خبرگزاری مهر، گروه بین الملل -جواد حیران نیا- فاطمه محمدی پور: در گزارشی که مجلس نمایندگان آمریکا منتشر کرد، فاش شده است که دولت دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا روند انتقال فناوری‌های «بسیار حساس» هسته‌ای به عربستان را سرعت بخشیده است.
مجلس نمایندگان آمریکا در این گزارش می‌گوید که کسانی برای کمیسیون نظارت این مجلس فاش کرده اند که دولت دونالد ترامپ تلاش کرده است بدون توجه به ملاحظات حقوقی و امنیتی هر چه سریع‌تر به عربستان فناوری بسیار حساس و پیشرفته هسته‌ای بدهد.
این گزارش همچنین از مخفی بودن تعاملات دولت ترامپ با عربستان سعودی اظهار نگرانی کرده است. بر اساس اعلام این خبرگزاری، در گزارش ۲۵ صفحه‌ای «الایجا کامینگز» رئیس کمیسیون نظارت مجلس نمایندگان آمریکا هشدار داده شده است که انتقال این فناوری‌ها می‌تواند به اشاعه سلاح‌های هسته‌ای و بی ثباتی خاورمیانه منجر شود.
بنا بر این گزارش، انتقال این فناوری بدون در نظر گرفتن مسائل امنیتی می‌تواند تهدیدی برای آمریکا باشد.
طی روزهای گذشته نیز خبرگزاری آمریکایی بلومبرگ اعلام کرد طبق تصاویر ماهواره‌ای، عربستان در حال اتمام ساخت نخستین رآکتور هسته‌ای خود در جنوب غربی شهرک علم و فناوری ملک عبدالعزیز در ریاض است.
خبرگزاری بلومبرگ همچنین اعلام کرد این مسأله سبب اعلام هشدار در خصوص خطرات استفاده عربستان از این فناوری، بدون پایبندی این کشور به قوانین بین‌المللی شده است. این موضوع همچنین باعث نگرانی کارشناسان کنترل تسلیحات هسته‌ای شده است؛ چرا که عربستان سعودی هنوز قوانین بین‌المللی که دیگر قدرت‌های هسته‌ای از آن پیروی می‌کنند تا تضمین دهند برنامه هسته‌ای‌شان برای ساخت تسلیحات بکار نخواهد رفت را امضا نکرده است.
در این راستا خبرنگار مهر گفتگویی با «اولی هاینونن» معاون و رئیس سابق بازرسان تسلیحاتی و هسته‌ای آژانس بین المللی انرژی اتمی و استاد دانشگاه هاروارد انجام داده که در ادامه می‌آید.
*بر اساس گزارش منتشر شده توسط دموکرات‌های مجلس نمایندگان، مقامات عالی رتبه دولت ترامپ از طرحی برای ساختن ده‌ها نیروگاه هسته‌ای در عربستان سعودی حمایت کردند، علی رغم وجود هشدارهایی مبنی بر اینکه این حرکت می‌تواند نگرانی‌های اخلاقی را مطرح کند و قوانین فدرال را نقض کند. کدام گروه در ایالات متحده آمریکا سعی دارد این فناوری حساس را به عربستان سعودی بفروشد؟
در خاورمیانه چندین کشور وجود دارد که دارای طرح‌هایی جهت بهره برداری از انرژی هسته‌ای به عنوان یکی از منابع مهم جهت مقابله با افزایش استفاده از برق و الزامات آب شیرین هستند. ایران، ترکیه، امارات و مصر این روند را با برنامه‌های مشخص ادامه می‌دهند.
مشارکت در این تحولات در خاورمیانه برای صنعت هسته‌ای جذاب است. ارائه دهندگان فناوری هسته‌ای ایالات متحده آمریکا از این قاعده مستثنی نیستند.
*دموکرات‌ها نگرانی‌هایی را بیان می‌کنند در مورد اینکه دولت ترامپ تلاش می‌کند رژیم عربستان سعودی به تکنولوژی هسته‌ای حساس ایالات متحده امریکا دست یابد؛ تکنولوژی که به عربستان اجازه می‌دهد سلاح‌های هسته‌ای تولید کند که این مهم به گسترش سلاح‌های هسته‌ای در سراسر منطقه خاورمیانه در حال ناپایدار کمک می‌کند. نظر شما در این ارتباط چیست؟
انرژی هسته‌ای در واقع فناوری با استفاده دوگانه است که هم می‌تواند به اهداف توسعه ملل کمک کند هم تعدادی از ابعاد آن از جمله غنی سازی اورانیوم و بازفرآوری سوخت، فناوری‌هایی هستند که قابلیت این را دارند که در یک زمان نسبتاً کوتاه مواد شکافت پذیر، اورانیوم غنی شده و پلوتونیوم برای سلاح‌های هسته‌ای تولید کنند.
دولت‌هایی که دارای چنین توانایی‌هایی هستند، کشورهای در آستانه هسته‌ای شدن هستند که می‌توانند اهداف هسته‌ای خود را تغییر دهند و سلاح‌های هسته‌ای تولید کنند، هنگامی که آنها نگرانی‌های امنیتی خود را می‌بینند و برای مقابله با آنها به این تسلیحات نیاز دارند.
