خبرگزاری مهر- گروه استانها، سعید رضایی: دستان پینه‌بسته کشاورز و وضع زندگی نابسامان او را که می‌بینیم به عمق فاجعه پی می‌بریم؛ کشاورزی که محصولش با قیمت ۳۰ و ۴۰ هزار تومان در بازارهای کشور به فروش می‌رسد ولی خودش از این پول‌ها سهمی ندارد.
سال‌ها است پول‌هایی که از فروش محصول به دست می‌آورد، چند ماه قبل از فصل برداشت محصول تمام می‌شود و باز هم مجبور است محصولش را پیش‌فروش کند، آن‌هم به قیمتی بسیار پایین.
حالا دیگر با این افزایش افسارگسیخته قیمت‌ها، مجبور است در کنار کار باغش، کارهای دیگری هم انجام دهد و به‌عنوان کارگر و گاهی به‌عنوان راننده بخشی از مخارج زندگی‌اش را تأمین کند.
رنج کار و سختی‌های زندگی یک‌طرف، رنج دیدن دلال‌بازی و واسطه‌گری‌ها هم یک‌طرف؛ خرمایی که برای داشت و برداشت آن سالانه به ازای هر کیلوگرم بین هزار تا دو هزار تومان هزینه می‌شود، سال گذشته به قیمت سه هزار تا سه هزار و ۵۰۰ تومان از نخل‌داران خریداری شد. آن‌هایی که خوش‌شانس بودند و خوش‌مشتری شاید چهار هزار تومان هم فروخته باشند.
این‌ها کشاورزان را رنج می‌دهد؛ وقتی‌که می‌بینند خرما از آن‌ها سه هزار تومان خریداری می‌شود و با قیمت ۴۰ هزار تومانی به دست مشتری می‌رسد. مگر این واسطه چقدر برای بسته‌بندی و حمل‌ونقل و نگهداری این خرما هزینه کرده است؟ قطعاً کمتر از کشاورز هزینه می‌کند، ولی چرا باید سهم کشاورز از قیمت نهایی ۱۰ تا ۱۵ درصد و سهم واسطه‌ها و فروشنده‌ها ۹۰ درصد باشد.
کشاورز دلش به حال خودش و خانواده‌اش می‌سوزد که بیشترین زحمت را او می‌کشد، سال‌ها است که این نخل را کاشته و نگهداری کرده و در بی‌آبی و با قیمت بالای کود و سم و… نگهداری کرده است و حالا سهمش از قیمت نهایی محصول بسیار اندک است.
کشاورزی که می‌داند اگر خودش محصولش را نگه دارد و بسته‌بندی کند قطعاً سود بیشتری نصیبش می‌شود ولی این‌ها فقیرند و توان این کارها را ندارند و مجبورند محصول خود را زودتر از موعد به فروش برسانند.
فقر و ناتوانی کشاورزان و البته عدم هماهنگی بین آن‌ها باعث شده است تا کشاورزان هر ساله مجبور باشند محصول خود را قبل از برداشت به دلالانی بدهند که خرما را پس از بسته‌بندی با قیمت چندین برابری می‌فروشند.
دولت می‌تواند نقش مهمی در حمایت از کشاورزان و نخل‌دارانی که این‌گونه مورد بی‌مهری قرار گرفته‌اند داشته باشد ولی این عزم و اراده و حمایت در دولت دیده نمی‌شود و باز هم اجحاف در حق کشاورزان ادامه دارد.
بی‌توجهی دولت به کشاورزان
محمد احمدزاده از کشاورزان تنگستانی به خبرنگار مهر گفت: درحالی‌که سال گذشته خرمای خود را با قیمت کمتر از چهار هزار تومان فروخته‌ایم، اکنون این خرما با قیمت ۱۰ برابری در سطح بازار شهرهای مختلف در حال فروش است.
وی ادامه داد: قیمت همه اجناس بالا رفته است و شاهد چند برابر شدن هزینه‌های زندگی هستیم و انتظار می‌رود که قیمت خرما نیز به همین میزان افزایش یابد تا کشاورزان قادر به تأمین هزینه‌های زندگی خود باشند.
عبدالله رضایی از کشاورزان و نخل‌داران دشتستانی به خبرنگار مهر گفت: علت ارزانی خرما بی‌توجهی دولت به کشاورزان و نداشتن سندیکای باغداران است.
وی اضافه کرد: با توجه به قیمت بالای ۲۰ هزار تومانی خرما در بازار اگر این محصول به قیمت حداقل ۱۵ هزار تومان از کشاورز خریداری شود خوب است ولی اکنون خبری از این قیمت‌ها نیست.
