خبرگزاری مهر - گروه استانها: نام شریف دهمین امام شیعیان حضرت امام علی النقی (ع) است و در میان القاب فراوان آن امام، هادی شهرت بیشتری دارد. کنیه امام هادی (ع) ابوالحسن و زمان ولادت ایشان پانزدهم ذی‌الحجه سال ۲۱۴ است.
دوران امامت حضرت هادی (ع) هم‌زمان بود با سلطه ۶ تن از حاکمان عباسی و همین موضوع، شرایط ویژه‌ای را برای ایشان ایجاد کرد؛ از طرفی امام باید در شرایط خفقان و ارعاب حکومت عباسی به رسالت الهی خویش عمل کند که ارتباط با یاران و دوستان و هدایت آنان گوشه‌ای از این رسالت مهم محسوب می‌شد و از طرفی به‌گونه‌ای عمل کند که حساسیت حاکمان عباسی برانگیخته نشود.
بر این اساس دوران سی‌وچهار ساله امامت امام هادی (ع) اگر چه طولانی است اما ایشان به علت محدودیت‌های ایجاد شده از ناحیه حاکمان عباسی، پیوسته در مراکز نظامی تحت نظر و مراقبت ویژه بودند و کمتر امکان ارتباط علنی و آزاد با یارانشان را داشتند.
بر اساس نوشته شیخ طوسی، تعداد دست پروردگان پیشوای دهم و کسانی که از آن حضرت، در زمینه‌های مختلف علوم اسلامی روایت نقل کرده‌اند، بیش از ۱۸۵ نفر است.
امام هادی (ع)، به تدریج از حضورشان در میان مردم می‌کاهند تا مردم را رفته‌رفته برای دوران غیبت امام زمان (عج)، آماده سازند و به همین دلیل است که حضرت، در بغداد و مرکز کشور پهناور اسلامی، برای خویش نمایندگانی برگزیدند تا واسطه پیوند میان امام (ع) و دوستداران اهل‌بیت (ع) باشند که مردم این مهم را از همین دوران یاد بگیرند.
زیارت جامعه کبیره، از جمله افتخارات شیعه و از معجزات علمی بزرگ امام دهم محسوب می‌شود؛ چرا که تمام اسرار الهی از نظر فلسفه، عرفان و قرآن و روایات در این زیارت نهفته است.
مرحوم محمدباقر مجلسی، صاحب کتاب بحارالانوار در مورد این زیارت می‌گوید «انه اصح زیارات سنداً» از نظر سند صحیح‌ترین زیارات است و «اعمها مورداً و افصحها لفظاً» فصیح‌ترین الفاظ در این زیارت است. «و ابلغها معناً و اعلاها شأناً» از نظر رتبه بالاترین درجه زیارات است.
وی چهارده زیارت را در بحار نقل می‌کند که از جمله آن زیارت جامعه است که همه ائمه (ع) را می‌شود با آن زیارت کرد و اختصاص به امامی ندارد. بعد می‌گوید افضل آنها و معتمدترین آنها همین زیارت جامعه کبیره است.
آیت‌الله‌العظمی جوادی آملی در خصوص امام هادی (ع) اظهار داشته است: فقط قرآن کریم همسان و همتای اهل‌بیت عصمت و طهارت (ع) است. قرآن، تفسیری دارد که مفسّران فراوانی به این نعمت نائل شدند اما ولایت، تفسیر می‌خواهد. آن روایت‌ها و جمله‌های کوتاه که امامت و ولایت را شرح می‌دهد آنها لازم بود ولی کافی نبود.
این مفسر قرآن کریم افزوده است: وجود مبارک امام هادی (ع) امامت و ولایت را تفسیر کرده است این زیارت نورانی جامعه کبیر به‌منزله تفسیر امامت است؛ یعنی همان‌طوری که قرآن، احتیاج به تفسیر دارد امامت هم احتیاج به تفسیر دارد که هرکدام از ائمه (ع) یک آیه یا چند آیه قرآن را تفسیر کردند، ولی وجود مبارک امام هادی (ع) کل قرآن را تفسیر کردند، چون عترت و قرآن همتای هم هستند.
اثبات کلام شیعی توسط امام هادی (ع)
یکی از اساتید حوزه و دانشگاه در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، با اشاره به اختناق زمان بنی العباس و اوج افول عقلانیت در زمان امام هادی (ع)، اظهار داشت: در زمان امام هادی (ع) دو جریان عقل‌گرا معتزله و اهل حدیث به‌شدت باهم درگیر بودند که امام در این زمان که اوج افول نگاه‌های عمیق به دین بود تلاش داشتند مردم را به سمت سرچشمه‌های وحی برگردانند.
