به گزارش خبرنگار مهر، ادغام اتحادیه مؤسسات قرآنی مردمی و اتحادیه تشکل‌های قرآن و عترت در چند سال اخیر آنقدر مورد بحث و بررسی در بسیاری از نشست‌ها و جلسات قرار بوده که تمام مسئولان و مدیران مؤسسات پیگیر این مسأله را خسته کرده است.
به حدی که دیگر رسانه‌ها تمایلی برای انعکاس کشمکش فی مابین دو اتحادیه نداشته و ترجیح می‌دهند کمتر به آن پرداخته و بیشتر نظاره گر پایان این چالش نفس گیر باشند.
ادغام اتحادیه‌ها در چهل و پنجمین جلسه مجمع مشورتی شورای توسعه فرهنگ قرآنی که در سال ۹۲ برگزار شد مورد تأیید و تصویب قرار گرفت و مقرر شد که پیش‌نویس اساسنامه اتحادیه مشترک توسط نمایندگان دو اتحادیه تنظیم و به دبیرخانه شورا ارائه شود.
در این جلسه، گزارش اجرای مصوبه جلسه قبل مبنی بر برگزاری جلسات گروه کارشناسی بررسی نحوه ساماندهی صدور مجوز و نظارت بر فعالیت مؤسسات و تشکل‌های قرآنی، مردمی با حضور نمایندگان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (دو نفر)، سازمان تبلیغات اسلامی (دو نفر)، اتحادیه‌های تشکل‌ها و مؤسسات قرآنی مردمی (هر کدام یک نفر) و نماینده دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی ارائه شد و پس از تصویب موضوع ادغام دو اتحادیه، مقرر شد که پیش‌نویس تدوین شده پس از بررسی در گروه کارشناسی جهت تصویب به مجمع مشورتی ارائه شد.
در سال ۱۳۹۳ حجت الاسلام حمید محمدی دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی با بیان اینکه تا کنون ۱۲ جلسه برای ادغام اتحادیه برگزار شد که حدود ۲۰۰ نفر ساعت گفت‌وگو و جلسه برای این امر تشکیل شد و در نهایت بیش از ۸۰۰ صفحه اسناد پشتیبان برای این موضوع تهیه و تدوین و طرحی آماده شد و در جلسه بیست و چهارم شورای توسعه فرهنگ قرآنی که سوم آبان‌ماه ۹۳ تشکیل شد، مورد بررسی قرار گرفت. وی از آغاز فعالیت هیأت رسیدگی به امور مؤسسات به رئیسی وزارت ارشاد و دبیری سازمان تبلیغات اسلامی خبر داد و در همان مصاحبه که در سال ۹۳ با یکی از خبرگزاری‌ها انجام داد جشن تشکیل اتحادیه واحد قرآنی کشور به عنوان یکی از دستاوردهای بزرگ، یکی از رویکردهای اساسی منشور توسعه فرهنگ قرآنی که عبارت از هماهنگ سازی فعالیت‌های قرآنی کشور را در دهه فجر همان سال اعلام داشت.
اما نزدیک به چهار دهه فجر هم گذشت و عملاً جامعه قرآنی شاهد هیچ جشن و پایکوبی نبود و هر زمان با وعده‌های پوچ و تو خالی روبرو می‌شد.
تضاد در نگرش‌ها
در همان سال‌ها نیز اتحادیه تشکل‌های قرآن و عترت کشور به عنوان یک نهاد موافق ادغام سعی در قانع کردن اقشار مختلف و مدیران دیگر نهادها داشته است. به همین منظور در سال ۹۳ در خصوص انتقاد به مصوبه شورای توسعه، حسن محمدی، مدیرعامل اتحادیه تشکل‌های قرآن و عترت کشور گفت: همان‌طور که می‌دانیم شورای توسعه یک‌نهاد بالادستی در حوزه سیاست‌گذاری امور قرآنی است که تحت ساختار شورای عالی انقلاب فرهنگی شکل‌گرفته و طبق قانون مصوبات آن بر همه دستگاه‌ها و ترجمان‌های قرآنی کشور لازم‌الاجرا و به‌منزله قانون است.
