به گزارش خبرگزاری مهر، دوازدهم تیرماه ۱۳۶۷ شمسی برابر با سوم ژوئیه ۱۹۸۸ میلادی، هواپیمای مسافری ایرباس ایران که از بندرعباس عازم دبی بود، بر فراز آب‌های خلیج فارس و در نزدیکی جزیره «هنگام» مورد هجوم یگان‌های دریایی آمریکایی مستقر در آب‌های خلیج فارس قرار گرفت و سقوط کرد. ساقط کردن هواپیمای مسافربری جمهوری اسلامی ایران از سوی ناو آمریکایی، در حقیقت یک مرحله منحصر به فرد در رویارویی مستقیم آمریکا با ایران در حمایت از ارتش بعث در جریان جنگ تحمیلی بود.
در آستانه سالروز هدف قراردادن هواپیمای مسافربری ایران توسط ناوگان آمریکا با محمدعلی ربانی، رییس مرکز مطالعات بین المللی و روابط فرهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی گفت‌وگو کردیم که مشروح آن در ادامه می‌آید:
در ابتدا درباره هفته بازخوانی و افشای حقوق بشر آمریکایی با رویکرد تبیینی و نمایاندن چهره دروغین حقوق بشری آمریکا بگویید.
در هفته بازخوانی و افشای حقوق بشر آمریکایی با مجموعه‌ای از جنایات و اقدامات مستقیم و غیرمستقیم آمریکا بر علیه ملت ایران روبه‌رو هستیم. ششم تیرماه سالروز اقدام تروریستی در ترور مقام معظم رهبری است. فاجعه انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی، بمباران شیمیایی مردم سردشت در هفتم تیر به وقوع پیوسته است. ۱۱ تیرماه مصادف است با ترور حضرت آیت‌الله صدوقی، امام جمعه شهید مردم یزد و در رأس این جنایت‌ها در تیرماه، حمله موشکی آمریکا به هواپیمای مسافربری ایران در آب‌های خلیج فارس در ۱۲ تیرماه رُخ داده است.
این جنایات تنها گوشه‌ای از چهره واقعی مدعیان حقوق بشر به ویژه آمریکا در حق ملت ایران است که لازم است پیرامون آنها تبیین، بازخوانی و یادآوری صورت گیرد و صدها کتاب و فیلم پیرامون آن ساخته شود.
در کشورهای مختلف به حوادث بسیار کوچک‌تر از این جنایات‌ها به صورت ویژه پرداخته می‌شود و با ابتکارات فرهنگی یک حادثه، تبدیل به ملکه حافظه تاریخی ملت‌ها می‌شود. بدون تردید با کنار زدن نقاب از چهره مزورانه لیبرال دموکراسی غرب و جنایاتی از این قبیل امروزه در گوشه کنار جهان شاهدیم، ماهیت عریان ضد حقوق بشری آمریکایی‌ها بیشتر کرد، خواهد یافت.
آنچه مسلم است این بازخوانی جای متهم و مدعی را عوض خواهد کرد؛ چراکه دولتی که مرتکب صدها جنایت ضد حقوق بشری شده است صلاحیت مطالبه گری حقوق بشر از دیگر ملت‌ها را نداشته و نخواهد داشت.
ورود آمریکا به مرحله دشمنی با ملت ایران و تشدید تحریم‌ها و عهدشکنی چندین‌باره و خروج از برجام که نمونه دیگری از دشمنی با ملت ایران است هم هم‌سو با حوادث ششم تا دوازدهم تیرماه به شمار می‌آید.
منازعه آمریکا با جمهوری اسلامی ایران منازعه ماهوی و ایدئولوژیکی است. آمریکا نماد یکجانبه گرایی، سلطه جویی و استکبار سیاسی، اقتصادی و فرهنگی در جهان است. در چهل سال گذشته جمهوری اسلامی همواره در معرض این رویکرد غیرمنطقی و استکباری بوده است.
از این رو، تشدید تقابل ایران و آمریکا دور از انتظار نیست و این تقابل تا زمانی که جمهوری اسلامی بر ارزش‌ها و استقلال خود پایبند بوده وجود داشته و تنها مانع اصلی در برابر این رویکرد خصمانه و استکباری، قدرت بازدارنگی فرهنگی و توانایی دفاعی و مقاومت ایران اسلامی است.
