به گزارش خبرنگار مهر، انجمن های علمی دانشجویی بستری ناب برای شکل گیری یک فعالیت جمعی دانشجویی حول محور توسعه علمی به عنوان کارویژه اصلی دانشگاه است اما نگاهی که صرفا ناظر بر زمینه کار جمعی در انجمن های علمی دانشجویی است نیز کفایت نمی کند چرا که بسیاری از مفاهیم جدید دانشگاه که نیازمند یک حرکت ترویجی هستند اصولا فاقد پایگاه دانشجویی بوده و انجمن های علمی دانشجویی می توانند پایگاه های دانشجویی برای خطوط نوظهور باشند. به عنوان مثال مقولاتی همچون کارآفرینی و چشم اندازهایی نظیر تبدیل وضعیت دانشگاه از نهادی کارجو به نهادی کارآفرین علاوه بر آنکه به همت و نظر بلند اعضای هیأت علمی دانشگاه ها محتاج است به پایگاه های دانشجویی نیز نیاز دارد.
حقیقت این است که هر چند انجمن های علمی دانشجویی از منظر دولتی های آموزش عالی کشور، صدرنشینان فعالیت های دانشجویی در دانشگاه ها عنوان می شوند اما این انجمن ها به جای آنکه دغدغه هایی نظیر پرداختن به فرهنگ آکادمیک دانشگاه، نهادینه شدن روح آزادی و منطق در جریان علمی کشور و دمیده شدن روح کارآفرینی در دانشجویان و ایجاد بسترهای انگیزشی برای تأسیس شرکت های دانشگاهی - به عنوان طرحی که در راستای نهادینه کردن فرهنگ ایده های کارآفرینانه و ایجاد تجربه عملی برای دانشجویان گام برمی دارد - را داشته باشند بیشتر خود را درگیر اموری سطحی از جمله برگزاری اردو یا به پاداشتن جشن های دانشجویی کرده اند.
البته بسیاری از انجمن های علمی دانشجویی گروه های آموزشی دانشگاه ها در حال چانه زنی برای دریافت اعتبارات ویژه ای هستند که وزارت علوم از اختصاص این اعتبارات به انجمن های علمی دانشجویی خبر داده است. وزارت علوم خبر داده است که یک میلیارد تومان در سال گذشته جهت حمایت از انجمن های علمی دانشجویان سراسر کشور در راستای توسعه کمی این انجمن ها از 800 به 1600 واحد اختصاص داده شده و اعتباری معادل 500 میلیون تومان نیز جهت حمایت از برنامه های انجمن های علمی دانشجویی در شاخصه های ارتباط صنعت و دانشگاه، برگزاری میزگردهای تخصصی، همایش ها و مسابقات علمی، حمایت از اعزام دانشجویان به مسابقات داخل و خارج از کشور و چاپ آثار دانشجویان فعال در انجمن های علمی دانشجویی هزینه شده است.
به عنوان نمونه پیش از این مدیر انجمن های علمی دانشجویی دانشگاه تهران از اعتباری معادل 700 میلیون ریال بر اساس تفاهم نامه ای بین محمد باقر خرمشاد معاون فرهنگی وزارت علوم و آیت الله عباسعلی عمید زنجانی رئیس دانشگاه تهران در راستای تجهیز انجمن های علمی دانشجویی این دانشگاه خبر داده بود اما تعدادی از انجمن های علمی دانشجویی این دانشگاه همچون انجمن مهندسی مکانیک ماشین های کشاورزی هنوز در حال چانه زنی برای دریافت این اعتبارات است. با این اوصاف می توان نتیجه گیری کرد که هر چند انجمن های علمی دانشجویی به نظر ستاد آموزش عالی در صدر قرار دارند اما این نظریه هنوز در مدیریت صف آموزش عالی چندان درونی نشده است و فعالان انجمن های علمی دانشجویی صرفا یدک کشان عنوان هستند. نه تنها امکاناتی که وزارت علوم به آنها روا داشته را دریافت نکرده اند بلکه در مواقعی نیز مورد اتهام نیز قرار می گیرند.
بر طبق این گزارش، محمد موذنی معاون دانشجویی و فرهنگی دانشگاه شیراز گفته است: "سیاسی کاری نه تنها در تشکل های دانشجویی وجود دارد بلکه در انجمن های علمی دانشجویی نیز رسوخ پیدا کرده است و انجمن های علمی دانشجویی در برخی گروه های آموزشی بخصوص حوزه علوم انسانی از این پتانسیل که عده ای بخواهند در قالب آن وارد جریان پیگیری خط سیاسی خاصی شوند، برخوردار است. این مسئول دانشگاهی در ادامه گفتگوی خود با مهر ضمن آنکه معتقد به سیاسی بودن برخی مطالب مندرج در نشریات برخی از انجمن های علمی دانشجویی است، عنوان می کند: سوگیری سیاسی در برخی از انجمن های علمی دانشجویی به فعالیت های خاص در قالب نشریات شان محدود نمی شود بلکه موضوعاتی که در جلسات و دفاترشان مورد بحث قرار می دهند بعضا جهت گیری های سیاسی دارند."
