به گزارش خبرگزاری مهر، نشست عدالت توزیعی و بازار آزاد با حضور احمد توکلی و حسن عبده تبریزی دوشنبه ۲۰ اسفند ۹۷ در دانشکده مدیریت دانشگاه تهران برگزار شد.
حسن عبده تبریزی در ابتدا گفت: اخلاق اقتضا می کند در توزیع امکانات عدالت توزیعی را رعایت کنیم. نظریات و مکاتب مختلف این مسأله را تأیید می کنند و اغلب آن ها معتقدند عدالت توزیعی با آزادی عمل رابطه دارد و عدالت توزیعی، عدالت مجازات محور نیست. رالز معتقد است میان اصول آزادی و برابری سازش وجود دارد و هیچ کدام را قربانی دیگری نمی کند. در رویکرد قابلیت ها می گویند باید ببینیم آیا سیاست های اجتماعی از توسعه قابلیت های مردم دفاع می کند یا خیر و ریشه عدالت توزیعی را این گونه تعریف می کنند. برخی نظریات، دولت و قوه قهریه را محور می دانند و برخی نیز بازار را محور می دانند.
احمد توکلی در ادامه گفت: مکتب نئوکلاسیک این روزها رایج است و اصل را بر آزادی می گذارد و هدف فعالیت های اقتصادی دولت را رشد می داند. نظام سرمایه داری موجود به دنبال حداکثر کردن کارایی است. معتقد بودند بالا رفتن بهره وری باعث بیشتر شدن مزد می شود اما در عمل معلوم شد که این گونه نیست و دایماً شکاف میان بهره وری و مزد زیاد شده است. یک حسن جهان غرب این است که وقتی به بن بست می رسد زود خود را تغییر می دهد.
وی افزود: نئوکلاسیک ها معتقدند باید رشد را سیاست اصلی دولت قرار داد و با این روند هرچه اتفاق می افتد مطابق با عدالت است. سیاست تعدیل در اغلب کشورها جواب نداد و موجب رشد فقر شد. در نتیجه مدل های جدیدی ارایه شد تا موضوع رشد را با عدالت همراه کنند. دو مدل رشد همه گیر و رشد مستضعفان امروز مطرح است. متأسفانه مدل نئوکلاسیک امروز در کشور ما حاکم است که رشد محور است و رشد و عدالت را با هم نمی بیند در نتیجه موجب افزایش فقر می شود.
حسن عبده تبریزی سپس عنوان کرد: تفکر اقتصادی حاکم بر دنیا بر محور استفاده از بازار است که شبیه به سیاست و پارلمان است. در دنیا فقر و بی عدالتی گسترش پیدا کرده است. چین امروز یک نمونه بسیار موفق از تکیه به بازار است. باید پرسید آیا بازار برای اقتصاد کاری می کند یا خیر و باید تخصیص منابع را دست یک عادلی بدهیم که این عادل منابع را در جامعه تخصیص دهد؟ تجربه تاریخی که ۷۰ و چند سال در کشورهای سوسیالیستی سابق پیاده شد این موضوع را نشان داد.
وی در ادامه اظهار داشت: در همه دوران های بعد از انقلاب به خاطر بدبینی به بازار خیلی از امکانات بازار استفاده نکرده ایم. باید ببینیم توزیع را بر اساس شایستگی می خواهیم داشته باشیم یا تساوی و یا بر اساس نیاز؟ شاید آلمان مثال خوبی باشد برای این موضوع که با نرخ خوبی رشد کرده و با نرخ خوبی هم تساوی را ایجاد کرده است.
احمد توکلی گفت: من همواره از مخالفان دولتی کردن بوده ام و هستم. بازار حتماً خاصیت و منافع دارد و اصل باید بر آزادی بازار باشد اما نه به این معنا که بازار هر کاری دلش می خواهد بکند. ما دچار افراط و تفریط هستیم. در زمان جنگ دولت زیادی در بازار دخالت می کرد و در دوران آقای هاشمی هم بیش از اندازه بازار را آزاد و رها کردیم. آزادی با عدالت از نظر ما بده بستان ندارند. در مدل کشورهای اروپایی عدالت وجود ندارد و می گویند رشد باعث می شود به عدالت برسیم. در صورتی که هم رشد باید محور باشد و هم عدالت. هر چه نابرابری بیشتر باشد نرخ رشد و پایداری رشد کمتر است برخلاف آن چه که گفته شده نابرابری بیشتر رشد را بیشتر می کند. تمام مطالعات و آمارها این را نشان می دهد.
