به گزارش خبرنگار مهر، نشر نی دومین چاپ کتاب «ایران بین ناسیونالیسم اسلامی و سکولاریسم: انقلاب مشروطه ۱۲۸۵» نوشته ونسا مارتین و ترجمه محمد ابراهیم فتاحی را با شمارگان هزار نسخه، ۴۷۶ صفحه و بهای ۵۸ هزار تومان منتشر کرد. چاپ نخست این کتاب نیز در ابتدای امسال با همین مشخصات منتشر شده بود.
نویسنده در این کتاب در صدد است نقش مجادلات اسلامی در واپسین سال‌های سده نوزدهم و اوایل سده بیستم و پیوند آن با اندیشه سکولار را تحلیل و سپس دسته‌بندی این مجادلات را در شهرهای تبریز، شیراز، اصفهان و بوشهر بررسی کند. همچنین چگونگی درک و دریافت از اندیشه سیاسی انقلاب در گسترش مباحث مربوط به دین اسلام و سکولاریسم در کتاب شرح داده شده است.
آثار مربوط به انقلاب مشروطه ایران تا به حال بر حوادث تهران، تبریز و تا حدی، اصفهان تمرکز داشته‌اند. با این اوضاف اما بررسی‌های اندکی درباره رویدادهای سایر ایالات و شهرها به رشته تحریر درآمده است، اما نویسنده کتاب «ایران بین ناسیونالیسم اسلامی و سکولاریسم» درصدد است تا با بازبینی این روایت تمرکزگرا، تحلیلی متوازن ارائه دهد.
کتاب دو بخش کلی دارد: «برآمدنِ انقلاب ۱۲۷۵ – ۱۲۸۵» و «دوره مجلس اول ۱۲۸۵ – ۱۲۸۷». بخش نخست شامل این فصل‌هاست: «زمینه‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی»، «اسلام، سکولاریسم و مدرنیزاسیون»، «سیاست و اقتصاد در تبریز»، «اصلاحات در شیراز»، «اصفهان» و «توسعه و اصلاح در جنوب». بخش دوم کتاب نیز شامل پنج فصل با این عناوین است: «تکوین مشروطیت، دولت محلی و نقش اسلام»، «تبریز»، «شیراز»، «اصفهان» و «بوشهر».
نویسنده در بخشی از این کتاب نوشته است: «در این کتاب دو موضوع عمده مطرح شده است: نخست، نقش دین اسلام و سکولاریسم در انقلاب مشروطه و دیگر چگونگی درک و دریافت از اندیشۀ سیاسی انقلاب در ولایات و ایالات و نیز چگونگی گسترش مباحث مربوط به دین اسلام و سکولاریسم در آن مناطق. در مورد نخست، در نوشته‌های مرتبط با انقلاب مشروطۀ ایران به زبان انگلیسی تا به حال بر سکولار بودن انقلاب مشروطه توجه شده است. این امر تا حدی به تأسی از الگوی کتاب تأثیرگذار ادوارد براون، «انقلاب سال ۱۹۰۹-۱۹۰۵ ایران» بوده است.
آثار شایان توجه پس از کتاب براون عبارت بودند از: تاریخ مشروطۀ ایرانِ احمد کسروی، انقلاب مشروطۀ ایرانِ ژانت آفاری و اثر منگُل بیات با عنوان نخستین انقلاب ایران. کتابی که در این اواخر زیر عنوان انقلاب مشروطۀ ایران ویراستۀ هوشنگ شهابی و ونسا مارتین منتشر شد هم حاوی مقالاتی است درباره آرا و افکار، نوآوری‌های هنری و ابعاد فراملی انقلاب مشروطه. این اثر هرچند اشاراتی به نقش دین اسلام در آن انقلاب دارد، اما آنطور که باید و شاید به این موضوع نپرداخته است.
بر این اساس، به باور من، بررسی نقش کلی دین اسلام در انقلاب به موقع به نظر می‌رسد. البته این امر بیشتر از آن جهت دارای اهمیت است که مطالعه و بررسی منابع آن دوره نشان می‌دهد که با آنکه اغلب مردم انقلاب مشروطه را انقلابی شیعی محسوب می‌کردند، همزمان واقف بودند که انقلاب نظام حکومتی جدیدی را بشارت می‌داد که پاسخگوییِ حاکمان، نظم و عدالت را به جای حاکمیت مطلق استبداد مستقر خواهد کرد.»