به گزارش خبرنگار مهر، آئین رونمایی از کتاب سال گالری ساربان با عنوان «کتاب سال نودوهفت» ظهر امروز چهارشنبه اول خرداد ۱۳۹۸ با حضور و سخنرانی، سجاد باغبان، سعید باباوند، جاوید رمضانی و زروان روح‌بخشان در محل گالری ساربان برگزار شد.
تاکید بر پژوهش و کتاب در فعالیت‌های گالری ساربان
سعید باباوند، مدیر هنری «کتاب سال نودوهفت» در این مراسم گفت: از روزی که تیم جدید مدیریت گالری ساربان را تحول گرفت، تصمیم گرفتیم تا برای تغییر فرهنگ گالری داری در ایران چند کار ویژه را انجام دهیم. یکی از این برنامه‌ها تاکید بر کیوریتوری بودن نمایشگاه‌های برگزار شده در گالری بود. این ایده با حضور زروان روح‌بخشان در گالری رنگ حقیقت به خود گرفت.
وی افزود: ایده دیگر این بود که چون همه ما اهل نوشتن و تدریس بوده و هستیم و دکتر سجاد باغبان، مدیر گالری نیز عضو هیأت علمی گروه آموزشی موزه و گردشگری دانشکده پژوهش‌های عالی هنر و کارآفرینی دانشگاه هنر اصفهان است، تصمیم گرفتیم که پس از پایان هر سال همه کارهای‌مان را گردآوری و کتاب کنیم تا اگر فعالیت‌هایمان شایستگی نقد منتقدان را داشته باشد، اسنادی برای ارائه به آنها داشته باشیم.
باباوند ادامه داد: در سه سالی که مدیریت گالری بر عهده سجاد باغبان است ما توانستیم دو کتاب سال گالری را منتشر کنیم.
این طراح و مدرس هنر همچنین به انتشار کتاب آثار مجموعه شخصی محمد ساربان نژاد، اشاره کرد و گفت: مجموعه و گنجینه هنری آقای ساربان نژاد، بنیان‌گذار و صاحب گالری ساربان نیز مجموعه مهمی از تاریخ هنر ایران است و او از مجموعه داران بزرگ ایرانی است. شما دیده‌اید که کتاب‌های «هنر اسلامی» و «هنر ایران» بر اساس مجموعه و گنجینه ارزشمند سر ناصر داوود خلیلی منتشر شده است. این کتاب‌ها روایتی است از تاریخ هنر ایران و اسلام با تکیه بر آثار یک کلکسیونر. کتاب‌های مشابه دیگری نیز منتشر شده است. ایده انتشار کتاب بر مبنای آثار مجموعه آقای ساربان نژاد نیز بر اساس چنین ضرورتی شکل گرفت و ما تلاش کردیم تا بر اساس مجموعه ساربان روایتی از تاریخ هنر ایران را در قالب یک کتاب ارائه بدهیم که به زودی منتشر می‌شود.
ساربان سعی دارد فرهنگ صحیح گالری‌داری را نهادینه کند
سجاد باغبان، عضو هیأت علمی دانشگاه هنر اصفهان و مدیر گالری ساربان نیز در این آئین گفت: فعالیت‌های گالری ساربان اکنون ۱۰ ساله شده است، اما در این سال‌ها فعالیت یکسانی نداشته و فعالیت‌هایش به سه دوره تقسیم شده است. در طول سه سال گذشته که تیم جدید اداره گالری را در دست گرفت، سعی شد که ایده‌های تازه در مدیریت گالری تجربه شوند.
وی افزود: در این دهه یک رشد بسیاری در تأسیس گالری‌ها در تهران صورت گرفته است. به نظر ما آمد که برای رقابت با بیش از ۱۰۰ گالری دیگر در تهران باید یک ویژگی‌های خاصی داشته باشیم تا بتوانیم ادامه حیات بدهیم. یک ایده این بود که در ژانری که گالری قرار است داعیه‌دارش باشد، ویژگی سبک شناختی یکدستی در آن مراعات شود. ایده دیگر این بود که به لحاظ نسلی باید به گروه مشخصی از هنرمندان تمرکز داشته باشد. بر این اساس هرچند ما نزدیک به هفت نمایشگاه را از آثار هنرمندان جوان برپا کردیم اما تمرکز اصلی ما روی هنرمندان نسل میانه بود. ما به مفهوم هنرمند نسل میانه را از روی تحولات اجتماعی ایران رسیدیم.