امروز تروریسم اقتصادی آمریکا در قالب تحریم‌های ناجوانمردانه علیه ملت ایران بروز یافته است. اقدامات یکجانبه آمریکا در تحریم ایران، ناقض اصول حقوق بشر و اصل همزیستی مسالمت‌آمیز در میان دولت‌ها و ملت‌هاست که مستلزم احترام به اصول سیاسی حقوق بین‌الملل، یعنی تساوی حقوقی دولت‌ها، عدم مداخله، همکاری و دوستی، احترام به استقلال و تمامیت ارضی دولت‌ها در میان اعضای جامعه بین‌المللی است.
این نوع اقدامات به علت عدم برخورداری از مشروعیت، فاقد وجاهت بین‌المللی هستند. به همین دلیل در فرآیند تحریم‌های بین‌المللی باید بر جنبه‌هایی از قبیل مشروعیت، ضرورت و تناسب آنها و همچنین تأثیر این تحریم‌ها بر افراد غیرنظامی بی‌گناه، توجه ویژه‌ای معطوف داشت. امروز بیشترین آسیب تحریم‌ها متوجه توده‌های مردم ایران است و این خود جنایتی بزرگ برای ملتی محسوب می‌شود که اراده کرده‌اند آزادانه و مستقل زندگی کرده و مسیری متفاوت از نظام لیبرال دموکراسی غربی را انتخاب کرده‌اند.
راهکارهای پیشنهادی شما برای روشنگری پیرامون حقوق بشر آمریکایی چیست؟
اصولاً هر اقدام فرهنگی که موجب تبیین، آگاه‌سازی، اغنا مخاطب شود پسندیده است. یکی از اهداف بازخوانی روایت‌های تاریخی آگاه‌سازی و آموزش در جهت هدایت و عبرت‌آموزی است، لذا هر اقدام فرهنگی که در جهت بازخوانی جنایات آمریکا انجام می‌شود ابتدا باید اغنا کننده و سپس عبرت‌آفرین باشد.
تهیه محصولات فرهنگی با در نظر گرفتن سن و جنس مخاطب از ضروریات است. امروز مهمترین قالب در جهت تبیین موضوعات استفاده از قالب هنر و سینماست. همچنین، فضای مجازی عرصه را برای اثرگذاری متنوع و متکثر فراهم کرده است لذا نباید از این عرصه‌ها غفلت کرد.
تعریف شما از حقوق بشر آمریکایی چیست؟
حقوق بشر به عنوان حقوقی بنیادی و غیرقابل سلب شناخته می‌شود که هر کس به صرف انسان بودن از آن بهره‌مند می‌شود. اما از منظر تعریف وبرداشت یکجانبه آمریکایی‌ها، ملت‌ها تنها تا جایی از حقوق متعارف برخوردار هستند که به منافع متفرعنانه آمریکا آسیبی وارد نکنند و در جهت منافع آنان گام بردارند.
در صورت که ملتی یا دولتی به سیادت و آقایی آمریکا نه بگوید و بخواهد مستقل باشد از همه حقوق طبیعی، مشروع و پذیرفته شده بین‌الملل محروم می‌شود. در این مدل از حقوق بشر یا ملت‌ها از حقوق طبیعی شان منع می‌شوند و یا با قلب واقعیت از حقوق طبیعی شان علیه خودشان استفاده می‌شود.
این رفتار ضد حقوق بشری آمریکا صرفاً متوجه ملت ایران بوده یا ملل دیگر نیز از این رفتارهای ضد انسانی آمریکا آسیب دیده‌اند؟ واکنش آنها در برابر این ظلم و بی عدالتی چه بوده است؟
مطالعه تاریخ معاصر مشحون از جنایت‌هایی است که به سرکردگی آمریکا در حق ملل انجام شده است. مثال‌هایی همانند بمباران اتمی برخی مناطق ژاپن، جنگ ویتنام، جنگ‌های داخلی طولانی در آمریکای جنوبی و بسیاری از دیگر مناطق جهان، جنگ تحمیلی ایران و عراق، جنگ در افغانستان، عراق، لیبی و صدها نمونه دیگر را می‌توان بدان اشاره کرد که یا مستقیم و یا غیر مستقیم آمریکایی‌ها در آن سهیم و نقش داشته‌اند.
