خبرگزار مهر، گروه استانها- زهرا بهرامی: بارش باران در روزهای پایانی سال ۹۷، سیلاب را مهمان گلستانی‌ها کرد و با گذشت ۲۷ روز از جاری شدن سیلاب، این مهمان ناخوانده همچنان در گلستان جاخوش کرده است.
جاری شدن سیلاب هرچند خبرهای تلخ بسیاری را به‌همراه داشت اما پرشدن ظرفیت سه تالاب آلاگل، آلماگل و آجی گل خبر خوش این روزها بود که در حوادث تلخ روزهای گذشته دیده نشد.
آخرین وضعیت تالاب‌های گلستان واثرات سیلاب‌های اخیر بر وضعیت تالاب‌ها و اثر متقابل آن‌ها را از حمید ظهرابی جویا شدیم و معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست ضمن گلایه از برخی شایعات در خصوص مانع بودن تالاب‌ها برای هدایت آب به دریا، با بیان این‌که شایعه‌پردازان به دنبال دست‌اندازی به تالاب‌های گمیشان و میانکاله هستند بر بازنگری در برنامه‌های توسعه‌ای در کشور و رعایت ملاحظات محیط زیستی در طراحی و اجرای پروژه‌ها تأکید کرد.
*سیلاب‌های اخیر به تالاب‌های گلستان آسیبی وارد کرده است؟
خیر. بارش‌های اخیر باعث بهبود وضعیت تالاب‌های استان شده و مدیریت سیلاب خوبی را شاهد بودیم. همکاران ما به‌موقع و به‌محض شروع بحران آبگرفتگی، موضوع استفاده از ظرفیت تالاب‌های استان را برای ذخیره‌سازی آب و جلوگیری از پس‌رفت آن را شروع کردند.
از روز ۲۸ اسفند ۴۰ نقطه از کانال خزر (خروجی آلاگل) بین ضلع شمالی و جنوبی تالاب گمیشان را بازگشایی کردند و با تخلیه‌ای که از سمت جنوب به شمال اتفاق افتاده نزدیک به ۵۵ متر آب در ضلع جنوبی تالاب که پذیرنده سیلاب است عقب نشینی داشته که اثر اقدام به‌موقع مدیریت بحران همکاران ما بوده است.
*به وضعیت تالاب بین المللی گمیشان اشاره کردید، وضعیت تالاب‌های سه‌گانه استان چطور است؟
در سال گذشته پیش از وقوع سیل در گلستان از محل اعتبارات طرح حفاظت و احیا رودخانه‌ها و تالاب‌های در معرض خطر، ۳۰ کیلومتر از کانال‌های آبرسان منتهی به تالاب‌های سه گانه آلاگل، آلماگل و آجی گل با همکاری آب منطقه‌ای گلستان لایروبی شد.
این امر موجب هدایت بخشی از سیلاب‌های حوضه اترک به تالاب‌های استان شده و شواهد و اسناد موجود نشان دهنده نقش مؤثر تالاب‌های طبیعی در کاهش آسیب‌های اخیر است.
هم‌اکنون تالاب‌های سه گانه (آلماگل، آلاگل و آجی گل) همگی پر آب هستند و بخش عمده‌ای از سیلابی که می‌توانست مراکز مسکونی را تحت تأثیر قرار دهد در تالاب‌های گمیشان، میانکاله و تالاب‌های سه گانه جذب و ذخیره شده‌اند؛ در واقع کارکرد اصلی تالاب‌ها مدیریت و کنترل سیلاب بود.
*اما برخلاف نظر شما عده‌ای معتقدند تالاب‌های استان به ویژه تالاب بین المللی گمیشان مانع انتقال آب به دریا بوده‌اند؟
کسانی که این فرضیه را طرح کرده‌اند یا منطقه را نمی‌شناسند و یا با کارکرد اصلی تالاب‌ها آشنایی ندارند؛ تالاب‌های سه گانه گلستان معادل ظرفیت همه سدهای استان، آب را در خود ذخیره کرده‌اند.
*ظاهرا سازمان حفاظت محیط زیست در گذشته را در خصوص انجام لایروبی در گلستان مخالفت‌هایی داشته، مخالفت دقیقاً در کدام موارد اتفاق افتاده بود؟
سازمان حفاظت محیط زیست با هیچیک از طرح‌های لایروبی کانال‌ها، زهکش‌ها و رودخانه‌های و انهار مناطق تحت آبگرفتگی سیلاب اخیر در حوضه اترک، گرگانرود و قره سو در گلستان نه تنها مخالفت نداشته بلکه در کنار صدور مجوز در انجام آن هم مشارکت داشتیم؛ شایعه پردازان به دنبال دست اندازی تالاب‌های گمیشان و میانکاله هستند. عامل سیل گلستان را در موارد دیگری باید جستجو کرد.
چه عواملی؟
سیل در گلستان اثر برخی از فعالیت‌های عمرانی است که بدون ملاحظات محیط زیستی انجام شده‌اند؛ در واقع در کشور ما در طراحی و اجرای پروژه‌ها کمتر مسائل محیط زیستی مراعات شده است. به عنوان مثال در جاده گمیشان، ۳۰ نقطه برای تخلیه آب بریده و آب‌گذر ایجاد شده بود نشان می‌دهد این جاده به همین میزان پل برای انتقال آب نیاز داشت چراکه گمیشان یک دشت سیلابی است، همچنین تالاب به وظیفه اصلی که همان پذیرش سیلاب‌ها بود به درستی عمل کرده اما جاده‌ها و سایر تأسیسات موجود برای انتقال سیلاب به تالاب‌ها مانع ایجاد کرده بودند.
*یعنی شما معتقدید اگر جاده بر اساس ملاحظات محیط زیستی ساخته می‌شد، شاهد وقوع سیلاب در گمیشان نبودیم؟
موضوع رعایت ملاحظات محیط زیستی و نکات فنی در طراحی و اجرای پروژه‌های عمرانی و برنامه‌های شهری باید بیشتر مورد توجه قرار گیرند ضمن این‌که در بالادست مدیریت منابع طبیعی و محیط زیست با وسواس بیشتری انجام شود. پوشش گیاهی جنگل‌ها و مراتع در بالادست حوضه‌ها تأثیر شگرفی در کاهش تولید رواناب دارد و احیا جنگل‌ها و مراتع و اجرای طرح‌های آبخیزداری حائز اهمیت است.
اما نکته مهم سیل اخیر در گلستان و سایر استانها این است که تصرف بستر و حریم رودخانه‌ها و دستکاری و تغییر مسیل‌های مصنوعی و همچنین ساخت و ساز در بستر و حریم رودخانه‌ها به‌ویژه در حوضه‌های آبخیزی که در بالادست آن‌ها سد ایجاد کرده‌ایم منشأ بروز سیلاب بوده‌اند و این تفکر را ایجاد کرده‌اند که هرگز شاهد سیلاب نخواهیم بود. هنوز هم در کشور مشاهده می‌کنیم برای تغییر کاربری حریم و بستر رودخانه‌ها قوانینی مصوب می‌شود. بازهم تأکید می‌کنم لازم است در برنامه‌های توسعه‌ای کشور بازنگری کنیم و ملاحظات محیط زیستی در اجرای پروژه‌های عمرانی رعایت کرده و از دستکاری، تصرف و تخریب بستر رودخانه‌ها و آبراه‌ها خودداری کنیم و در بالادست حوضه‌ها حفظ منابع طبیعی و محیط زیست را به عنوان اولویت جدی مورد توجه قرار دهیم.