وی تصریح کرد: یکی از وظایف اصلی شورای عالی انقلاب فرهنگی و به‌تبع آن شورای توسعه فرهنگ قرآنی که توسط مقام معظم رهبری ابلاغ گردیده است، بازمهندسی ساختارهای فرهنگی کشور است و با توجه به موازی کاری‌ها و هدر رفت انرژی در ساختارهای قرآنی یکی از مهم‌ترین رسالت‌های این شورا همین تجدیدنظر در وظایف و ساختارهای قرآنی دستگاه‌ها و نهادها هست.
محمدی افزود: از همین منظر نیز می‌توان مصوبه اخیر را یکی از مهم‌ترین مصوبات این شورا دانست و از طرفی با توجه به ساختار جمعی و ماهیت شورایی آن و اینکه از همه دستگاه‌ها و نهادهای ذی‌ربط حتماً نماینده‌ای در این شورا حضور دارد، مصوبات آن علاوه بر قانونی بودن مقبولیت بالایی نیز دارد و همه موظف هستند از مصوبات آن پیروی کرده و آن را تقویت کنند.
اما عصر دیروز ۱۵ تیرماه ۹۸ حسن محمدی با حضور در برنامه رادیویی افق با تأکید براینکه اصل ادغام به تصویب نرسیده است، گفت: به نظر بنده مصوبه‌ای در ارتباط با الزام ادغام نداریم بلکه برعکس حتی در جلسه چهل و چهارم شورا نیز با توجه به عدم ارائه پیشنهاد وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و رئیس سازمان تبلیغات اسلامی، اصل موضوع ادغام مطرح و پس از اظهارنظر مخالفان و موفقان درباره آن، نسبت به این موضوع رأی‌گیری شد که طبق آن، موضوع ادغام به تصویب نرسید.
مدیرعامل اتحادیه تشکل‌های قرآن و عترت کشور در ادامه تصریح کرد: اگر هم مصوبه‌ای در رابطه با ادغام از قبل وجود داشته، مصوبه مؤخر ناقض مصوبه اول است. عملاً نیز به نظر ما از نظر شورای توسعه اصل موضوع ادغام رأی نیاورده است.
صدور مجوز مؤسسات قرآنی از خانه اول
در سال ۹۶ نیز در یکایک استان‌ها مدیران دو اتحادیه و ناظران حضور پیدا کرده و اعضای هیأت مدیره اتحادیه مدغم استان‌ها نیز شکل گرفت.
اما شرایط به گونه‌ای رقم خورد که در سال ۹۷ اتحادیه تشکل‌های قرآن و عترت کشور از ادغام صرف نظر کرد و درحالیکه اتحادیه‌های ۳۱ استان با هم ادغام شده بودند از ورود به عرصه ادغام کشوری امتناع ورزید.
حال اینکه چطور بعد از تلاش‌های وافر و جلسات گوناگون نهاد و سازمان‌هایی مثل شورای توسعه فرهنگ قرآنی قانونی برای عدم بازگشت یکی از طرفین وجود نداشته است خود ابهامی است که بر کم کاری شورای توسعه و نظارت دقیق آنها خدشه وارد می‌کند.
داستان فرآیند ادغام شبیه به الاکلنگی برگشت. اتحادیه مؤسسات مردمی قرآنی وابسته به سازمان تبلیغات که تا قبل از آن به ادغام به راحتی سر نمی‌نهاد خود را به جهت حضور در اتحادیه مدغم منحل اعلام کرد و اتحادیه تشکل‌های قرآن و عترت کشور که پیش از آن داعیه دار فرآیند ادغام بود از ادامه مسیر سرباز زده و مجمع عمومی خود را در مشهد مقدس با انتخابات هیأت مدیره جدید برگزار نمود.
از سویی دیگر نیز هیأت رسیدگی به امور مؤسسات که با ریاست وزارت ارشاد و دبیری سازمان تبلیغات با بیشترین برپایی جلسات و حضور اعضا تشکیل شده بود از سوی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به دلیل مسائل حقوقی منحل گردید و دوباره صدور مجوز مؤسسات مردمی که از سوی یک نهاد تحت عنوان هیأت رسیدگی به امور مؤسسات قرآن و عترت کشور صادر می‌شد به دو سازمان تبلیغات اسلامی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی محول شد.