امروزه هیچ دلیل اقتصادی و فنی برای یک کشور هسته‌ای تازه وارد جهت آغاز روند غنی سازی اورانیوم یا بازفرآوری آن وجود ندارد زیرا در سالهای آینده در بازار جهانی که به خوبی کار می‌کند، کمبود خدمات سوخت هسته‌ای وجود نخواهد داشت. به همین دلیل است که ما باید از سیاست عدم بازفرآوری و غنی سازی اورانیوم (که مسائل امنیتی بسیاری به همراه خود دارند) در خاورمیانه حمایت کنیم.
*آیا شما فکر می‌کنید که دولت ترامپ به عربستان سعودی اجازه خواهد داد روند غنی سازی اورانیوم و بازفرآوری پلوتونیوم را به تنهایی انجام دهد؟
به نظر من این مسئله در توافقی دوجانبه مطرح خواهد شد. توافقی که شامل محدودیت‌ها برای غنی سازی اورانیوم و بازفرآوری آن می‌شود.
*این گزارش ادعا می‌کند کسانی که در این طرح حضور دارند قصد دارند خودشان غنی سازی را انجام دهند و احتمالاً این مسئله قانون انرژی اتمی را نقض می‌کند، قانون فدرالی که پیش شرط‌هایی را بر هر گونه توافق هسته‌ای با کشوری دیگر اعمال می‌کند و نیاز به تصویب کنگره دارد. ماحصل درگیری کنگره و رئیس جمهور ترامپ در این مورد چه خواهد بود؟
این معضل ناشی از بیانیه مقامات عربستان سعودی است کسانی که اظهار داشته اند «ایران به دست می‌آورد، ما به دست خواهیم آورد از جمله غنی سازی اورانیوم را». سوال این است که آیا ایالات متحده امریکا می‌تواند عربستان سعودی را جهت حصول توافقنامه همکاری‌های هسته‌ای دو جانبه درست شبیه توافق با امارات متحده عربی که در آن امارات از غنی سازی اورانیوم منع می‌شود تحت فشار قرار دهد؟
مذاکرات پیچیده خواهد شد با توجه به این واقعیت که سایر ارائه دهندگان فناوری - روسیه، جمهوری کره یا چین - چنین تضمین‌هایی را لازم ندارند.
*در ماه مه ۲۰۱۸، ترامپ به طور یکجانبه ایالات متحده امریکا را از توافقنامه هسته‌ای ایران خارج کرد. منطق ترامپ برای خروج، عدم اشاعه تسلیحات هسته‌ای بود. اما انتقال فناوری هسته‌ای حساس ایالات متحده امریکا به عربستان اجازه تولید سلاح‌های هسته‌ای را به ریاض می‌دهد و این مهم باعث گسترش سلاح‌های هسته‌ای در سراسر منطقه خاورمیانه که در حال حاضر ناپایدار است، می‌شود. چگونه می‌توان این تضاد را توضیح داد؟
در اینجا هیچ تناقضی وجود ندارد. من ندیدم هیچ مقام رسمی ایالات متحده امریکا به طور رسمی اعلام کند که عربستان سعودی باید برنامه غنی سازی اورانیوم یا بازفرآوری آن را داشته باشد. با این حال، این توافق‌ها باید به یک توافق نامه قانونی بین ایالات متحده امریکا و عربستان سعودی تبدیل شود. اما مواردی هست که باید شرح داده شود.
عربستان سعودی واقعاً شفافیت هسته‌ای را نشان نداده است به عنوان مثال، این کشور پروتکل الحاقی آژانس را هنوز امضا نکرده است. ما همچنین برنامه‌های انرژی هسته‌ای روشن و واضح ریاض را به غیر از تعیین تعداد راکتورهای هسته‌ای که باید ساخته شوند، مشاهده نکرده ایم. آنها همچنین در برنامه‌هایشان برای ساخت راکتورهای تحقیقاتی اقدامی انجام نداده اند.
اظهارات مقامات سعودی نیز با توجه به فن آوری هایی که ممکن است به دست آورند نگران کننده است. من از آژانس انرژی اتمی انتظار تدابیر قوی‌تری برای کنترل و نظارت بر برنامه‌های هسته‌ای عربستان سعودی داشته ام. درست است که توافقنامه پادمان کنونی محدودیت‌هایی بر فعالیت‌های آژانس در عربستان سعودی قرار می‌دهد، اما تحقیقات و پیگیری‌ها درباره اهداف عربستان سعودی، با توجه به اظهارات رهبران آن، لزوم نظارت دقیق‌تر از طریق ابزارهای دیگر مانند تحلیل اطلاعات منبع باز و تصاویر ماهواره‌ای را نشان می‌دهد.
گزارش‌های پادمان نشان می‌دهد که هزینه‌های آژانس انرژی اتمی برای نظارت بر فعالیت‌های هسته‌ای عربستان سعودی طی پنج سال گذشته به همان اندازه‌ای است که برای برخی از کشورها برای مثال واتیکان هزینه شده است. اما باید گفت که این میزان هزینه کافی نبوده و نظارت بر فعالیت‌های هسته‌ای این کشور باید تقویت شود. اگر این اقدام صورت نگیرد، نگرانی کشورهای دیگر در مورد اهداف واقعی عربستان سعودی تشدید خواهد شد و ممکن است این مهم منجر به آبشار تکثیر سلاح‌های هسته‌ای در منطقه شود.