خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ _ صادق وفایی: در شرایطی که با روی کار آمدن دولت دونالد ترامپ در آمریکا، شرایط سیاسی اقتصادی، روز به روز بر ایران سخت‌تر و تنگ‌تر گرفته میشود، می‌توان از عامل فرهنگ برای خنثی‌کردن فشارهای شدید بین‌المللی کاست. برخی از فشارهایی که آمریکا این روزها با واسطه یا بی‌واسطه، به ایران تحمیل می‌کند، از دید عموم مردم ایران و جهان پنهان نگه داشته می‌شوند. در این صحنه‌گردانی اسرائیل نیز آمریکا را تنها نگذاشته و هر دو قدرت، با جدیت سعی در پراکنده‌کردن دیگر کشورهای دنیا از اطراف ایران و منزوی کردن کشورمان دارند. اما همان‌طور که اشاره شد، می‌توان از عامل فرهنگ برای شکسته حلقه این محاصره سیاسی اقتصادی استفاده کرد.
البته باید توجه داشت که کار و رسالت فرهنگی ایران، همیشه در دستور کار قرار داشته و بنا نیست بدیلی برای رهایی از محاصره فعلی باشد (یعنی به فعالیت فرهنگی بین‌المللی رو بیاوریم چون می‌خواهیم حلقه محاصره را بشکنیم) اما با توجه به شرایط تحمیل‌شده به ایران طی مدتی که ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا شده، باید به فعالیت‌های فرهنگی شدت، سرعت و اولویت جدی‌تری داد.
از مسئولان دولت توقع می‌رود، همان‌طور که برای برون‌رفت از وضعیت فعلی و مهارکردن فشارها، دیپلماسی سیاسی را در دستور کار قرار داده‌اند، به دیپلماسی فرهنگی هم توجه داشته باشند. یکی از نمونه‌های موفق دیپلماسی فرهنگی که پیش چشم‌مان انجام شد و ممکن است مغفول واقع شود، دید و بازدید و گفتگوهایی بود که در سی‌ودومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران به وقوع پیوستند. روی سخن این گزارش با مسئولان معاونت فرهنگی وزارت ارشاد و مؤسسه نمایشگاه‌های فرهنگی است که حالا و زمانی‌که ظرفیت برپایی چنین پل‌های مشترکی در نمایشگاه کتاب تهران وجود دارد، از آنها توقع می‌رود این ظرفیت را برای دوره بعدی نمایشگاه، حداقل دوبرابر کنند.
در سی‌ودومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، حدود ۸۰۰ ناشر خارجی از کشورهای مختلف حضور داشتند که ۱۵۰ ناشر از این تعداد، مربوط به کشورهای عربی بودند. احمد شاکری مدیر بخش بین‌الملل این دوره نمایشگاه در یکی از مصاحبه‌هایش در روزهای برگزاری نمایشگاه به درآمدزایی قابل توجه امسال اشاره کرد و همچنین گفت که این بخش از نمایشگاه، هزینه‌های خود را تأمین کرده است. شاکری این مساله را نوید این دانست که حضور بین‌المللی نمایشگاه تهران نه‌تنها هزینه‌بر نیست، بلکه می‌تواند درآمدزا هم باشد. بنابراین می‌توان روی بسط و گسترش فعالیت‌های فرهنگیِ مربوط به کتاب در حوزه بین‌الملل سرمایه‌گذاری کرد و این مسأله‌ای است که بارها ثابت شده است. مساله دعوت مهمان ویژه برای دوره‌های بعدی نمایشگاه هم از جمله موضوعاتی بود که شاکری به آن اشاره کرده و گفته بین نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب، حرکتی برای کمک به اقتصاد نشر در کنار دیپلماسی فرهنگی است.
حضور مردم در سی‌ودومین نمایشگاه کتاب تهران
برخی از اهالی خبر و صاحب‌نظر معتقد بودند حضور بعضی غرفه‌های خارجی مانند نمایشگاه‌های خارجی یا برخی کشورها در قسمت بین‌الملل نمایشگاه کتاب امسال، با توجه به تحریم‌ها، حضوری تشریفاتی و تقریباً بی‌خاصیت بود. با توجه به چنین تحلیلی از جانب عده‌ای از اهالی حاضر در این فضا، امید می‌رود کلیدواژه دیپلماسی فرهنگی که چندین مرتبه در دیدار و گفتگوهای مسئولان نمایشگاه مطرح شد، در خودآگاه این مسئولان باشد نه مفهومی انتزاعی و واژه‌ای صرفاً زیبا که برای بهترشدن صحبت با طرف خارجی از آن استفاده میشود. درکل، اگر آمریکا در حال حاضر در دنیا نفوذ و قدرت زیادی دارد، مطمئناً برای رسیدن به وضعیت فعلی، از عامل و اهرم فرهنگ بهره‌برداری زیادی کرده است. البته منکر استفاده‌های آمریکا از عامل زور، حمله نظامی یا معادله‌های پیچیده سیاسی نیستیم اما عامل فرهنگ را می‌توان به‌نوعی معبربازکن‌ای دانست که عبور را برای دیگر عوامل سهل و آسان می‌کند.
با توجه به جان کلامی که این مطلب در پی بیان آن است، بد نیست مروری بر دو نوشته پیشینی که پیش‌تر _ درباره کتابخوان شدن مردم آمریکا و زمانی که خرید کتاب کشور مذکور دفاع از آزادی بود _ منتشر کرده‌ایم، داشته باشیم. چون محور و بستر مکانی هر دو نوشته، کشور آمریکا بود: (محبوبیت کتاب چقدر است / وقتی خرید کتاب در آمریکا، دفاع از آزادی بود) و (مردم آمریکا چطور کتابخوان شدند؟ / مروری بر انقلاب کتاب‌های جیبی). با مرور این مطالب، مخاطب می‌تواند اهمیت کتاب و ظرفیت نقش‌آفرینی‌اش را باور کند و با تیتر گزارش پیشِ رو ارتباط برقرار کند.
در ادامه این مطلب به مرور مواردی از دیپلماسی فرهنگی ایران در زمان برگزاری نمایشگاه کتاب امسال می‌پردازیم که می‌توان برای سال آینده و دوره‌های بعدی این رویداد، آنها را تقویت و ثمربخش‌تر کرد.
* ۱- نمایش کتاب‌های دارای کپی‌رایت؛ قدمی برای اثبات حسن‌نیّت
همان‌طور که اشاره شد، نگارنده این مطلب امیدوار است، مسئولان فرهنگی و برگزارکنندگان نمایشگاه کتاب، مساله دیپلماسی فرهنگی را در این رویداد، به‌صورت کاملاً خودآگاهانه اجرایی کنند. یکی از قدم‌های مثبتِ نمایشگاه امسال، نمایش کتاب‌های دارای کپی‌رایت در سالن کارنامه نشرِ مؤسسه خانه کتاب بود. این کار، حسن نیت و صداقت ناشران ایرانی را به جامعه فرهنگ بین‌الملل اثبات می‌کند. در شرایطی که دستگاه‌های تبلیغاتی طرفداران آمریکا مشغول سم‌پراکنی علیه ایران هستند، به نظر می‌رسد صحیح نباشد که ما هم با عدم رعایت کپی‌رایت به تهمت دزدی و عدم رعایت حقوق، صحه بگذاریم!