پس از حواشی زیاد و اعلام نظرهایی که به صورت رسمی نیز منتشر شد شورای توسعه فرهنگ قرآنی با ورود در عرصه برپایی و عدم برپایی نامه‌هایی منتشر کرد.
تشکیل اتحادیه مؤسسات و تشکل‌های قرآنی بر پایه ادغام
مجمع عمومی اتحادیه مدغم قرآنی کشور با مُهر تأیید شورای توسعه فرهنگ قرآنی به صورت مردمی و مستقل و با حضور ۲۳۴ نماینده اتحادیه‌های استانی و براساس قوانین مصوب این شورا با قوت بیشتر تشکیل شد.
خروجی این مجمع رأی‌گیری و انتخاب ۱۵ عضو اصلی، پنج عضو علی‌البدل هیئت مدیره و سه عضو اصلی و دو عضو علی‌البدل هیئت بازرسی بود. اعضایی که از استان‌های مختلف و چهره‌های شاخص قرآنی کشور و با تحصیلات عالی آکادمی و یا علوم حوزوی با رأی مردمی انتخاب شدند.
این افراد به مدت سه سال به عنوان اعضای هیئت مدیره و بازرسی انتخاب شدند و طی جلسه نخست این هیئت‌مدیره، رئیس و نایب‌رئیس و سایر احکام مشخص شد و روند ثبتی اتحادیه نیز انجام شد. اما از سوی دیگر اتحادیه تشکل‌های قرآن و عترت کشور به فعالیت خود ادامه داده و این ابهام برای جامعه قرآنی باقی ماند که دقیقاً چه ارگانی با چه نهادی ادغام شده است؟
طی دومین جلسه هیئت‌مدیره اتحادیه مؤسسات و تشکل‌های فرهنگی مردمی قرآن و عترت کشور رحیم قربانی، رئیس سازمان قرآن و عترت بسیج سپاه حضرت محمد رسول الله (ص) تهران و قاری ممتاز کشور، به عنوان مدیرعامل اتحادیه انتخاب شد. همچنین در این جلسه مقرر شد مدیرعامل اتحادیه سخنگو نیز باشد.
سپس وی برای تبیین فعالیت‌های این اتحادیه و به رسمیت شناختن اتحادیه مدغم و فعالیت‌های غیر قانونی اتحادیه تشکل‌های قرآن و عترت کشوربه مصاحبه‌های متعددی با رسانه‌ها پرداخت. وی گفت: با دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی تماس تلفنی داشتم و نسبت به پیگیری جدی این موضوع، تذکر دادم و به عنوان نماینده اتحادیه مؤسسات و تشکل‌های قرآن و عترت این نکته را یادآوری کردم که قطعاً تا حصول نتیجه، مطالبه‌گری خود را ادامه خواهیم داد. نزدیک به چند سال است از موضوع ادغام اتحادیه‌های قرآنی می‌گذرد؛ طرحی که به گفته کارشناسان در آن زمان، اقدامی بی‌نظیر و مفید بود. از زمانی که اختلافات در بحث ادغام اتحادیه‌های قرآنی به اوج خودش رسیده است، مؤسسات قرآنی مردم‌نهاد در اقصی‌نقاط کشور با مشکلات و معضلات به‌بار آمده ناشی از این اختلاف دست و پنجه نرم می‌کنند. مشکلاتی که گاهی به تعطیلی آنها می‌انجامد.
تغییر دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی؛ روزنه‌ای برای تصمیم گیری مناسب
در کشاکش اختلافات زیاد این دو اتحادیه نیز دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی تغییر کرد و صندلی ریاست آن به حجت الاسلام سعیدرضا عاملی رسید. در این میان نیز دو اتحادیه با ارائه مستندات و مدارکی و برگزاری جلسات خصوصی و غیر خصوصی با رئیس شورای توسعه فرهنگ قرآنی که همان رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی است، سعی در اثبات مدعای خویش داشتند.
