کتاب «روزگار قائم مقامی»؛ نگاهی نو به پیشینه و پیامدهای قائم‌مقامی آیت الله منتظری، به زودی وارد بازار نشر می شود.
وقتی که به فاصله چندماه مانده به انتخابات ریاست جمهوری ایران و همزمان با سالگرد اعلان جنگ مسلحانه سازمان تروریستی مجاهدین خلق (منافقین)، فایل صوتی جنجالی مرحوم حسینعلی منتظری در حمایت از اعضای سازمان، توسط اعضای بیت وی در رسانه‌های معاند پخش گردید، کمتر کسی فکرش را می‌کرد که این فایل بتواند به دالّ مرکزی در گفتمان تخریبی علیه نظام اسلامی تبدیل شود و در نهایت در فضای رسانه‌ای انتخابات ریاست جمهوری محوریّت یابد.
انتشار این فایل صوتی بار دیگر بهانه‌ای شد که جامعه ایرانی به حافظه تاریخی خود از وقایع دهه شصت بازگردد و البته در این میانه نسل جوان به دلیل فقدان روایت‌های تاریخی شفاف و مستند، در تحلیل حقایق آن سال‌ها با نسل پیشین همراه نشد و همین ماجرا موجب شد که خدشه در حافظه تاریخی یک نسل حقیقت‌جو، به دغدغه اصلی طیفی از تاریخ‌پژوهان انقلاب اسلامی مبدّل گردد. ایجاد تردیدها و پرسش‌های تازه و عدم توفیق رسانه‌های رسمی در ارائه پاسخ‌های قانع‌کننده، ضرورت بازخوانی مجدد تاریخ دهه شصت را نشان داد و بعد از آن بود که بازخوانی مجدد مسئله قائم‌مقامی آقای منتظری مورد توجه تاریخ پژوهان قرار گرفت.
در سه دهه گذشته، بحث قائم‌مقامی آقای منتظری به لطف تکاپوی پردامنه اعضای بیت وی و پشتیبانی تمام‌عیارِ رسانه‌های ضدانقلاب، همواره در محافل سیاسی مطرح بود و به دلیل فقدان روایتی جامع و مستند، طرفداران ایشان با رویکردی طلبکارانه به ترویج روایت یک سویه خویش دست می‌زدند.
به راستی فارغ از این هیاهوهای رسانه‌ای، واقعاً ماجرا چه بود؟ پیشینه جانشینی وی مربوط به چه دوره‌ای است و چه کسانی با چه اهدافی پیگیر و پیشگامِ آن بودند؟ با وجود مراجع بزرگی چون آیات خوئی، مرعشی نجفی، گلپایگانی، قمی و دیگران، آیا مرجعیت آقای منتظری در فرایندی منطقی و مبتنی بر سنت‌های حوزوی مطرح شد یا تابعی از شرایط سیاسی و مرهون فعالیت‌های سازمان‌یافته انقلابیون بود؟ آیا قائم مقام رهبری از مفاسد برخی اطرافیان خود، خصوصاً سیدمهدی هاشمی شناخت دقیق و عمیقی نداشت یا آنکه قرابت، مانع از خرده‌گیری در مورد عملکرد آنان شده بود؟ چه عواملی موجب شد که قائم‌مقام رهبری در مقابل محاکمه قانونی برادرِ دامادش بایستد؟ اگر مفاسد مهدی هاشمی بر وی مخفی بود، از چه رو امام خمینی در دوران حضور در نجف اشرف، در ماجرای تحصن در کلیسای سن مری، از تعبیر «سیدمهدی قاتل» استفاده کرده بود؟ کدام جریان‌های سیاسی در باورسازی برای آقای منتظری نقش داشتند؟ هدفی‌ها، نهضت آزادی، سازمان منافقین و جریان پیمان، هر کدام در ذهنیت سازی برای آقای منتظری چه نقشی ایفا کردند؟ آیا مسأله قائم‌مقامی، امری قانونی بود؟ چرا در چنین مسأله مهمی از امام خمینی نظرخواهی نشد و از چه رو علی‌رغم اطلاعِ آقای هاشمی از عدمِ رضایتِ امام، وی بدین امر مبادرت ورزید و تلاشی برای پیشگیری از صورت قانونی پیدان کردن آن در مجلس خبرگان به کار نبست؟
پاسخ به این سنخ سؤالات، امری سهل و ممتنع است؛ از یک سو با حجم انبوه تولیدات رسانه‌ای، و انتشار اطلاعات نادرست و غیردقیق توسط نزدیکان آقای منتظری، صحت‌سنجی محتوای گزاره‌ها با دشواری روبروست و از دیگر سو، به دلیل عدم انتشار کامل اسناد مرتبط با پرونده، تحلیل ابعاد وسیع فعالیت شبکه اطرافیانِ قائم‌مقامِ مستعفی، با سختی همراه است.