به‌هرحال امسال و در سی‌ودومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، بخش «احترام به حق مؤلف» با هدف ترویج کپی رایت بین ناشران ایرانی در سالن کارنامه نشر برپا شد که انتظار می‌رود در دوره‌های بعدی نمایشگاه گسترش داشته باشد.
* ۲- گزارش‌های ارائه‌شده از خرید و فروش رایت در نمایشگاه کتاب
بارها و بارها طی سالیان گذشته مطالب انتقادی مختلفی درباره اینکه نمایشگاه کتاب تهران یک فروشگاه بزرگ است، منتشر شده است. نکته مهم و صحیح این است که نمایشگاه کتاب را نباید در چارچوب و بافتی متفاوت از کاربری و بهره‌بری‌اش با نمایشگاه دیگری مقایسه کرد. نمایشگاه فرانکفورت که محل مذاکره برای تبادل و خرید و فروش رایت کتاب است، به این نام در دنیا شناخته میشود و دیگر نمایشگاه‌های کتاب دنیا هم مانند نمایشگاه کتاب تهران بازار خرید و فروش کتاب هستند. از طرفی گفته میشود مسئولان نمایشگاه کتاب تهران سعی داشته‌اند آن را به نمایشگاهی تبدیل کنند که شبیه فرانکفورت باشد. به گمان نگارنده، دیگر بر همه مسجل شده که نمایشگاه کتاب تهران یک بازار بزرگ کتاب و محلی برای تأمین و بازگشت بسیاری از هزینه‌ها (و حتی سود) ناشران کشور است. بنابراین در اینکه نمایشگاه باید فروشگاه بماند، بحثی نیست. اما می‌توان امکان خرید و فروش رایت و مذاکره برای تبادل امتیاز چاپ کتاب را در این رویداد، فراهم کرد. امسال اتفاقات خوبی در این زمینه در نمایشگاه تهران افتاد که این اتفاقات هم جای بسط و گسترش دارند و می‌توانند به شکوفایی بیشتر نمایشگاه و دیپلماسی فرهنگی ایران کمک کنند. نمونه‌ای از این اتفاقات را در این بخش از گزارش مرور می‌کنیم و در ادامه هم، به اتفاقات مهمی که در این دوره نمایشگاه بین ایران و کشورهای شرقی و غربی افتاد، می‌پردازیم.
* ۳- مبادلات کپی‌رایت در نمایشگاه
۳-۱ واگذاری حق چاپ ۲۴ کتاب چینی به ناشر ایرانی
چهارشنبه ۴ اردیبهشت همزمان با اولین روز برپایی سی و دومین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران، طی مراسمی تفاهمنامه همکاری نشر داستان و نشر هوانگ از شرکت انتشارات الکترونیک و صوتی پیترل گوانگ دونگ امضا شد. به موجب این قرارداد، حق چاپ ۲۴ کتاب چینی، به ناشر ایرانی واگذار شد.
امضای تفاهمنامه نشر داستان و نشر هوانگ
۳-۲ فروش رایت ترجمه ۱۰ کتاب ایرانی در سه روز اول نمایشگاه
وقتی روز سوم نمایشگاه پشت سر گذاشته شد، خبر رسید ناشران ایرانی فعال در حوزه بین الملل موفق شده‌اند بیش از ۷۰ جلسه مذاکره با ناشران خارجی حاضر در نمایشگاه برگزار کنند که تا آن روز، قرارداد فروش حق رایت ترجمه ۱۰ عنوان کتاب از زبان فارسی به سایر زبان‌ها قطعی شد. این کتاب‌ها با موضوعات تاریخ، طب سنتی و ادبیات کودک بودند.
همچنین در سه روز اول نمایشگاه، علیرضا گلدوزیان تصویرگر ایرانی با قراردادی برای همکاری با یک ناشر چینی امضا کرد.
۳-۳ امضای تبادل رایت ۲۰ کتاب خارجی تا روز هشتم نمایشگاه
یکی از خبرهای مهم و دارای جمع‌بندی که مربوط به روز هشتم نمایشگاه بود، به نقل از احمد شاکری مدیر بخش بین‌الملل نمایشگاه می‌شد که درباره امضای تبادل ۲۰ کپی‌رایت کتاب خارجی می‌شد. شاکری در این خبر اعلام کرده بود تا پایان هفتمین روز نمایشگاه کتاب تهران ۸۰ مذاکره میان ناشران ایرانی و خارجی صورت گرفته و در این میان، ۲۰ اثر به مرحله قرارداد رسیده‌اند.
شاکری همچنین در همان خبر گفته بود از روز اول تا هفتم نمایشگاه، مذاکراتی با ناشران کشورهای چین، افغانستان، عراق، لبنان، عمان، ژاپن، سوریه، پاکستان و کره‌جنوبی صورت گرفته و با کشورهای اروپایی‌ای از جمله صربستان، ایتالیا، ترکیه، آلمان، روسیه، آذربایجان، ارمنستان، یونان و اتریش هم در راستای تبادل حق رایت مذاکراتی انجام شده است.
۳-۴ گزارش آشنا از امضای ۶۰ قرارداد با چینی‌ها تا روز نهم
قادر آشنا قائم مقام این دوره نمایشگاه روز چهارشنبه ۱۱ اردیبهشت (روز هشتم نمایشگاه) به محمدمهدی عرب انصاری معاون نظارت و بازرسی فرهنگی و اجرایی سازمان بازرسی کل کشور گفت: تا به‌حال حدود ۶۰ قرارداد کپی‌رایت و ترجمه با ناشران چینی که به‌عنوان مهمان ویژه نمایشگاه در این رویداد حضور دارد، امضا شده است.
نکته مهمی که هدف گزارش پیش رو را در خود دارد، یکی از جملات آشنا در این دیدار بود. آشنا با تاکید بر اهمیت دیپلماسی کتاب در سال‌های اخیر گفته بود: متأسفانه ایران در حوزه دیپلماسی کتاب، آن‌چنان که باید و شاید فعال نبوده و ما سعی می‌کنیم طی سال‌های آینده، از طریق دیپلماسی کتاب با کشورهای مجاور و همسایه و همچنین کشورهایی که به نوعی با فرهنگ پایداری و مقاومت آشنا هستند، ارتباط برقرار کنیم.
* ۴ دو طرح دیپلماتیک فرهنگی، خارج از نمایشگاه
از جمله نهادهایی که در زمینه دیپلماسی فرهنگی و کتاب در کشور فعالیت دارد، مؤسسه شهر کتاب و به‌ویژه مرکز فرهنگی شهر کتاب (شهر کتاب شهید بهشتی) است که فعالیت‌هایش زیرنظر علی‌اصغر محمدخانی معاون فرهنگی و بین‌الملل این مؤسسه انجام میشود. محمدخانی که تجربیات زیادی در زمینه ارتباطات فرهنگی با کشورهای خارجی اندوخته، در این زمینه دستاوردهای زیادی برای شهر کتاب و البته دیپلماسی فرهنگی و کتابی کشور داشته است. او البته امسال در نمایشگاه کتاب هم حضور داشت اما پیش از پرداختن به بحث مهمان ویژه این دوره یعنی چین و فعالیت‌های گسترده‌اش در نمایشگاه، به دو برنامه‌ای می‌پردازیم که همزمان با روزهای برپایی نمایشگاه سی‌ودوم در مرکز فرهنگی شهر کتاب برگزار شدند.