این کشاورز با اشاره به اینکه دلالان هنوز هم با کمترین قیمت خرما را از باغداران می‌خرند، تصریح کرد: دولت باید حمایت لازم را از کشاورزان داشته باشد و تعاونی‌ها ملزم شوند خرما را گران‌تر بخرند.
حبیب بنافی از کشاورزان آب‌پخشی به خبرنگار مهر گفت: کشاورز یک سال زحمت می‌کشد و خون‌دل می‌خورند و انتظار دارند که با فروش محصول خود بتوانند هزینه‌های یک سال زندگی خود را تأمین کنند.
وی با اشاره به اینکه حمایت مناسبی از کشاورزان نمی‌شود، اضافه کرد: انتظار کشاورزان این است که سازوکار مناسبی برای تعیین قیمت خرما تدوین شود که کشاورزان سهم بیشتری از قیمت نهایی فروش محصول داشته باشند.
لزوم افزایش قیمت خرید خرما از کشاورزان
عضو انجمن ملی خرما در گفت‌وگو با خبرنگار مهر در ارتباط با علت پایین بودن قیمت خرما اظهار داشت: یکی مواردی که سال‌ها باعث شده بود قیمت خرما پایین باشد عدم بسته‌بندی خوب و باکیفیت بوده است.
قیمت ۱۲ تا ۱۵ هزار تومان خرما با ارزش غذایی بالا در برابر میانگین ٨٠ هزار تومانی خشکباری مثل انجیر بالا نیست
مهدی بحرینی اضافه کرد: امروز برخی از تولیدکنندگان به بسته‌بندی مناسب و با کیفیت و شکیل و زیر ۵۰۰ گرمی روی آورده‌اند که این کار یعنی ارزش قائل شدن برای خرما به‌جای بسته‌بندی‌های ۱۰ کیلوگرمی.
وی اضافه کرد: سال‌های گذشته عدم سرمایه‌گذاری در صنایع تبدیلی و بسته‌بندی باعث شده بود خرما به‌صورت فله و با بسته‌بندی نامناسب به مشتری عرضه شود که این کار ضربه زیادی به خرما می‌زد.
بحرینی اضافه کرد: در سال گذشته در شورای گفتگوی استان با محوریت خرما، انجمن ملی خرما پیشنهاد عدم صدور مجوز خروج خرما از استان با کارتن بدون نام و نشان و برند را داد که تصویب شد و با این کار کمک بزرگی به خرمای استان شد.
باغداران توان نگهداری خرما را ندارند
وی خاطرنشان کرد: یکی دیگر از دلایل پایین بودن قیمت خرید خرما از باغداران، توانمند نبودن باغداران در نگهداری محصول خود است که در این مورد هم انجمن ملی خرما در سال‌های قبل پیشنهاد تسهیلات ارزان‌قیمت برای ساخت سردخانه‌های کوچک را داده که مورد موافقت استاندار وقت قرار گرفت.
عضو انجمن ملی خرما تأکید کرد: در این صورت باغداران با احداث سردخانه در منزل مجبور به فروش ارزان خرما در وقت برداشت نمی‌شوند.
بحرینی ادامه داد: با توجه به بالا بودن قیمت ارز این فرصت خوبی خواهد بود اگر ذائقه مشتری‌های خارجی شناسایی شود و طبق خواسته‌های مشتریان محصولات بسته‌بندی و صادر شود ارزآوری خوبی داشته باشیم.
وی با اشاره به اینکه قیمت واقعی را عرضه و تقاضا تعیین خواهد کرد اظهار داشت: باید توجه داشت که خرما محصولی با ارزش غذایی بالا است که با زحمت بسیار زیاد باغداران به دست می‌آید.
عضو انجمن ملی خرما تصریح کرد: قیمت ۱۲ تا ۱۵ هزار تومان این محصول در باغ با ارزش غذایی بالا در برابر میانگین ٨٠ هزار تومانی خشکباری مثل انجیر بالا نیست.
چانه‌زنی کشاورزان ضعیف است
دکتر علیرضا عربزاده کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر در مورد پایین بودن قیمت خرما و فاصله قیمتی زیادی که بین قیمت خرید از کشاورز و فروش به مشتری وجود دارد اظهار داشت: یکی از مسائل مهم در مورد تعیین قیمت خرما و سود کشاورز از آن، میزان چانه‌زنی است.
وی اضافه کرد: برای تولید خرما مقداری منابع از جمله آب و منابع زیرزمینی، نخل و کود و کارگر و… توسط کشاورز هزینه می‌شود و با واسطه و یا واسطه‌هایی فرآوری و بسته‌بندی می‌شود و با اضافه شدن مقداری ارزش‌افزوده به خریدار نهایی می‌رسد.