امروزه بسیاری از ملت‌ها از نگاه و عملکرد دولت آمریکا نسبت به حقوق بشر زخم خورده‌اند. با این تفاوت که برخی توانایی مقابله ندارند، برخی تلاش می‌کنند با آن مقابله کنند و برخی دیگر نیز تکمیل کننده پازل آمریکا و همراه با او هستند.
بنابراین ما با سه گروه روبرو هستیم. نگاه و عملکرد دولت آمریکا نسبت به کشورهای ضعیف در گروه اول قرار می‌گیرد. کشورهای حوزه مقاومت در گروه دوم تعریف می‌شوند و کشورهای غربی در گروه سوم قرار دارند. البته خود کشورهای غربی نیز به اشکال مختلف مورد هجوم حقوق بشر آمریکایی در ابعاد فرهنگی و اندیشه‌ای هستند.
به نظر شما چرا دولت آمریکا تاکنون مسئولیت این حادثه تلخ را به عهده نگرفته است؟ چرا به ژنرال راجرز فرمانده ناو وینسنس مدال شجاعت داد؟
ریگان، رییس‌جمهور وقت آمریکا در اعلامیه‌ای، با اظهار تأسف از این رویداد تلخ، به سرنگون شدن هواپیمای مسافربری ایران اعتراف کرد، ولی اقدام ناو آمریکایی را عمل دفاعی به جا دانست. از سوی دیگر، به فرمانده ناو وینسنس که موجب سقوط هواپیمای مسافربری ایران شده بود نشان افتخار داد و بر جنایت او مهر تأیید زد. این تناقض آشکار از عوام فریبی و ریاکاری دولت آمریکا خبر میدهد.
آمریکا همواره مظهر تناقض و دو رویی بوده‌اند و این بدین خاطر است که ارزش‌های انسانی در اندیشه آنها اصالت ندارد، لذا بر محور اومانیسم و انسان محوری معیار تشخیص یک عمل خوب و یا بد میزان نزدیکی و دوری آن به ارزش‌های آمریکایی است.
با توجه به اینکه هفته بازخوانی و افشای حقوق بشر آمریکایی فرصتی برای رسوایی مدعیان دروغین حقوق بشر است، آیا برنامه‌هایی جهت افشای اینگونه جنایت‌ها در عرصه بین‌المللی تدارک دیده شده است؟
اقدامات ما در عرصه بین‌الملل می‌تواند در دو جنبه سلبی و ایجابی تعریف شود. هم باید جنایات ضد حقوق بشری آمریکا علیه مردم ایران و بشریت در ابعاد مختلف فرهنگی، اجتماعی و سیاسی بیان شود و هم در عرصه ایجابی باید نگاه متعالی اسلام و مکتب تشیع و انقلاب اسلامی به عرصه حقوق بشر تبیین شود.
بررسی و تبیین جایگاه حقوق بشر در اسلام به ویژه در اندیشه شیعی و همچنین، رویکرد و سیاست‌های ایران پس از انقلاب اسلامی در عرصه حقوق بشر در چهل سال گذشته از این موارد است. مقابله فکری و عملی جمهوری اسلامی با اندیشه ضد حقوق بشری افراط گرایی و نقش آمریکا در حمایت از این تفکر و آثار مخرب آن در جهان اسلام از دیگر موارد قابل تامل است.
به نظر می‌رسد از طریق گفت‌وگوهای فرهنگی با نخبگان دنیا می‌توان به تبیین این مسائل بپردازیم و رایزنی‌های فرهنگی ایران می‌توانند تبیین حقوق بشر اسلامی را یکی از عرصه‌های ثابت فعالیت‌های بین‌المللی خود قرار دهند.
نکته حائز اهمیت دیگر، بهره‌گیری از فضای مجازی در این زمینه است. امروزه با توجه تسلط فضای مجازی و تقویت خوانش بصری جامعه نباید نسبت به تولید محولات فرهنگی تبیین‌گر، کوتاه و اغنایی غفلت صورت گیرد.