۴-۱ برگزاری نشست شعر امروز روسیه
نشست «تحلیل و بررسی شعر امروز روسیه با حضور و سخنرانی ویچسلاو کوپریانوف شاعر روس، احمد پوری، زهرا محمدی و سیدحسین طباطبایی که روز چهارشنبه ۱۱ اردیبهشت برگزار شد، یکی از برنامه‌های راهبردی این مرکز فرهنگی در حوزه دیپلماسی فرهنگی بود.
نشست شعر امروز روسیه در شهر کتاب
۴-۲ برگزاری نشست سه سرزمین یک زبان
یکی از نشست‌هایی که مرکز فرهنگی شهر کتاب هرسال همزمان با نمایشگاه کتاب برگزار می‌کند و دیگر تبدیل به یک مجموعه‌برنامه سالیانه شده، «سه‌سرزمین، یک زبان» است که در آن از سه‌نویسنده از سه کشور آلمانی‌زبان دعوت میشود به ایران بیایند و در این برنامه سخنرانی کنند. البته برنامه‌های فرهنگی دیگری هم برای این افراد در نظر گرفته میشود. امسال هم در نهمین نشست از این سری‌نشست‌ها که روز سه‌شنبه ۳ اردیبهشت برگزار شد، کریستوفر کلوبله از آلمان، روبرت پروسر از اتریش و رافائل اوروایدر از سوئیس حضور پیدا کردند.
* ۵ حضور پررنگ چین به‌عنوان مهمان ویژه نمایشگاه کتاب تهران
همان‌طور که می‌دانیم و بارها در اخبار و گزارش‌های مختلف خوانده‌ایم، چین امسال مهمان ویژه نمایشگاه بود. نکته مهم و آموزنده حضور این کشور در نمایشگاه تهران، نظم و ترتیب و برنامه مدون برای بهره‌وری بود. چینی‌ها همان‌طور که طی چند دهه اخیر با جدیت تمام، ابتدا وضع داخلی کشور و سپس ارتباطات بین‌المللی‌شان را سامان بخشیده‌اند، در نمایشگاه کتاب تهران حضور پیدا کردند و غرفه‌شان نمونه بارز یکی از غرفه‌های موفق نمایشگاه در بخش بین‌الملل بود. به‌بیان جزئی‌تر سعی کرده بودند بیشترین استفاده را در مدت کوتاه چند روزه حضورشان در ایران ببرند. در این زمینه طبق اطلاعات نگارنده، نویسندگان و چهره‌هایی که به‌عنوان مهمان به نمایشگاه آمده بودند، با پاسپورت خدمت و فقط برای چند روز به ایران آمده بودند. بنابراین حد اختیارات و امکاناتشان از پیش مشخص شده بود و توانایی سوءاستفاده یا اصطلاحاً بریزوبپاش را در این سفر نداشته‌اند.
با توجه به اینکه هنوز باید در زمینه مهمانی ویژه در نمایشگاه‌های دیگر درس‌های را بیاموزیم، بد نیست مروری روی یکی از گزارش‌های پیشین‌مان در نمایشگاه فرانکفورتی که پشت سر گذاشتیم داشته باشیم. این گزارش درباره مهمانی ویژه گرجستان در این دوره نمایشگاه مذکور بود: (گشت و گذاری در غرفه مهمان ویژه نمایشگاه کتاب فرانکفورت)
بخشی از غرفه چین در نمایشگاه کتاب
۵-۱ افتتاح غرفه چین در روز اول نمایشگاه
غرفه مهمان ویژه نمایشگاه در اولین روز و همزمان با باز شدن رسمی درهای نمایشگاه روی عموم مخاطبان، با حضور با حضور گئوری مین معاون وزیر ارتباطات و کانگ سن سفیر جمهوری خلق چین در تهران، سید عباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و محسن جوادی معاون فرهنگی وزیر و رئیس نمایشگاه کتاب برگزار شد. چینی‌ها با خودشان ۴ هزار عنوان کتاب را در قالب ۱۵ هزار جلد به ایران آوردند که هیچ‌کدام از این نسخه‌ها به چین بازگردانده نشد. به‌گفته احمد شاکری مسئولان فرهنگی چین از حضور در نمایشگاه کتاب تهران ابراز رضایت کردند و همه کتاب‌های مورد اشاره را به کتابخانه‌های ملی، دانشگاه تهران، دانشگاه علامه طباطبایی و … اهدا کردند.
اهدای این کتاب‌ها و عدم بازگشت‌شان به چین، از جمله موارد هوشمندی چینی‌ها برای گسترش فرهنگ و ادبیات کشورشان در ایران است که جا دارد مورد توجه مسئولان ما نیز قرار بگیرد.
بخشی از غرفه چین در نمایشگاه
۵-۲ حضور نویسندگان مهم چینی در تهران
چینی‌ها امسال با دست پر به تهران آمدند و ۲۰ تن از نویسندگان مهم ادبیات معاصرشان را به رخ کشیدند.
۵-۲-۱ رونمایی از کتاب «کشف رمز» در دانشگاه تهران
یکی از این نویسندگان مای‌جیا نویسنده ۵۵ ساله بود که با کتاب «کشف رمز» به تهران آمد. ترجمه این رمان توسط نشر ققنوس چاپ شده و مراسم رونمایی از این ترجمه به همراه رونمایی از ترجمه چینی رمان «سمفونی مردگان» عباس معروفی روز چهارشنبه ۴ اردیبهشت با حضور این نویسنده، امیر حسین‌زادگان مدیر انتشارات ققنوس، زهره امیرزادگان نماینده انتشارات ققنوس و حامد وفایی مترجم این اثر در دانشکده زبان و ادبیات خارجی دانشگاه تهران برگزار شد.
رونمایی از رمان کشف رمز در دانشگاه تهران
۵-۲-۲ رونمایی و جشن امضای کتاب «کشف رمز» در نمایشگاه کتاب
مراسم رونمایی و جشن امضای رمان «کشف رمز» هم روز پنجشنبه ۵ اردیبهشت با حضور این نویسنده در نمایشگاه کتاب تهران برگزار شد.
۵-۲-۳ رونمایی از ترجمه فارسی رمان چینی «دویدن در خیابان‌های پکن»
رمان «دویدن در خیابان‌های پکن» نوشته شو زُ چن دیگر نویسنده چینی هم که نشر نگاه ترجمه الهام سادات میرزانیا و رضوان زینلی را از آن چاپ کرده، روز پنجشنبه ۵ اردیبهشت در غرفه چین در نمایشگاه برگزار شد. در این مراسم، نویسنده اثر، مترجمان، علیرضا رئیس‌دانا مدیر نشر نگاه و ناشر چینی اثر حضور داشتند.
۵-۲-۴ دیدار با نویسندگان چینی در شهر کتاب
مراسم دیدار و گفتگو با نویسندگان و شاعران ایرانی و چینی هم به‌عنوان برنامه دیگری که البته خارج از نمایشگاه بود، روز پنجشنبه ۵ اردیبهشت در فروشگاه مرکزی شهر کتاب برگزار شد. در این برنامه هم جمعی از نویسندگان و تصویرگران ایرانی و چینی حضور داشتند.