با توجه اینکه شورای توسعه فرهنگ قرآنی تنها یک دستگاه سیاست گذار است با عدم دقت در اجرای مصوربات باعث اخلال در فرآیند ادغام شد و مداخله در فرآیند ادغام که جزو فعالیت‌های شورای توسعه فرهنگ قرآنی به حساب نمی آمده را می‌توان یکی دیگر از اشتباهات این دستگاه نام برد. چرا که اختلافات میان دو جریان مردمی به خودی خود باید توسط خودشان حل و فصل شود و شورای توسعه به عنوان یک نهاد سیاست گذار تنها باید قوانین و راه کارهای متقنی برای اجرا ارائه دهد.
تجمع و اعتراض مدیران مؤسسات در شورای عالی انقلاب فرهنگی
در این میان ۲۹ و ۳۰ خردادماه سال جاری، طی نشستی ۱۵۰ نفر از مدیران عامل اتحادیه‌های استانی و نمایندگان مؤسسات و تشکل‌های قرآنی سراسر کشور به منظور تشکیل نخستین مجمع عمومی عادی «اتحادیه مؤسسات و تشکل‌های فرهنگی مردمی قرآن و عترت کشور» که همان اتحادیه مدغم نام نهاده می‌شوند گردهم آمدند. در همین روز، اعضای مجمع با حضور در دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی، تجمعی داشتند. این تجمع به منظور پایان دادن به بحث‌ها و افراد ذی‌نفع در جریان ادغام اتحادیه‌های قرآنی کشور بود و خواستار حکم نهایی رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی در خصوص مساله ادغام شدند.
با حیثیت چهار هزار مؤسسه نمی‌شود بازی کرد
مهدی قره شیخلو، رئیس سازمان دارالقرآن الکریم در گفتگو با خبرنگار مهر در خصوص اختلافات و حواشی ادغام گفت: از نظر ما ادغام انجام شده است و این مسأله آزمایشی برای شورای توسعه است تمام حیثیت شورای به تصمیمی پیش می‌رود که روبروی آنهاست و اگر بخواهد قانون مدار پیش رود و بر اساس ضوابط و مقرراتی که خودش تصویب کرده است قطعاً باید ادغام را امری انجام شده بداند.
وی ادامه داد: از آنجایی که تمام مراحل ادغام عیناً بر اساس مصوبات هیأت بوده است و هیأت رسیدگی نیز نظارت کرده و تمام اعضای آن نیز تأیید کرده است دستوراتش لازم الاجراست. ما در ادغام اتحادیه‌های استانی امضای همه را داریم. مثل شورای نگهبان که انتخابات صحتش در آنجا تأیید می‌شود. عین همین مساله نیز در هیأت اتفاق افتاده است. تک تک استان‌ها در هیأت آمده و گزارش داده شده و صحتش تأیید شده است. حالا این وسط بعضی‌ها بهانه جویی کردند و مساله سازی می‌کنند که باید شورای توسعه به آن بپردازد.
قره شیخلو ادامه داد: اساسنامه اتحادیه مدغم به تصویب رسید بعضی از افراد خارج از چهارچوب حرف‌های داشتند و خارج از بندهای اختلافی نیز نکاتی را مطرح کردند وقتی ما آن را به شورای توسعه فرستادی زیر میز ادغام زدند و گفتند ما ادغام نمی‌شویم.
وی افزود: آنچه که باید ملاک قانونی قرار بگیرد مستندات قانونی است. خیلی از حرف‌ها ناشی از بی اطلاعی است. ما در تمام مجامع عمومی به عنوان دستگاه ناظر حضور داشتیم.
قره شیخلو بیان کرد: باید دید این کشمکش را چه کسی به وجود آورده است. آنهایی که بر خلاف قانون و قرارهایی که گفته شد عمل کردند باید پاسخگو باشند. ما که قانون را هم اجرا کردیم باید جوابگو باشیم؟ من تمام اسناد و تمام مصوبات را برای جناب آقای عاملی، رئیس وقت شورای عالی انقلاب فرهنگی فرستاده‌ام. آن کسانی که بر خلاف مقررات و ضوابط عمل کرده‌اند باید پاسخگو باشند. ما که همه امور را بر اساس قانون پیش برده‌ایم.