اینکه سهم کشاورز از این ارزش افزوده و قیمت محصولی که به دست خریدار نهایی می‌رسد چقدر باشد، به میزان چانه‌زنی کشاورز و دلال‌ها دارد عربزاده ادامه داد: اینکه سهم کشاورز و نخل‌دار از این ارزش افزوده و قیمت محصولی که به دست خریدار نهایی می‌رسد چقدر باشد، به میزان چانه‌زنی کشاورز و دلال‌ها بستگی دارد. اگر قدرت چانه‌زنی کشاورز بالا باشد، می‌تواند سهم بیشتری از این قیمت داشته باشد.
وی بیان کرد: در صورتی که کشاورز دارای قدرت چانه زنی بالایی باشد می‌تواند خود تعیین کننده قیمت محصول خود باشد و اگر ضعیف باشد و قدرت واسطه‌ها و خریداران میانی و نهایی بیشتر باشد، کشاورز ناچار است با قیمت پائین‌تری محصول خود را بفروشد.
این کارشناس مسائل اقتصادی افزود: قیمت فروش نهایی اکنون فاصله بسیار زیادی با قیمت تمام‌شده آن دارد به همین خاطر برای محصول خرما ارزش‌افزوده‌ای ایجاد می‌کند که کشاورز از این ارزش‌افزوده سهمی ندارد.
سهم پایین کشاورز از ارزش افزوده خرما
وی گفت: کشاورز به خاطر شرایطی که در فصل برداشت و حتی ماه‌ها قبل از آن وجود دارد، اغلب دارای قدرت چانه‌زنی بسیار کمی است و با توجه به اینکه اغلب آن‌ها قادر به نگهداری محصول خود نیستند، مجبورند خرما را قبل از برداشت بفروشند.
عربزاده تصریح کرد: این مسائل باعث می‌شود تا دلالان به‌راحتی با قیمتی نازل خرما را از نخل‌داران بخرند و با بسته‌بندی و ارزش‌افزوده‌ای چندین برابری آن را به دست خریدار نهایی برسانند.
وی بر لزوم ایجاد سندیکای منظم و قانونمند و انجمن‌های حامی خرما و کشاورزان تأکید کرد و افزود: این سندیکاها در ایجاد هماهنگی بین کشاورزان برای تعیین قیمت مناسب نقشی مهم خواهند داشت و اعلام می‌کنند که خرما با قیمت پایین‌تر از قیمت تعیین‌شده فروخته نشود.
کارشناس مسائل اقتصادی ادامه داد: وقتی‌که کشاورزان قیمت را نشکنند و بر روی قیمت تعیین‌شده مقاومت کنند، واسطه‌ها و دلالان نیز ناچار هستند خرما را با این قیمت از کشاورزان بخرند.
خرما باکیفیت‌تر شود
وی در مورد پایین بودن قیمت خرمای استان بوشهر نسبت به قیمت خرمای دیگر مناطق هم بیان کرد: عدم رعایت استانداردها و مسائل بهداشتی در بسته‌بندی‌ها و کیفیت پایین محصول در این زمینه تأثیرگذار است.
عربزاده تصریح کرد: وقتی خرمایی که تولید و برداشت می‌کنیم دارای کیفیت پایینی باشد، قطعاً ارزش‌افزوده‌ای که این خرما تولید می‌کند نیز پایین خواهد بود و گاهاً مشتری‌پسند نیستند و یا با قیمت نازلی در بازارهای جهانی و داخلی به فروش می‌رسد. پس باید کیفیت محصول افزایش یابد و بسته‌بندی‌ها باکیفیت‌تر شوند.
وی ضعیف بودن کشاورزان و نخل‌داران را یکی دیگر از عوامل پایین بودن قیمت خرما دانست و اضافه کرد: کشاورزان فقیر نگه داشته شده‌اند و به همین دلیل مجبورند محصول خود را پیش از برداشت به فروش برسانند.
عربزاده تصریح کرد: اگر کشاورزان فقیر نباشند می‌توانند محصول خود را نگه‌دارند و در سردخانه قرار دهند و در زمان مناسب با ارزش‌افزوده بیشتری به فروش برسانند و قدرت چانه‌زنی بیشتری خواهند داشت.
برای افزایش قیمت خرید خرما از کشاورزان نیاز است که همکاری و تلاش‌های گسترده‌ای صورت گیرد؛ برخی از گره‌ها همچون افزایش کیفیت خرمای تولیدی و افزایش توان نگهداری محصول مربوط به کشاورزان است که قدرت چانه‌زنی آن‌ها را بالاتر می‌برد.
بخشی دیگر نیز مربوط به سیاست‌گذاری دولت در این زمینه و حمایت کشاورزان است. تشکیل سندیکاها و انجمن‌های مربوط به نخل داران و حمایت دولت از آن‌ها می‌تواند باعث شود تا سرنوشت قیمت خرما در دست کشاورزان و باغداران قرار گیرد.