۵-۳ افتتاح نخستین مرکز کتاب‌های چینی در دانشگاه تهران
همان‌طور که اشاره شد، چینی‌ها کتاب‌هایی را که با خود به ایران آورده بودند، نبردند. خیلی از این کتاب‌ها به دانشگاه تهران اهدا شد و مراسم افتتاح نخستین مرکز کتاب‌های چینی در ایران، هم روز چهارشنبه ۴ اردیبهشت در دانشگاه تهران برگزار شد. این برنامه با همکاری انتشارات بین‌المللی چین و پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران به سرانجام رسید و با حضور معاون وزیر تبلیغات و سفیر چین در ایران، جمعی از مقامات دولت چین در حوزه نشر، رئیس و جمعی از معاونان و دانشجویان پردیس هنرهای زیبا در تالار شهید آوینی این پردیس همراه بود.
در این مراسم معاون وزیر تبلیغات چین، ارتباطات ایران و چین را دارای پیشینه‌ای طولانی دانست و خواستار همکاری بیشتر ایران و چین در زمینه‌های فرهنگی شد. بنا بر تفاهمنامه بین انتشارات بین‌المللی چین و پردیس هنرهای زیبا، این اهدای کتاب به‌مدت ۵ سال و به‌طور پیاپی انجام میشود، که در اولین مرحله، ۱۲۰۰ کتاب هنری در زمینه‌های طراحی، نقاشی، طراحی صنعتی، صنایع دستی، تاریخ هنر، تاریخ چین، و همچنین تعدادی اشیا و آثار هنری چینی به این کتابخانه اهدا شد.
۵-۴ دیدار نماینده ویژه جمهوری چین با قائم مقام نمایشگاه کتاب
هیئت چینی که برای برپایی غرفه چین در نمایشگاه و همچنین دیگر فعالیت‌های فرهنگی بیرون از نمایشگاه به ایران آمده بود، تا روز دوشنبه ۹ اردیبهشت کارهای اصلی را انجام داده و به کشورشان برگشتند. لینگ لین لی یینگ نماینده مسئولان جمهوری خلق چین پیش از شامگاه دوشنبه و ترک تهران، با قادر آشنا قائم‌مقام نمایشگاه دیدار، و در راستای افزایش تعاملات در حوزه ادبیات مدرن و کلاسیک با تهران ابراز امیدواری کرد.
وی با اشاره به دستاوردهای زیاد این نمایشگاه برای چین به حضور ۲۰ نویسنده چینی در تهران در زمان برگزاری نمایشگاه اشاره کرد که توانستند با نویسندگان، ناشران و مسئولان ایرانی دیدار و گفتگو داشته باشند. او همچنین به نتایج خوبی که در این رویداد در زمینه تجارت کتاب با ایران به دست آمد اشاره کرد و یکی از این موفقیت‌ها را قرارداد یکی از انتشاراتی‌های چین با تصویرگران ایرانی و دعوت از آنها برای همکاری مشترک در زمینه تولید کتاب دانست.
این مسئول چینی از دیدار و توافق با رئیس کتابخانه ملی برای اختصاص یک اتاق و تعداد قفسه برای کتاب‌های چینی ترجمه‌شده به فارسی و انگلیسی در این کتابخانه خبر داد. آغاز همکاری‌ها در زمینه تبادل منابع دیجیتال و توافق با فروشگاه کتاب شفق برای اختصاص قفسه‌ای برای کتب ترجمه شده چینی به زبان فارسی از دیگر دستاوردهای چین در این حضور بودند.
لینگ لین لی یینگ همچنین نسبت به اختصاص چنین غرفه‌ای در چین برای نمایش کتب فارسی ترجمه شده به چینی اعلام آمادگی کرد. اما یکی از جملات مهم این مسئول فرهنگی چین در دیدارش با آشنا، ناظر به همان بحثی است که در ابتدای این نوشتار درباره تبلیغات سو آمریکا درباره ایران کردیم. لینگ لین لی یینگ درباره سفر هیئت چینی به ایران و حضور در نمایشگاه کتاب تهران گفت: بسیاری از افرادی که از کشور ما در این نمایشگاه شرکت کرده بودند، برای نخستین‌بار به ایران سفر می‌کردند و خلاف تبلیغاتی که درباره ایران صورت می‌گیرد، همه اذعان داشتند که مردم ایران مردمی بسیار مهربان و علاقمند به مطالعه هستند. رفتار ایرانی‌ها با چینی‌ها در این نمایشگاه بسیار دوستانه بود.
در طرف مقابل، آشنا هم در این دیدار گفته بود که با وجود اشتراکات بسیاری که بین دو کشور وجود دارد یکی از مهمترین نقاط مشترک بین ایران و چین، می‌تواند ادبیات پایداری باشد، طوری‌که ایران و تاریخ آن از گذشته تاکنون حاکی از تلاش ملت و دولت برای حفظ هویت ایرانی و شرقی، برابر نظام سلطه است و جمهوری خلق چین نیز دقیقاً همین نوع مقاومت را از خود بروز داده است. همین امر می‌تواند فصل جدیدی برای تعاملات فرهنگی بین دو کشور باشد.
دیدار آشنا با نماینده ویژه جمهوری خلق چین
۵-۵ نشست معرفی کتاب چین در نمایشگاه کتاب
یکی از برنامه‌های چین در نمایشگاه امسال، نشست «معرفی کتاب چین» از سلسله نشست‌های سرای اهل قلم بود. این برنامه توسط مؤسسه نمایشگاه‌های فرهنگی و گروه صادرات و واردات چین در سالن یادمان علامه دهخدا برگزار شد. در این نشست ۵ کتاب برگزیده کشور جمهوری خلق چین توسط سخنرانان معرفی شد. یکی از کتاب‌های مهمی که در این نشست معرفی شد کتاب «شیء جین پینگ روایت می‌کند» نوشته رئیس جمهور چین و کتاب برتر سال ۲۰۱۷ چین بود که در غرفه این کشور بسیار مورد تاکید و توجه بود.
۵-۶ جلسه تبادل تصویرگری در نمایشگاه کتاب
جلسه تبادل کتاب‌های تصویری کودکِ ایران و چین هم عصر پنجشنبه ۵ اردیبهشت با حضور نمایندگان فرهنگی دو کشور در سالن یادمان علامه دهخدای نمایشگاه برگزار شد که مدیر صادرات و واردات چین در این نشست هم حضور داشت و گفت: با توجه به اینکه تبادلاتی در زمینه تصویرگری با کشورهای دیگر داشته ایم، این امر برای ما از نظر اقتصادی بسیار مهم است و امیدواریم با همکاری‌های هم بتوانیم نقاشی‌های زیبای ایرانی و چینی را برای کودکان دو کشور ترسیم کنیم.
مواردی که در این گزارش آمدند، تنها بخشی از فعالیت‌های چین در دوره مهمانی ویژه‌اش در نمایشگاه کتاب بودند و به نظر می‌رسد، شمایل کلی و تصویری قانع‌کننده از میزان گستردگی و نظم فعالیت‌های این کشور در زمینه هدفمندی دیپلماسی فرهنگی‌اش در مهمترین رویداد فرهنگی کشورمان باشند.