قره شیخلو با تاکید بر اینکه در پایان شورای توسعه باید تصمیم نهایی را بگیرد، تصریح کرد: شورای توسعه باید تصمیم درست بگیرد. اگر بگوید که نه ادغام لازم نیست یعنی بر دهان سه الی چهار هزار مؤسسه زده است که قانون را رعایت کرده‌اند. آیا واقعاً می‌توانیم به خاطر یک گروه اقل منافع سه الی چهار هزار مؤسسه را زیر پا بگذاریم؟ حیثیت شورای توسعه به تصمیم گیری در این خصوص گره خورده است و اگر بخواهد مسامحه کرده و کوتاه بیاید خودش را زیر سوال برده است چرا که تمام اسناد آن نیز موجود است. مبنا زد و بند و لابی نباید باشد. همیشه در همه جا لابی وجود دارد و متأسفانه در فضای قرآنی نیز وجود دارد.
وی ادامه داد: ما جلسات سنتی که در کشور حتی بعضی از این جلسات را از قبل انقلاب شاهد بوده‌ایم. چیزی که بد است دعوا و منازعات است. باید دید چه کسی این دعوا و منازعات را پیش می‌آورد و چرا فضا غبار آلود می‌شود؟ از شفافیت چرا نگرانیم؟ بازی به هم خوردن هیأت و ادغام اتحادیه‌ها تنها یک دلیل داشت و آن شفافیتی بود که برای بعضی مدیران به وجود می‌آمد.
رئیس سازمان دارالقرآن الکریم افزود: الان دقیقاً شرایطی که در انتخابات سال ۸۸ در کشور به وجود آمد در مقیاس کوچکترش در انتخابات اتحادیه مدغم شاهد هستیم. بعضی‌ها کل بازی را می‌خواهند بهم بزنند. در شورای توسعه هیأت حقیقت یاب تشکیل شد و گفتیم که مستندات را ملاحظه کرده و با خاطی برخورد کند. اگر ما اشتباه می‌کنیم با ما برخورد کند، اگر آن طرف دارد اشتباه می‌کند، با آنها برخورد کند. چرا یک بام و دو هوا؟
قره شیخلو تاکید کرد: با حیثیت چهار هزار مؤسسه نمی‌شود بازی کرد. چندین ماه است خیلی از موارد مربوط به مؤسسات قرآنی روی زمین مانده است.
وی در پایان گفت: از نظر ما اتحادیه مدغم تشکیل شده و کارشان را شروع کردند و این اتحادیه از لحاظ پذیرش عمومی بالای ۹۵ درصد پذیرفته شده در بین آحاد جامعه قرآنی است.
گزارش مهر حاکی از آن است که در روزهای آتی حجت الاسلام سعیدرضا عاملی نیز بیانیه‌ای را در همین خصوص منتشر خواهد نمود، اما بعید به نظر می‌رسد که در آن خط مشی مشخصی برای فرآیند فعالیت‌های دو اتحادیه در نظر گرفته شود که اگر بر همین روال پیش برود شاهد تنش هرچه بیشتر در جامعه قرآنی خواهیم بود. چرا که طبق شواهد هر دو اتحادیه روال حقوقی و قضائی را در پیش خواهند گرفت که در این صورت جز از دست رفتن پتانسیل و ظرفیت‌های گسترش فرهنگ قرآنی عایدی‌ای نخواهد داشت. اینکه افرادی وجود دو اتحادیه را منعی برای فعالیت‌ها نمی‌بینند و بعضی دیگر در این میان با فرآیند ادغام خواهان تنها وجود یک اتحادیه واحدقرآنی در کشور هستند. حال باید دید با بیانیه‌ای که از سوی حجت الاسلام عاملی صادر خواهد شد روند به چه سمت و سویی کشیده می‌شود.