یکی از فعالان انجمن های علمی دانشجویی دانشگاه علامه طباطبایی به عنوان اولین و بزرگترین دانشگاه علوم انسانی کشور پاسخ آن دسته افرادی که رد پای اغراض سیاسی را در انجمن های علمی دانشجویی احساس می کنند، می دهد. سید محمد خرم می گوید: "حوزه علوم انسانی عموما ناظر به مسائل سیاسی و اجتماعی و حقوقی است و اصولا علوم انسانی خاستگاه مسائل سیاسی است. حوزه عمل و نظر در مباحث علوم انسانی خیلی به هم نزدیک است لذا بررسی و مطالعات سیاسی اجتماعی با سیاسی کاری متفاوت است و ناظری که کار انجمن های علمی دانشجویی را بررسی می کند باید قدرت تفکیک بین سیاسی کاری و مطالعه سیاسی را داشته باشد. اگر انجمن علمی دانشجویی گروه آموزشی مدیریت یک دانشگاه اقدام به مطالعه و نقد علمی مدیریت کلان کشور می کند وظیفه اصلی خود را انجام می دهد و نباید به حساب سیاسی کاری گذاشت بلکه اگر این فعالیت را از خود بروز نداد باید به دنبال تقویت آن بود."
بر طبق این گزارش، عباسعلی عمید زنجانی رئیس دانشگاه تهران در آخرین دیدار با انجمن های علمی دانشجویی دانشگاه تهران گفت: "عضو انجمن علمی می تواند در تشکلهای سیاسی فعالترین دانشجو باشد اما وقتی وارد انجمن علمی می شود باید با شخصیت کاملا علمی فعالیت کند. سیاست شجاعت می خواهد اما خیانت است که فعالیتهای سیاسی به طور مخفیانه در انجمن های علمی دانشجویی برنامه ریزی شوند، چون باعث عدم تداوم این انجمنها می شود."
آیت الله عمید زنجانی ادامه داد: "دانشگاه تهران از سال 84 وارد مرحله جدیدی در فعالیت های دانشجویی شد و به طور رسمی اعلام شد که سیاست کلی دانشگاه تهران، حمایت از انجمن های علمی دانشجویی است و در فعالیت ها، اولویت را به انجمن های علمی دانشجویی می دهد. در همین راستا دانشگاه تهران توانست در سال 85 به رشد کمی و کیفی مناسبی در حوزه انجمن های علمی دانشجویی دست یابد. البته تأکید شد که این اولویت به معنای تحت الشعاع قرار گرفتن دیگر حوزه های فعالیت های دانشجویی مانند صنفی و سیاسی نیست چرا که دانشگاه تهران باید شاهد پر نشاط ترین و پرکارترین فعالیت های دانشجویی باشد."
رئیس دانشگاه تهران در تشریح لوازم دوام و رشد انجمن های علمی دانشجویی دانشجویی گفت: "انجمن های علمی دانشجویی اگر می خواهند و واقعا علاقه مندند راهی را که شروع کرده اند، ادامه دهند باید از آمیخته شدن این انجمن ها با مسائل دیگر خودداری کنند. این جمله را نمی گویم که استنباط شود ما از سر و صدا می ترسیم! حداقل چیزی که از شاگردی 10 ساله امام (ره) یاد گرفتیم این بود که از حوادث نترسیم. اصلا ترسی به دل نداریم. انجمن های علمی دانشجویی نباید به مسائل دیگر آلوده شوند."
وی تأکید کرد: "فعالیت های انجمن های علمی دانشجویی باید متناسب با رشته دانشجویان باشد. احیانا دیده می شود دانشکده ای فعالیتی را پیگیری می کند که مربوط یک دانشکده دیگر است و این موضوع صحیح نیست. اینجا دانشگاه است! در مسجد می توان فعالیت های علمی و دینی یا سیاسی انجام داد اما در دانشکده اقتصاد، زبان های های خارجی یا دامپزشکی که باید هر کدام به تناسب رشته های تخصصی فعالیت کنند، اگر حرکتی غیر از آن صورت گیرد شائبه سیاسی دارد. اینطور فکر نکنید که کارمان را انجام می دهیم و دیگران هم متوجه نمی شوند! خیر، اینطور نیست. دانشگاه محیط علمی است. وقتی در دانشکده ای فعالیت خاصی را انجام می دهید همه متوجه می شوند که کاسه ای زیر نیم کاسه است. کارهای علمی باید شفاف باشد، فعالیت های علمی نیاز به پشت و رو ندارد و تأکید و اصرار دارم که فعالیت ها متناسب با رشته باشد."