* ۶ توافق ایران و کره جنوبی برای مهمانی نمایشگاه‌های کتاب یکدیگر
یکی از کشورهایی که سفیر و نماینده‌اش به نمایشگاه کتاب تهران آمد، کره جنوبی بود. یو جانگ هیان در بازدیدش از نمایشگاه با محسن جوادی دیدار و گفتگو کرد و گفت: به نظر من علاوه بر تمرکز روی مسائل اقتصادی، باید مسئله فرهنگی نیز محور فعالیت‌های هر دو کشور قرار بگیرد. پاییز امسال برنامه‌های فرهنگی متعدد در کره جنوبی برگزار خواهد شد. از هنرمندان کشور ایران می‌خواهم تا با حضور در این برنامه‌ها و ارتباط گسترده‌تر با فعالان فرهنگی کره، زمینه و چشم‌انداز آینده را برای تعاملات بیشتر فراهم کنند.
یو جانگ هیان همچنین ابراز امیدواری کرده بود تعاملات فرهنگی بین ایران و کره جنوبی در آینده نزدیک افزایش پیدا کرده و ایران به عنوان میهمان ویژه نمایشگاه کتاب کره‌جنوبی و کره‌جنوبی به عنوان میهمان ویژه نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران بتوانند کتاب‌ها و فرهنگ خود را معرفی کنند.
جوادی هم ارتباطات فرهنگی بین دو کشور را به‌ویژه از طریق نسل جوان در مناسبات سیاسی و روابط اقتصادی تأثیرگذار دانست و با بیان اینکه فیلم‌ها و تولیدات ادبی و هنری کره با اقبال عمومی در ایران مواجه‌اند، ابراز امیدواری کرد این تقابل، دوجانبه شده و هم در حوزه کتاب و نشر و هم زمینه سینما تبادل اثر به وجود بیاید. وی همچنین از علاقه بین دو کشور به فعالیت در حوزه نشر و ادبیات کودک و نوجوان، به عنوان نقطه عطفی برای همکاری‌های مشترک اشاره کرد و گفت: امیدواریم نمایشگاه فرصتی برای توسعه علاقه فرهنگی مردم دو کشور ایران و کره جنوبی باشد.
* ۷ امیدواری‌ها و نگرانی‌های ژاپن برای مهمانی ویژه در نمایشگاه تهران
یکی از کشورهایی که سفیرشان در این دوره نمایشگاه از این رویداد بازدید کرده و به دیدار رئیس نمایشگاه رفتند، ژاپن بود. میتسو سایتو سفیر این کشور ضمن ابراز امیدواری برای اینکه ژاپن مهمان ویژه نمایشگاه بشود از نگرانی‌هایش هم در این‌باره گفت که ناشی از تحریم‌های آمریکا بودند.
سایتو روز جمعه ۱۳ اردیبهشت در دهمین روز نمایشگاه در دیدارش با جوادی ضمن ابراز تأسف از عدم حضور ژاپن در این دوره از نمایشگاه تهران، از علاقه ناشران و نویسندگان ژاپنی برای شرکت در نمایشگاه‌های کتاب خبر داد و گفت امیدوار است ژاپن سال آینده بتواند به عنوان مهمان ویژه در این نمایشگاه شرکت کند. از سخنانی که در این جلسه دیدار درباره روابط قدیمی ایران و ژاپن مطرح شدند، بگذریم، سفیر ژاپن با اشاره به علاقه و تمایل کشورش برای مهمانی ویژه در نمایشگاه کتاب تهران، گفت: تنها مشکلی که در این زمینه وجود دارد، این است که احتمالاً درآمدی که از این نمایشگاه حاصل میشود، قابلیت انتقال به خارج از ایران را ندارد.
جوادی هم مهمانی ویژه امسال چین را مثال زد و گفت چنین مشکلی وجود ندارد چون چین با ۴ هزار عنوان کتابی که به ایران آورده، مشکلی برای بازگشت پول به کشورش ندارد و این مساله را میشود با یک نامه اداری حل کرد.
دیدار میتسو سایتو با جوادی
* ۸ تعاملات قطری‌ها در نمایشگاه
۸-۱ دیدار رؤسای نمایشگاه‌های تهران و دوحه
جاسم احمد البوعینین رئیس نمایشگاه دوحه هم از نمایشگاه کتاب تهران بازدید کرد و با محسن جوادی و ایوب دهقانکار مشاور اجرایی معاونت امور فرهنگی نمایشگاه و قادر آشنا قائم‌مقام نمایشگاه دیدار و گفتگو کرد. این اولین‌بار بود که این مسئول قطری از نمایشگاه کتاب تهران دیدن می‌کرد. احمد البوعینین در این دیدار گفت: هدف ما از این بازدید تقویت ارتباطات و برگزاری جلساتی با ناشران ایرانی است. امیدوارم در آینده نزدیک مشارکت دو کشور در زمینه نمایشگاه‌های فرهنگی گسترده‌تر شود و قراردادها و تفاهمنامههایی با ناشران هر دو کشور به امضا برسد.
جوادی نیز با اشاره به حضورش در نمایشگاه کتاب دوحه گفت: کتاب در حال حاضر بهترین ابزار برای رفع چالش‌های منطقه‌ای و جهانی بخصوص در حوزه کشورهای اسلامی است. ما نیز از تعامل کتاب و غرفه و روابط فرهنگی با دوحه استقبال می‌کنیم. معاون فرهنگی وزیر ارشاد گفت: غرب در تلاش است تا به اختلافات بین ایران و سایر کشورهای عربی دامن زده و روابط ما را تیره و تار کند.
آشنا هم در بخشی از این نشست مشترک گفت: هرچه تبادل فرهنگی و آشنایی دو کشور با یکدیگر بیشتر شود، واقعیت‌های موجود بین دو کشور و روابط آنها به طور صحیح منعکس میشود و غرب نمی‌تواند آن طور که تمایل دارد ایران و دوحه را به یکدیگر و سایر کشورهای جهان معرفی کند.
۸-۲ پیشنهاد قطر به ایران برای میهمانی ویژه در نمایشگاه تهران
احمد شاکری مدیر بخش بین‌الملل نمایشگاه امسال در یکی از خبرهایی که در روزهای برگزاری این رویداد به نقل از او منتشر شد، گفت: در نمایشگاه امسال تفاهمنامه تبادل غرفه مشترک با عراق و یونان بسته شد و با کشور آذربایجان نیز توافقی حاصل شد اما امضای تفاهمنامه به بعد موکول شد. با کشور قطر نیز برای حضور در ایران با عنوان میهمان ویژه مذاکره شد. این کشور پیشنهاد داد که یکی از میهمانان ویژه دوره‌های آتی نمایشگاه کتاب تهران باشد که این مساله با استقبال مدیران نمایشگاه کتاب روبرو شده است. جالب اینکه مدیر نمایشگاه بین‌المللی کتاب دوحه پس از حضور در ایران از بزرگی و حجم برگزاری نمایشگاه تهران ابراز شگفتی کرده بود و ابراز امیدواری کرده بود در نمایشگاه کتاب دوحه در سال آتی میلادی که با محوریت آثار علمی برگزار خواهد شد، ناشران دانشگاهی ایران حضور جدی داشته باشند.
