفته بسیاری داشته و پنهان کردن نخاله‌ها در میان دره‌ها و دور نگه داشتن آن‌ها حاکی از ضعف‌های مدیریتی و اجرایی و نداشتن برنامه در حفاظت از محیط‌زیست است.
این نقدی است بسیار روشن که در استان لرستان و در ادوار مختلف مدیریتی نقش محیط‌زیست در توسعه و رشد رخدادهای مثبت اقتصادی نادیده گرفته‌شده تا این‌گونه منابع بسیاری از بین بروند.
در نهایت هر جامعه‌ای که به سمت حفاظت از داشته‌های طبیعی خود برود می‌تواند خود را در یک جامعه سالم ببیند تا آنگاه بتواند توسعه پایدار را به‌روشنی دریافته و از آن برای نسل‌های بعدی یک بستر بسیار مناسب بسازد.