استاد دانشگاه تهران هوشمندی را از اختصاصات جوانان خواند و در تأکید بر ارزشمند بودن انجمن های علمی دانشجویی به واسطه غنی بودن از جوانان دانشجو، اظهار داشت: "در مجامع علمی متعارف است که اساتید پر سابقه به عنوان فرهیختگان درجه یک شناخته می شوند، مخصوصا هر چه که سن استادی بالاتر باشد. اما با محاسبه خیلی آسان می توان عکس این موضوع متعارف را ثابت کرد. رابطه مستقیمی میان توان جسمی، توان علمی و روحی وجود دارد. ممکن است استادی در سن 65 سالگی انباشته از علم باشد اما اینکه نسبت به دانشجوی جوان خود بهتر می فهمد یا تیزهوش تر است، جای تردید دارد."
استاد حوزه و دانشگاه در عین حال عنوان کرد: "خیلی، بلند پروازی ضرورتی ندارد. برخی مقالات در نشریات علمی دانشجویی سعی کرده اند با بلند پرورازی در سطح استاد پرواز کنند و مقالات نسنجیده و نپخته از آب درآمده اند. بنده 53 سال است معلمم، 55 سال است قلم می زنم و 48 کتاب نوشته ام. خوب دانشجو مگر چقدر می تواند زحمت بکشد تا در رشته من مطلبی بنویسد که برای من قابل استفاده باشد؟! اگر چنین هدفی داشته باشد هرکز به هدف خود نخواهد رسید. اصلا این بلندپروازی چه ضرورتی دارد؟"
با وجود آنکه برخی مسئولان دانشگاهی نسبت به رد پای سیاسی کاری در انجمن های علمی دانشجویی مظنون هستند اما جمعی دیگر از آنها نیز نگران کاهش تعهد اجتماعی دانشجویان در اثر توجه بیش از حد به انجمن های علمی دانشجویی هستند. محمد علی حاجی عباسی معاون دانشجویی و فرهنگی دانشگاه صنعتی اصفهان در گفتگو با مهر گفت: پرداختن به فعالیت های علمی به صورتی که خارج از تعادل باشد باعث رنگ باختن مسائل فرهنگی و تعهد اجتماعی دانشجویان و دانشگاه می شود بنابراین انجمن های علمی دانشجویی نباید با هدف اشباع کردن دانشگاه ها با جو علمی محض فعالیت کنند چرا که انتظارات جامعه اسلامی از دانشگاه ها این است که نهاد دانشگاه به عنوان کانونی در راستای تربیت نیرهای متخصص و متعهد عمل کند لذا دانشجویان خصوصا در دوره لیسانس که دارای فرصت آزاد بسیاری هستند باید در عرصه های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی نیز وارد شوند و در این حوزه ها نیز تعهدات لازم را کسب کنند.
محسن اسلامی مدیرکل امور فرهنگی وزارت علوم نیز اذعان داشته است که به بارش مغزی در حوزه انجمن های علمی دانشجویی نیاز جدی وجود دارد و با عنوان این مقوله که به انباشت تئوریک در مقوله انجمن های علمی دانشجویی وجود ندارد به طور غیرمستقیم خبر از آن می دهد که هنوز انجمن های علمی دانشجویی در حال شکل گیری هستند.
به هر تقدیر، انجمن های علمی دانشجویی پس از طی مراحل شکل گیری و استقرار در دانشگاه ها می خواهند نقش خود را به عنوان یکی از سنگرهای دانشجویی ایفا کنند. ایفای چنین نقشی از سوی انجمن های علمی دانشجویی مستلزم آن است که نوع هدایت و رهبری آن با آنچه که اکنون وجود دارد، متفاوت باشد. امروز بخش قابل توجهی از راهبری انجمن های علمی دانشجویی بر عهده حوزه مدیریتی و کادری دانشگاه ها قرار گرفته است. به نظر می رسد که اگر نقش دولتی در راهبری این انجمن ها تعدیل شود، می توان فعالیت در انجمن های علمی دانشجویی را به عنوان قدم زدن در کریدوری تلقی کرد که دانشجویان از سطح گروه آموزشی خود تا مجموعه ای کشوری - در قالب اتحادیه انجمن های علمی دانشجویی - را در آن بیازمایند و زمینه بسط روحیه کارآفرینی و خیرات مترتب بر آن را در دانشگاه های کشور فراهم کنند.