حجت‌الاسلام علی‌اکبر گلقندشتی ادامه داد: در این شرایط امام هادی (ع) بحث‌های کلامی خود را جدایی از معتزله و اهل حدیث دنبال می‌کردند تا اصالت کلام شیعی را اثبات کنند و در مقابله با اهل حدیثی که علمای اهل سنت بودند، تلاش داشتند غدیر را جا بیندازند و مردم را به سرچشمه‌های اصلی معنویت برگرداند.
یکی از جلوه‌های زیبای بزرگداشت غدیر را می‌توان در زیارت جامعه کبیره مشاهده کرد
وی ادامه داد: یکی از جلوه‌های زیبای بزرگداشت غدیر را می‌توان در زیارت مخصوص امام علی (ع) در روز غدیر مشاهده کرد که کلمات آن زیارت، زمزمه زیبای امام هادی (ع) است؛ تاریخ صدور آن زمانی است که معتصم خلیفه عباسی آن حضرت را به بغداد احضار کرد و در این موقعیت، حضرت به زیارت امیرمومنان (ع) شتافت.
استاد دانشگاه مفید با اشاره به اینکه یکی از بزرگ‌ترین خدمات امام هادی (ع) به تشیع، بیان زیارت جامعه کبیره است و یک نگاه عقلانی ویژه و عمیق و نجات‌بخش را به شیعیان ارائه کرد، اضافه کرد: یکی از آثار ماندگار و ارزشمند امام هادی (علیه‌السلام) زیارت جامعه کبیره است که خود بهترین متن شناخت امامت راستین است و به همه مؤمنان یادآوری می‌کند که حکومت عدل الهی حق مسلم اهل‌بیت عصمت و طهارت است.
تأکید بر اصالت قرآن توسط امام هادی (ع)
عضو هیئت‌علمی دانشگاه قم نیز در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با اشاره به درخشش علمی بالای امام هادی (ع)، گفت: زیارت جامعه کبیره مجموعه‌ای از امام شناسی و تبیین ائمه واقعی جهان اسلام است که در واقع از معجزات علمی امام هادی (ع) محسوب می‌شود.
حجت‌الاسلام محمدرضا کریمی والا ادامه داد: عده‌ای از شیعیان در زمان امام هادی (ع) با کج‌فکری و کج‌فهمی ائمه شیعه را در حد خدا می‌دانستند و معتقد بودند که در قرآن آمده که ائمه (ع) تجلی خدا هستند و می‌گفتند قرآنی که هم‌اکنون در دست ماست تحریف‌شده است.
امام هادی (ع) بر اصالت قرآن تأکید و تکرار می‌کردند که قرآن هیچ‌گاه تحریف‌نشده است
وی گفت: در چنین شرایط و اعتقاداتی باید جایگاه واقعی ائمه (ع) توسط امام هادی (ع) تبیین می‌شد؛ ایشان بر اصالت قرآن تأکید و تکرار می‌کردند که قرآن هیچ‌گاه تحریف‌نشده است.
یکی از گروه‌هایی که در آن زمان فعال بودند، معتزله بود. این گروه قرآن کریم را مخلوق می‌دانستند. در رأس این گروه مأمون قرار داشت که اهل درس و مطالعه و مباحثه بود. برخی از علما و فقهای آن زمان می‌ترسیدند روزی اگر این فرد فاسد که به‌ظاهر عالم بود، حاکم شود برخی از افکار انحرافی خود را مطرح می‌کند و فتنه‌ای ایجاد می‌کند.
چنین هم شد و اسم این دوره در تاریخ، فتنه خلق قرآن یا مخلوق بودن قرآن بود. مأمون در رأس این فتنه قرار گرفت. امام هادی (ع) با تمسک به قرآن کریم به مبارزه با این گروه پرداخت و روایاتی را برای تفسیر قرآن ارائه داد.
امام هادی (ع) به یکی از این نزدیکان خود دستور دادند که اظهار نظری در این زمینه نکند. اینکه قرآن مخلوق است و یا مانند اسماً خداوند متعال قدیم است، موردتوجه ایشان قرار نگرفت. حضرت در نامه‌ای به یکی از پیروانشان می‌نویسند که بسم‌الله الرحمن الرحیم ما و شما را از ابتلاء در فتنه بر حذر می‌دارم. اگر خود را از آن نگاه‌داری به صلاح است وگرنه به هلاکت می‌افتی. به عقیده ما جدال و گفت‌وگو درباره قرآن بدعت است و در این گناه آثار زشتی وجود دارد.