به گزارش خبرنگار مهر، قبل از اعمال تحریم‌های نفتی از مجموع ۳.۹ میلیون بشکه نفت خام تولید شده از میادین نفت کشور ۱.۷ میلیون بشکه (معادل ۴۲ درصد) در داخل کشور به عنوان خوراک واحدهای پالایشگاهی مورد استفاده قرار می‌گرفت و ۲.۲ میلیون بشکه باقی مانده بصورت خام به خارج از کشور صادر می‌شد. اتفاقاً دلیل اثرگذاری تحریم‌های نفتی نیز اتکا بودجه دولت بر درآمدهای حاصل از خام‌فروشی نفت است. بنابراین کارشناسان معتقدند که راهکار اصولی کاهش تأثیر تحریم‌های نفتی، تغییر زمین بازی از خام فروشی به سمت ساخت پتروپالایشگاه و تولید و صادرات فرآورده‌های نفتی است.
در این راستا کمیسیون انرژی مجلس در پاییز ۱۳۹۷ طرحی را با عنوان «احداث پتروپالایشگاه‌ها با استفاده از سرمایه‌گذاری مردمی و روش «تنفس خوراک» تنظیم کرده بود که یکشنبه هفته گذشته در دستور کار صحن علنی مجلس قرار گرفت و کلیات آن تصویب شد. ایده طرح مذکور برای حل مشکل تأمین مالی پروژه‌ها، جذب سرمایه‌های خرد و نیمه خرد مردمی با اعطای مشوق اقتصادی تنفس خوراک به سهامداران است.
برنامه ریزی برای ساخت پتروپالایشگاه و تولید فرآورده‌های نفتی
در این راستا شهاب‌الدین بی‌مقدار، عضو کمیسیون امور داخلی مجلس در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به ضرورت توسعه صنایع پالایشی کشور گفت: توسعه پالایشگاه‌ها و صادرات مشتقات نفتی هم باعث اشتغال‌زایی می‌شود و هم تحریم‌های نفتی را کاهش دهد. بازار فرآورده‌های نفتی نسبت به بازار نفت گسترده‌تر است و اگر برای فروش نفت خام ۱۰ مشتری وجود داشته باشد؛ می‌توانیم فرآورده را به ۱۰۰ کشور صادر کنیم و قابل تحریم نیست.
وی ادامه داد: فروش فرآورده برخلاف نفت خام که فقط با نفتکش قابل انتقال است، به صورت خط لوله و با استفاده از کشتی و کامیون نیز امکان‌پذیر بوده و در نتیجه فرآیند شناسایی آن برای آمریکا خیلی دشوار است.
طبق گفته عضو کمیسیون امور داخلی مجلس، ما باید برای ساخت پالایشگاه و پتروپالایشگاه و تولید بنزین و فرآورده‌های نفتی برنامه‌ریزی کنیم. توسعه صنایع پایین دستی صنعت نفت یکی از ضروریات کشور است. دولت می‌تواند برای جذب سرمایه‌های مردمی به ساخت پالایشگاه، مردم را سهامدار کند.
ناتوانی آمریکا در ایجاد سد راه برای صادرات فرآورده‌های نفتی
همچنین سعید باستانی، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به طرح مجلس برای ساخت پالایشگاه با استفاده از سرمایه‌های مردمی گفت: طرح «افزایش ظرفیت پتروپالایشی با استفاده از سرمایه‌های مردمی» طرح خوبی است از این نظر که به محصولات پایین‌دستی پالایشگاهی همه دنیا محتاج هستند. تعدد مشتریان فرآورده‌های نفتی و گستردگی بازار فرآورده باعث می‌شود که آمریکا نتواند در این حوزه برای ما محدودیت ایجاد کند و حتی اگر خود ایران هم بازاریابی نکند خود خریداران به ما درخواست می‌دهند.
وی افزود: در بحث صادرات نفت خام چون تعداد معدودی از پالایشگاه‌های خارجی خریدار نفت ما هستند و ساختار پالایشگاه خود را بر اساس نفت ما تعبیه کردند؛ در صورت تحریم نمی‌توانیم به پالایشگاه دیگری نفت بفروشیم و خریداران سنتی ما نیز تحریم هستند. این موضوع در بحث صادرات فراورده صادق نیست.
عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس ادامه داد: ما باید ظرفیت پالایشگاهی و ذخیره‌سازی نفت خام خودمان را افزایش دهیم. یکی از کارهای مغفول مانده، عدم ایجاد منابع ذخیره‌سازی نفت خام است. یعنی ما در شرایط فعلی که نفت خام کشور تحریم است، نه ظرفیت پالایشی داریم که نفت را به فرآورده تبدیل کنیم و نه منابع ذخیره سازی نفت داریم تا نفت‌مان را ذخیره کنیم و با بستن چاه‌هایمان به آنها آسیب نزنیم.
به گفته باستانی، می‌توان مشکل تأمین مالی ساخت واحدهای پتروپالایشی را از طریق مشارکت عمومی مردم حل کرد. به طوری که مشوق اقتصادی گذاشته شود تا مردم سرمایه خود را وارد این بازار کنند و سود ببرند.
چگونه بخش خصوصی را به ساخت پالایشگاه تشویق کنیم؟
حسن کامران دستجردی، عضو کمیسیون شوراها و امور داخلی مجلس شورای اسلامی نیزدر گفتگو با خبرنگار مهر درباره ضرورت صادرات فرآورده برای مقابله با تحریم‌های نفتی آمریکا گفت: ساخت پتروپالایشگاه کار بسیار ضروری است اما متأسفانه دولت تا به حال از این قضیه غفلت کرده است. مجلس از ساخت پتروپالایشگاه قطعاً حمایت می‌کند.
وی ادامه داد: توسعه صنایع پالایشی علاوه بر ایجاد ارزش افزوده، اشتغال زایی و کارآفرینی می‌کند. ما می‌توانیم با اعطای تسهیلات، بخش خصوصی را به ساخت پالایشگاه تشویق کنیم. البته دولت باید در این حوزه موانع را از سر راه مردم بردارد و برای به ثمر نشستن ساخت این واحدها اراده داشته باشد. ما هرچقدر به سمت ساخت پتروپالایشگاه و صادرات فرآورده حرکت کنیم در مسیر بی اثر کردن تحریم گام برداشته‌ایم.
به گزارش خبرنگار مهر، در حال حاضر بسیاری از کشورهای دنیا در حوزه ساخت و توسعه پتروپالایشگاه‌ها و تبدیل نفت خام به فرآورده و ایجاد ارزش افزوده برنامه‌ریزی‌های کلانی می‌کنند. در این راستا حتی کشوری مانند سنگاپور که فاقد منابع نفت و گاز است، با ۴۵.۸ میلیارد دلار صادرات، جایگاه سوم را در بین کشورهای صادرکننده فراورده‌های نفتی دارد. این در حالی است که ایران به عنوان نخستین دارنده منابع نفت و گاز قابل استحصال جهان اما در زمینه صادرات فرآورده‌های نفتی، در بین ۱۵ کشور اول قرار دارد.