سپس حسن عبده تبریزی گفت: بحث اساسی این است که عدالت را چگونه در چهارچوب بازار برقرار کنیم؟ نهادهای نظارتی و NGO ها و جامعه مدنی در این زمینه نیاز است. در دانشگاه علامه بحثی درباره مالیات بر عایدی سرمایه (CGT) داشتیم که یکی از مالیات های درآمدی است و به عدالت توزیعی کمک می کند. همین توزیع دلار ۴۲۰۰ تومانی غیر از منطق عدم اعتماد به بازار بر اساس چه منطقی می تواند باشد؟ آمار نشان داد که اقلامی که دلار ۴۲۰۰ تومانی نداشتند با آن هایی که داشتند تقریباً به یک اندازه قیمت شان افزایش یافت. مجوزهایی که مقام معظم رهبری ارائه دادند نشان می دهد که قانون اساسی نیاز و ظرفیت اصلاح دارد اگرچه ما از ظرفیت های موجود قانون اساسی مان استفاده نکرده ایم.
در ادامه احمد توکلی عنوان کرد: توزیع درآمد و توزیع دارایی نابرابر داریم. نباید به جای این که با فساد مبارزه کنیم و ساختارها را اصلاح کنیم در یک بازار پر از فساد آزادی هایی بدهیم که انتهای آن معلوم نیست به کجا می رسد و چقدر مردم اذیت می شوند.
حسن عبده تبریزی گفت: وجود یک بخش خصولتی بزرگ همیشه شرایط بازار آزاد را بر هم می زند. مثلاً در خصوصی شدن بانک ها امروز این نکته را می بینیم. خیلی از چیزهایی که دنبال کردیم به ضد خود تبدیل شده اند. مثلاً برای بخش خصوصی به دنبال بازار بدهی بودیم اما می بینیم وسیله ای شده برای این که دولت از آن طریق برای خودش ۵۳ هزار میلیارد تومان درآمد تعریف می کند. این که عدالت اجتماعی با قوه قهریه دولت اعمال شود – یعنی ساختاری خارج از مردم – فکر نمی کنم آقای دکتر هم موافق باشد.
احمد توکلی گفت: بله من هم این را قبول ندارم اما توجه کنیم ثروتمندان در این بین اعمال اراده و نفوذ می کنند و باید سعی کنیم اخلاق را گسترش دهیم و اصلاح در این زمینه باید از سر شروع شود و نه دُم. این که ظرفیت های بلااستفاده نیروهای مسلح در ایام صلح باید استفاده شود نص قانون اساسی است اما از طرفی بازار زمانی موفق است که رقابت در آن وجود داشته باشد و نیروهای مسلح این مسأله را باید توجه کنند. همچنین برای برقراری عدالت، دولت نیز باید سیاست گذاری کند و نه دخالت.
حسن عبده تبریزی در پایان گفت: این که مقام معظم رهبری دستور ادغام بانک های نظامی را دادند نشان می دهد نظام هم این جمع بندی را دارد که نیروهای مسلح نباید بنگاه داری و شرکت داری کنند. اگرچه در برخی کشورها مثل ترکیه و پاکستان، نظامیان حضور گسترده دارند. تصمیمات تخصیصی هم مهم است مثل این که یارانه ها به چه کسانی تخصیص داده شود اما باید این ها به سمت عناصر بازار سوق داده شود تا از آن ها سوء استفاده نشود. همچنین احترام مالکیت خصوصی نیز مهم است. رسیدن به بازار آزاد بسیار دشوار است و عمده بازارهای ما بعد از انقلاب بازار رقابتی نبوده اند.