نسل هنرمندان میانه دو تحول اجتماعی – اقتصادی بزرگ در ایران
باغبان در بخش دیگری از سخنان خود به تحولات اجتماعی معاصر ایران و تاثیرش بر هنر اشاره کرد و گفت: هنر ایران دو دوره شکوفایی اقتصادی را تجربه کرده است. نخستین دوره به پیش از انقلاب اسلامی ایران باز می‌گردد و تا نیمه دهه ۵۰ را دربر می‌گیرد و دوره دوم از دهه ۸۰ به بعد در ایران رخ می‌دهد. در حد فاصل میان این دو دوره هنرمندانی بودند که با پدیده‌های مهم اجتماعی ایران مانند انقلاب اسلامی و جنگ مواجه شده و نتوانستند چندان در اقتصاد هنر ایران مطرح شوند.
این عضو هیأت علمی دانشگاه هنر اصفهان اضافه کرد: این طیف از هنرمندان بیشتر هنرمند – معلم بودند و برای گذران زندگی به تدریس در دانشگاه‌ها اشتغال داشتند. کار هنری آنها نیز بسیار نقاشانه و آکادمیک بود. اسامی این هنرمندان را می‌توانید در این دو کتاب سال منتشر شده ببینید. متأسفانه هیچ گالری وجود نداشت که آثار این هنرمندان را تبلیغ و پشتیبانی کند در صورتی که این آثار قابلیت‌های اقتصادی مهم هم داشتند. به عبارتی این هنرمندان آنقدر که از نظر هنری مطرح شده بودند، به همان میزان جایگاهی در عرصه اقتصاد نداشتند. ما این ظرفیت را تشخیص دادیم که پروموت کردن این هنرمندان هم می‌تواند ما را متفاوت کند و هم محملی برای سرمایه‌گذاری اقتصادی باشد.
تاریخ گالری داری در ایران مستند و کتاب نشده است
باغبان در بخش دیگری از سخنان خود به عدم آرشیوسازی فعالیت‌های گالری‌ها در ایران اشاره کرد و ادامه داد: من تاکنون ندیده‌ام که کسی در ایران تاریخ گالری داری را دسته بندی و مدون کند. ما در صحبت با آقای ساربان نژاد پیشنهاد کردیم که گالری و مجموعه شخصی‌اش را از هم تفکیک کند.
وی افزود: مستندنگاری به زعم ما وظیفه گالری است. سندهای گالری‌ها ارزش‌های تاریخی و اقتصادی دارند. امروزه کسی که می‌خواهد درباره تاریخ هنر معاصر ایران کار کرده و کتابی منتشر کند باید با زحمت بروشور گالری‌ها را به دست بیاورد. بر این اساس مستندنگاری برای کمک به پژوهشگران از برنامه‌های اصلی ما بود.
نویسنده کتاب «آشنایی با فلسفه هنر و زیبایی شناسی» همچنین با اشاره به انتشار کتاب مجموعه آثار ساربان نژاد نیز اشاره کرد: کتاب مجموعه ساربان به زودی منتشر می‌شود. ما نه ادعای این را داریم که کتاب کل مجموعه او را پوشش می‌دهد و نه ادعای روایت تاریخ هنر ایران را داشته‌ایم. مجموعه آقای ساربان، سلیقه یک نتاجر عاشق هنر است که بر اساس درک هنری خود آن را گردآوری کرده. همین تیم سخنران امروز نیز کار انتخاب آثار، سردبیری و ویراستاری را بر عهده داشتند. چند نفر از منتقدان و پژوهشگران صاحب نام هنر هم متن‌هایی را درباره آثار مندرج در این کتاب و زندگی هنرمندان نوشته‌اند. کار تدوین به خوبی پیش می‌رود اما با این اوضاع بد صنعت نشر ایران معلوم نیست که چه زمانی بتوانیم کار را منتشر کنیم.
با آرشیو اسناد معرفت دوران را حفظ کنیم
جاوید رمضانی نیز در این نشست گفت: همه آن چیزی که در این سفره وسیع هنر اعم از گالری‌ها، اقتصاد، حراج و… می‌بینید همه به یک نقطه عطفی به اسم معنا و یک جریان معرفتی می‌رسند. جهان معاصر دیگر هنرمند و جریان‌های هنری تک محور را برنمی‌تابد.
وی افزود: جهان جدید با کار گروهی معنا می‌دهد. خود جریان کیوریتیست بسیار جدی است که من نام آن را هنربانی گذاشته‌ام و هنربانی امکان مکانمند شدن را به ما می‌دهد. این امر باعث رخدادهای شگفت انگیزی می‌شود که یکی از آنها آرشیو کردن اسناد است. ما اسناد هنری در این دو دهه کم داریم و البته می‌دانیم که معرفت دوران در این آرشیوهاست.