دیدار رؤسای نمایشگاه‌های تهران و دوحه
* ۹ دیدار ناشران عرب با رئیس نمایشگاه کتاب تهران
علاوه بر توافقات با قطر و عراق، جوادی نشست صمیمانه‌ای هم با ناشران عرب حاضر در نمایشگاه داشت که برنامه این دیدار شامگاه چهارشنبه ۱۱ اردیبهشت برگزار شد. ناشران عرب در این برنامه درباره شرایط برگزاری نمایشگاه کتاب تهران در سال آینده سخن گفته و درباره موضوعاتی مانند گمرک، نرخ بالای کتاب، عدم استفاده از سابقه فروش و… به بیان مطالبی پرداختند.
در این نشست، احد رضایی مدیر کمیته ناشران خارجی این دوره نمایشگاه هم حضور داشت که ناشران عرب را تشویق کرد تا در سامانه فروش نمایشگاه ثبت‌نام کنند و مشخصات کتاب‌های خود را وارد سامانه کنند تا واحدهای ارزیابی بتوانند سریع‌تر از کتاب‌ها مطلع شده و ناشران هم با آگاهی از شرایط کتاب‌هایشان در نمایشگاه کتاب حضور پیدا کنند.
* ۱۰ تبادلات فرهنگی با یونان
امسال یونان هم کشوری بود که در فعالیت‌های بخش بین‌الملل نمایشگاه کتاب تهران نقش داشت و چند خبر را به این فعالیت‌ها اختصاص داد.
۱۰-۱ آمادگی یونان برای تبادل غرفه نمایشگاه‌های کتاب با ایران
کاترینا دینا نماینده شرکت هلنیک فاندیشین یونان روز یکشنبه ۸ اردیبهشت از بازدید کرد و با قادر آشنا دیدار و گفت‌وگو کرد. او در این دیدار گفت شرکت هلنیک فاندیشین از طرف کشور یونان آماده افزایش تعاملات فرهنگی با ایران است. ارتباط عمیق فرهنگی بین دو ملت وجود دارد و ما می‌توانیم از این ارتباطات برای افزایش روابط فرهنگی به‌خصوص در حوزه کتاب و کتابخوانی استفاده کنیم.
او در این دیدار پیشنهاد و درخواست تبادل غرفه در نمایشگاه‌های کتاب تهران و یونان را مطرح کرد.
آشنا هم گفت: اگر بتوان فرصتی را فراهم کرد که ایران به عنوان میهمان ویژه در نمایشگاه کتاب یونان حضور داشته باشد، بسیار خرسند می‌شویم.
۱۰-۲ امضای تفاهمنامه تبادل کتاب بین ایران و یونان
پس از دیدار کاترینا دینا با آشنا، نشست امضای تفاهمنامه همکاری ایران و یونان برای تبادل کتاب روز سه‌شنبه ۱۰ اردیبهشت برگزار شد. این نشست با حضور آشنا، استوروس کریمیس رایزن اول و کاردار سفارت یونان در تهران و کاترینا بالاموتس نماینده بنیاد فرهنگ یونان همراه بود.
استوروس کریمیس در این نشست گفت: ایران و یونان دارای فرهنگ و زبان قدیمی و موقعیت منحصر به فرد هستند. همکاری فرهنگی بین این دو کشور و ملت می‌تواند مانع از حل شدن فرهنگ دو کشور در روند جهانی شدن شود. من در بنیادی کار می‌کنم که هدف اصلی‌اش کمک به ارتقای فرهنگ کتابخوانی است و تلاش می‌کنم از طریق همین بنیاد، تفاهمنامههایی در زمینه تبادل غرفه و سایر حوزه‌های فرهنگی امضا شود.
دیدار استوروس کریمیس و کاترینا دینا با آشنا
* ۱۱ تعاملات فرهنگی با ایتالیا
۱۱-۱ سخنان سفیر ایتالیا درباره بزرگترین ظرفیت ایران
جوزپه پرونه سفیر ایتالیا در ایران هم با حضور در نمایشگاه با جوادی دیدار و گفتگو کرد. سخنان پرونه در این دیدار، با اهمیت بودند و می‌توانند به نوعی رهیافت برون‌رفت از تحریم‌های اقتصادی و سیاسی باشند. چرا که این دیپلمات ایتالیایی به قدرت نرم ایران اشاره کرد. این مسئول ایتالیایی که خلاف برخی مسئولان نامبرده در این گزارش، برای دومین بار بود که به نمایشگاه می‌آمد، بزرگترین ظرفیت ایران را قدرت نرم این کشور دانست و گفت: ایران باید تلاش کند با استفاده از قدرت نرم، فرهنگی مسائل و خواسته‌های خود را به پیش ببرد.
سفیر ایتالیا در ایران با اشاره به اینکه حضور ایتالیا در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران حضوری نمادین است، ابراز امیدواری کرد تا حضور هر دو کشور در نمایشگاه‌های مختلف فرصتی برای معرفی وجوه اشتراک فرهنگی هر دو کشور باشد.
۱۱-۲ سخنان فریدونی درباره ایتالیا و چین و علاقه مردمشان به مطالعه آثار ایرانی
علی فریدونی مدیرکل دفتر مجامع، تشکل‌ها و برنامه‌ریزی‌های فرهنگی، در یکی از اخبار مربوط به نمایشگاه که درباره طرح گرنت بود از استقبال خوب ناشران چینی و ایتالیایی برای ترجمه رمان‌های ایرانی خبر داد و درباره طرح گرنت هم گفت: ۳۰۵ عنوان تا آغاز سال ۹۸ در قالب این طرح به انتشار رسیده است. ۸۰ کتاب ایرانی ترجمه شده به زبان‌های دیگر نیز وارد سامانه این طرح شده‌اند که ۴۰ مورد به تأیید نهایی رسیده و سایر کتاب‌ها در دست بررسی هستند. این کتاب‌ها به زبان‌های مختلف از جمله انگلیسی، ترکی، چینی، آلمانی و اسپانیایی ترجمه شده‌اند. طی دیدار ناشران و نویسندگان ایرانی با میهمانان چینی حاضر در نمایشگاه نیز مقرر شد تعدادی از کتاب‌های معروف و به نام ایرانی به زبان چینی ترجمه شوند.
مدیر کارگروه نظارت بر نشر خارجی نمایشگاه کتاب، عمده ژانرها و زمینه‌های مورد حمایت کتاب‌ها از سوی این دبیرخانه را حوزه‌های ادبیات داستانی و غیرداستانی، ادبیات معاصر و ایران‌شناسی عنوان کرد و گفت: تقاضا برای مطالعه رمان‌های نویسندگان ایرانی در کشورهای ایتالیا و چین و شهر شانگهای بیشتر از سایر زمینه‌های ادبیاتی است.
دیدار سفیر ایتالیا و جوادی
* ۱۲ تعاملات فرهنگی با بلژیک؛ در ابتدای راه
نمایشگاه امسال، به نوعی سرآغازی برای ارتباط فرهنگی مؤثر با کشور بلژیک بود. در زمینه ترجمه و چاپ کتاب ایرانی و ایتالیایی در دو کشور، پیش‌تر فعالیت‌های مشترکی انجام شده اما همکاری چندانی در این زمینه با بلژیک نداشته‌ایم.