در کتاب «روزگار قائم مقامی» سرگذشت نامه اجمالی و سیرتاریخی ماجرای انتخاب و کناره‌گیری آقای منتظری از منصب قائم مقام رهبری به صورت مستند مطرح شده است. ارائه تصویری شفاف از فرآیند استعفای قائم مقام رهبری، منوط به بازخوانی برخی وقایع مهم دیگر است که ماجرای سیدمهدی هاشمی، ارتباط پیچیده بیت آقای منتظری با نهضت آزادی و در نهایت مسأله حمایت های وی از سازمان مجاهدین خلق (منافقین)، از آن جمله است که هر کدام از این محورها در فصول مجزا مورد بحث قرار گرفته است.
گذشته از فصول سه‌گانه، مطالب مهمی در بخش ضمائم کتاب درج شده است که متن کامل رنجنامه آقایان روحانی، کروبی و امام‌جمارانی و نیز متن کامل رنجنامه سیداحمد خمینی از آن جمله‌اند. نامه‌نگاری سیدمهدی هاشمی با برادرش سیدهادی و آقای منتظری، نامه سرگشاده محمد جعفری گیلانی به آقای منتظری و نیز نقدِ فقهی اظهارات جنجالی آقای منتظری در دفاع از اعضای سازمان مجاهدین توسط یکی از شاگردان وی، نیز در بخش ضمائم مندرج است. بخش اسناد و تصاویر نیز، به عنوان گزیده‌ای از بانک اسناد و تصاویر آرشیو نگارندگان، گویای نکات تأمل‌برانگیزی است که برخی از آنها در هیاهوی رسانه‌ای جریان ضدانقلاب، کمتر مورد توجه جامعه حقیقت‌جوی ایرانی قرار گرفته‌اند.
در این اثر برای نخستین بار رابطه بیت آقای منتظری با سازمان تروریستی منافقین و نقش نهضت آزادی در سوق دادن آقای منتظری به تقابل با نظام، مورد بحث استدلالی و مستند قرار گرفته است.
کتاب «روزگار قائم مقامی» توسط سهراب مقدمی شهیدانی و محمدجواد فرج نژاد توسط بنیاد تاریخ‌پژوهی و دانشنامه انقلاب اسلامی در آستانه انتشار قرار گرفته است. این اثر به آیت الله شهید ربانی املشی و حجت الاسلام شهید محمد منتظری تقدیم شده است.
گفتنی است بنیاد تاریخ‌پژوهی و دانشنامه انقلاب اسلامی، به همت حجت الاسلام والمسلمین سید حمید روحانی، تاریخ نگار انقلاب اسلامی و نویسنده کتاب مشهور اثر ارزشمند «نهضت امام خمینی»، در سال ۱۳۸۲ با هدف تدوین تاریخ انقلاب اسلامی، بازنگری در تاریخ سده پیشین و با انگیزه ارتقای سطح دانش و بینش عمومی آغاز به کار کرده است. علاقمندان برای تهیه محصولات این بنیاد می توانند به آدرس تهران، خیابان دیباجی جنوبی، خیابان شهید تسلیمی، خیابان شهید نماززاده، کوچه دادآفرین، پلاک ٨ مراجعه یا با تلفن: ۰۲۱۲۲۵۷۹۱۹٥ الی ۰۲۱۲۲۵٧٩١٩٢، نمابر: ۰۲۱۲۲٧٦١٢٦٤ و یا پست الکترونیک iranemoaserqom@gmail.com و bonyad.tarikh@gmail.com تماس بگیرند.