رمضانی ادامه داد: گروه ما دو ویژگی دارد: نخست اینکه همه از نهاد آکادمیک می‌آیند و همه معلمند. بنابراین ما جمعی دانشگگاهی هستیم که وارد فضای واقعی شده‌اند. متأسفانه دانشگاه به عنوان نهاد حقیقت یاب نقش خود را خوب ایفا نمی‌کند و ما ناچاریم وارد فضاهای واقعی شویم. ویژگی دوم در این است که تیم ما کار گروهی می‌کند. کار گروهی باید تبلیغ شود.
این مدرس هنر همچنین با اشاره به خاطره‌ای از دوران دانشجویی خود گفت: من ۳۰ سال پیش به استادم اعتراض کردم که چرا در کتابی مانند تاریخ هنر جنسن فقط ۱۰ صفحه درباره هنر ایران وجود دارد اما در همین کتاب ۱۵۰ صفحه به یونان اختصاص پیدا کرده است؟ او در جواب گفت که اگر هرتسفلد نامی قصد نمی‌کرد که درباره هخامنشیان پایان‌نامه بنویسد ما ایرانیان هنوز نمی‌دانستیم که کورش در کجا دفن شده است. هنوز هم خدا ما در این باره تحقیق نکرده‌ایم. اما امروزه یاد گرفته‌ایم که آرشیو کنیم تا بعد بتوانیم بر اساس آنها تحقیقات خود را انجام دهیم.
هنوز هم فرهنگ کیوریتوری در ایران نهادینه نشده است
زروان روح‌بخشان کیوریتور گالری ساربان نیز در این مراسم گفت: مساله کیوریتوری در ایران هنوز هم مورد بحث است و پس از سال‌ها تبادل نظر برگردان کاملی نیز از عنوان آن به فارسی وجود ندارد و هنوز نیز برای آن واژه پیشنهاد می‌دهند. نمایشگاه گردانی، هنرگردانی، هنرپردازی، هنربانی و… واژگانی است که برای آن پیشنهاد شده اما به نظر من معنای کامل را نمی‌رساند.
وی افزود: از سال ۱۹۵۰ فرهنگ کیوریتوری در اروپا باب شد و پیشتر کیوریتورها مدیران بخش‌های مختلف گالری‌ها و موزه‌ها بودند. در دوره جدید فعالیت گالری ساربان و طبق گفت‌وگو و تبادل نظری که با دکتر باغبان داشتیم، تاکید او بر این بود که نمایشگاه‌های این گالری به صورت کیوریتال پیش برود.
روح‌بخشان ادامه داد: اگر به کتاب سال گالری ساربان نگاه کنید، متوجه می‌شوید که همه نمایشگاه‌ها را کیوریتورها پیش بردند و ما با آنها در ارتباط بودیم. برخی از نمایشگاه‌ها نیز کیوریتور ندارند چرا که من و سجاد باغبان با هنرمند در ارتباط بوده و کار را پیش بردیم و به نحوی کیوریتور در سایه بودیم.
این مدرس هنر همچنین با اشاره به این نکته که از دهه ۷۰ در اروپا دیگر فرهنگ برگزاری نمایشگاه‌های هنری به صورت کیوریتال جا افتاده است، گفت: معمولاً روند کاری ما به این صورت است که از وسط پروژه هنرمند وارد ماجرا شده و سعی می‌کنیم با استفاده از ایده‌های خود هنرمند و در گفت‌وگوی با او پروژه را به پیش ببریم.
روح‌بخشان درباره انتشار کتاب آثار مجموعه شخصی محمد ساربان نژاد نیز اشاره کرد: در اروپا همه می‌دانند که کدام اثر در دست کدام مجموعه دار است، اما متأسفانه در ایران این فرهنگ هنوز جا نیفتاده است. ایده انتشار کتاب مجموعه آثار آقای ساربان نیز بر اساس همین ضرورت شکل گرفته است.
این کیوریتور و نمایشگاه گردان گفت: من همیشه علاقه به تاریخ داشته‌ام و دغدغه من روی تاریخ با کار در گالری ساربان اقناع می‌شود. ما مستندات زیادی از جریان‌های هنر تا پیش از سال ۵۷ داریم اما از انقلاب به بعد اسناد کم می‌شود. یکی از پژوهشگران قرار بود روی کتابی درباره تاریخ هنر معاصر کار کند اما چون هیچ سندی نداشت با مشکلات بسیاری مواجه شد. انتشار کتاب‌هایی مانند «کتاب سال نودوهفت» من را امیدوار می‌کند. امیدوار به اینکه اگر کسی مثلاً در ۴۰ سال بعد بخواهد کتابی درباره تاریخ هنر ایران کار کند، اسناد در اختیارش است.