ورونیک پتیت سفیر بلژیک در ایران، روز چهارشنبه ۱۱ اردیبهشت، همزمان با هشتمین روز نمایشگاه از مصلی تهران بازدید و با جوادی دیدار کرد. او در این دیدار گفت: سیستم سیاسی بلژیک به‌صورت فدرال و چندفرهنگی است و به‌همین دلیل زمان بیشتری نیاز است تا بتوان راه تبادل فرهنگی با ایران را هموارتر کرد. اما قطعاً ما مصمم به انجام این کار هستیم.
جوادی هم خواستار افزایش ارتباط بین پژوهشگران و نویسندگان ایرانی و بلژیکی شد.
دیدار ورونیک پتیت با جوادی
* ۱۳ تمایل کرواسی برای تعامل جدی با نمایشگاه کتاب تهران
یکی دیگر از دیدارهای محسن جوادی در حوزه بین‌الملل در نمایشگاه، مربوط به دراگا اشتانبورگ سفیر کرواسی در ایران می‌شد که به رئیس نمایشگاه کتاب تهران گفت: کرواسی برای حضور در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران بسیار علاقه‌مند است و امیدواریم در سال‌های آینده، بتوانیم در این نمایشگاه حضور جدی داشته باشیم. با هماهنگی با وزیر امور خارجه در نظر داریم تا تیمی برای جمع‌آوری قطعات پراکنده داده‌ها و اطلاعات این دو کشور و ریشه‌های مشترک بین این کشور تشکیل دهیم و در قالب کتابی به تألیف برسانیم.
جوادی هم گفت: بازدید سفیر کرواسی از نمایشگاه، نقطه شروع برای حضور رسمی این کشور در نمایشگاه کتاب سال آینده خواهد بود. امیدواریم نمایشگاه کتاب، نقطه آغازین فعالیت‌ها و همکاری‌های فرهنگی دو کشور باشد تا بتوانیم با بهره‌گیری از این فرصت، ارتباطات فرهنگی بین دو کشور را گسترش دهیم.
* ۱۴ تعامل با ناشران تُرک
۱۴-۱ دیدار آشنا با ناشران ترک؛ پیشنهاد برای برگزار فلوشیپ ایران در استانبول
ترکیه با وجود اهمیت همکاری‌هایش با ایران و اینکه در حال حاضر ششمین کشور از نظر کمیت چاپ کتاب در جهان است، امسال حضور چشمگیر و فعالی در نمایشگاه نداشت. با این حال دو برنامه مهم درباره این کشور در نمایشگاه امسال برگزار شد. اولین برنامه مربوط به دیدار جمعی از ناشران کشورهای ترک‌زبان با قادر آشنا بود. در این دیدار، تایفو رأس ناشر اهل ترکیه و شهباز خوداوغلو ناشر اهل جمهوری آذربایجان با قائم‌مقام نمایشگاه دیدار و گفتگو کردند.
تایفو رأس که رئیس انجمن ناشران بین‌الملل ترکیه نیز هست در این دیدار گفت: ناشران به عنوان سفیران فرهنگی در کشورها مطرح هستند. این ناشر ترک، برای برگزاری برنامه‌ای تحت عنوان فلوشیپ ناشران توسط ترکیه اعلام آمادگی کرد و گفت: این برنامه چند سالی میشود که در ترکیه برگزار میشود و بازخورد بسیار مناسبی در جهان داشته است. امیدواریم یک فلوشیپ برای ناشران ایرانی با حضور ۲۵ کشور برگزار کنیم.
فلوشیپ دوره‌های آموزشی کوتاه مدتی است که درباره موضوعات تخصصی برگزار میشود.
۱۴-۲ رونمایی از دو رمان جدید ترکیه‌ای و آسیب‌شناسی ادبیات ترکیه در ایران
خبر مهم دیگر از ترکیه در نمایشگاه امسال، رونمایی از دو عنوان رمان جدید عایشه کولین نویسنده ترک بود که ترجمه‌شان به قلم پری اشتری انجام شده است. رمان‌های «مرغان شکسته بال» و «پایان» به عنوان نمادهایی از موج نوی ادبیات ترکیه روز جمعه ۱۳ اردیبهشت با حضور مترجم اثر در غرفه انتشارات فروزش که آنها را چاپ کرده، رونمایی شدند. از جمله سخنان مهمی که مترجم این کتاب‌ها در این برنامه مطرح کرد، درباره گسترش ادبیات عامه‌پسند ترکیه در ایران بود.
اشتری در این باره گفت: یکی از آسیب‌های ادبیات ترکیه در ایران ترجمه زیاد از ادبیات عامه‌پسند است. ترجمه‌های زیادی از آثار الف شفق یا اروهان پاموک وجود دارد در حالی‌که این وضعیت ضرورتی ندارد.
* ۱۵ نشر و گسترش فرهنگ مقاومت در نمایشگاه
مانند دوره‌های پیشین نمایشگاه، امسال اقداماتی در جهت نشر و گسترش فرهنگ مقاومت انجام شد که دو برنامه از آنها، مهمتر و تاثیرگذارتر بودند؛ مراسم رونمایی از پوستر جایزه جهانی فلسطین که در آن دبیر این جایزه درباره کم و کیف آن سخنانی مطرح کرد و همچنین، مراسم رونمایی از کتاب «منتصر».
۱۵-۱ رونمایی از پوستر جایزه فلسطین
روز جمعه ۶ اردیبهشت بود که جشن مقاومت، تقدیر از ۶ خانواده شهدای مقاومت و رونمایی از پوستر جایزه جهانی فلسطین در سرای اهل قلم نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شد. متولیان برگزاری این نشست، کمیته علمی و فرهنگی نمایشگاه، مجمع ناشران دفاع مقدس و مجمع ناشران انقلاب اسلامی بودند.
جایزه جهانی فلسطین اگر کاربردی و واقع‌گرایانه کارش را پیش ببرد، به امیدی برای عامل فرهنگ مقاومت تبدیل خواهد شد.
۱۵-۲ رونمایی از کتاب «منتصر»
مراسم رونمایی از کتاب «منتصر» نوشته غیدا ماجد و ترجمه یوسف سرشار شامل زندگی شهید مدافع حرم، محمدحسن جونی هم چهارشنبه ۱۱ اردیبهشت با حضور محسن مؤمنی‌شریف رئیس حوزه هنری، عبدالله صفی‌الدین نماینده حزب‌الله لبنان، مرتضی سرهنگی و جمعی از اهالی قلم در غرفه مجمع ناشران انقلاب اسلامی در سی و دومین نمایشگاه کتاب تهران برگزار شد.
در این برنامه سخنان مختلفی مطرح شد اما یکی از جملاتی که عبدالله صفی‌الدین مطرح کرد، می‌تواند در زمینه دیپلماسی فرهنگی مورد توجه قرار بگیرد: ترجمه و چاپ کتاب‌های زندگی شهدای دفاع مقدس و مدافعان حرم، از ساخت ساختمان یا انتقال امکانات و سلاح مهمتر است.
با توجه به مطالبی که در این جلسه و درباره شخصیت شهید منتصر مطرح شد، این کتاب زندگی‌نامه می‌تواند عاملی مؤثر در تبلیغ سبک زندگی جهادگری و مقابله با استکبار باشد.
رونمایی کتاب منتصر در نمایشگاه
۱۵-۳ رونمایی ترجمه عربی بیانات امام خمینی و رهبر انقلاب
با توجه به اینکه بیانات امام خمینی (ره) و رهبر انقلاب هم در دایره فرهنگ مقاومت مقابل آمریکا و مستکبران جا دارند، می‌توان به برگزاری مراسم رونمایی از کتاب‌های «العداله و المساوات» حاوی بیانات امام خمینی (ره) و «نظم امرکم» از بیانات رهبر انقلاب درباره کار تشکیلاتی اشاره کرد که در غرفه سازمان فرهنگ و ارتباطات در نمایشگاه کتاب برگزار شد. این مراسم در قالب برنامه رونمایی از تازه‌های ترجمه و نشر در عراق بود.
۱۵-۴ برگزاری نخستین نشست بین ادیان ایران و بوسنی
نشست «گفت‌وگوی ادیان، نیاز امروز با تاکید بر نقش گفتگوهای ادیان در توسعه ارتباطات فرهنگی ایران و بوسنی و هرزگوین»، هم با همکاری انجمن دوستی ایران و بوسنی، سفارت بوسنی و هرزگوین در جمهوری اسلامی ایران و سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، جمعه ۱۳ اردیبهشت در غرفه سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در نمایشگاه برگزار شد.
این برنامه را هم می‌توان در ادامه روند برگزاری برنامه‌های فرهنگی ایران در کشور مسلمان بوسنی در اروپای شرقی دانست که نیازمند تقویت و ادامه است.
* ۱۶ برنامه‌های افغانستان در نمایشگاه
و بالاخره به کشور دوست و همسایه، افغانستان می‌رسیم که به دلیل برگزاری برنامه‌های مختلف در تعامل با این کشور طی سال‌های گذشته، موارد مربوط به آن را در انتهای گزارش مرور می‌کنیم. با توجه به اتفاقات و جنگ سال‌های اخیر افغانستان و تحرکاتی که آمریکا در این منطقه داشته، نمی‌توان نقش‌آفرینی آمریکا و غرب را در این کشور مغفول داشت. با توجه به اشتراکات فرهنگی و زبانی ایران و افغانستان و ظرفیت‌های موجود در این حوزه، غفلت درباره همکاری و دیپلماسی فرهنگی با افغانستان، حتماً موجب افسوس خواهد شد.
۱۶-۱ برگزاری روز ادبیات افغانستان در نمایشگاه
مراسم روز ادبیات افغانستان و آئین رونمایی از ۱۵ عنوان کتاب گزیده داستان معاصر افغانستان و ۱۶ عنوان کتاب شعر معاصر افغانستان به همراه جشن آغاز به کار نشر آمو، ناشر تخصصی ادبیات داستانی و شعر افغانستان در ایران، چهارشنبه ۱۱ اردیبهشت ۱۳۹۸ با حضور و سخنرانی محمد سرور مولایی عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی و رئیس اسبق دانشگاه بامیان افغانستان، مجتبی نوروزی، معاون سابق رایزن فرهنگی ایران در افغانستان و سیدنادر موسوی، مدیر نشر آمو و بنیانگذار مجتمع فرهنگی- آموزشی امیرالمؤمنین در شهر تهران برای کودکان مهاجر بازمانده از تحصیل و نماینده نشر تاک در ایران و بنیان گذار خانه کودکان افغانستان، در سالن سرای اهل قلم نمایشگاه برگزار شد.
از جمله سخنان مهم مولایی به‌عنوان یک چهره فرهنگی افغانستان که در ایران زندگی می‌کند، در این برنامه این بود: ۵۵ سال است که در ایران زندگی می‌کنم، در این مدت شاهد بوده‌ام که آثار نویسندگان، مورخان و… افغانستانی هیچ‌گاه در ایران توزیع نشده و دسترسی به آنها سخت است.
البته مولایی پس از سخنرانی‌اش در این برنامه، در حاشیه آن گفت: عموم علاقه‌مندان به آثار ادبیات معاصر افغانستان و نویسندگان این کشور از این به بعد می‌توانند کتاب‌های ناشران افغانستانی را از کتابفروشی‌های فرهنگستان زبان و ادب فارسی تهیه کنند. او گفت: خوشبختانه با موافقت رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی قرار شد زین پس کتاب‌های منتشر شده از سوی ناشران معاصر افغانستانی در کلیه کتابفروشی‌های فرهنگستان عرضه شود. در نخستین قدم کتاب‌های نشر آمو به این کتابفروشی‌ها برده شده‌اند. بنابراین پس از پایان نمایشگاه کتاب هم اگر خواهان کتاب‌های ناشران افغانستانی هستید به کتابفروشی‌های فرهنگستان زبان و ادب فارسی مراجعه کنید.
برگزاری روز ادبیات افغانستان در نمایشگاه کتاب
۱۶-۲ استقبال ایرانی‌ها از کتاب‌های افغانستانی‌ها
دو خبر و گزارش هم در روزهای برگزاری نمایشگاه منتشر شد که نشان از استقبال مخاطبان نمایشگاه کتاب از آثار نویسندگان و شاعران افغانستانی داشتند. سیدنادر موسوی نماینده نشر تاک کابل که در بخش بین‌الملل نمایشگاه حضور داشت، در این‌باره گفت: داستان‌خوان‌های ایرانی به مضامین جدید علاقه دارند. به همین دلیل آثار ادبیات داستانی معاصر افغانستان به‌ویژه آثار رهنورد زریاب را می‌پسندند.
این ناشر افغانستانی همچنین مجموعه شعر «میدان هوایی» سروده عارف حسینی را از این کشور به‌عنوان یک کتاب جدید در نمایشگاه تهران عرضه کرده بود.
* جمع‌بندی
تجربیات دهه‌ها و حتی قرن‌های گذشته نشان داده، مستشرقان و مردمان مغرب‌زمین هرگاه با فرهنگ واقعی ایران (نه برساخته و تبلیغات دستگاه‌های قدرت‌طلب آمریکا و اسرائیل) روبرو شده‌اند، علاقه‌مندی شدیدی به کسب اطلاعات بیشتر و تعامل با آن نشان داده‌اند. به هر حال، جایی که فرهنگ شرایط را برای ارتباط فراهم کرده باشد، می‌توان به تبادلات سیاسی و اقتصادی هم امید داشت. از این جهت، نمایشگاه کتاب تهران می‌تواند ظرفیت بسیار مناسبی برای معرفی کاربردی (و نه شعاری) فرهنگ ایران به کشورهای دیگر و جذب آنها برای داشتن رابطه فرهنگی با کشورمان (و در ادامه توسعه اقتصادی سیاسی) باشد.
با توجه به تذکراتی که در این گزارش ارائه شد، دیگر گوی و میدان به دست مسئولان برگزاری دوره بعدی نمایشگاه کتاب تهران است که دستگاه دیپلماسی فرهنگی را برای مطرح‌کردن فرهنگ واقعی ایران و خنثی‌کردن بخشی از حمله‌های سیاسی اقتصادی آمریکا و اسرائیل به ایران، فعال‌تر کنند. البته تحقق چنین خواسته‌ای پشتکار و البته صبر همراه با عمل نیاز دارد.