خبرگزاری مهر، گروه استانها- سکینه اسمی: استان آذربایجان غربی دومین استان از نظر طولانی بودن مرز در ایران با نزدیک هزار کیلومتر بعد از سیستان و بلوچستان محسوب می‌شود و تنها استانی است که با چهار کشور ترکیه، عراق، جمهوری آذربایجان و نیز ارمنستان مرز مشترک دارد، شرایط جغرافیایی و همسایگی با چهار کشور خارجی، آذربایجان غربی را در شاهراه ارتباط ایران با اروپا قرار داده مزیتی که تنها نصیب این استان شده است.
آذربایجان غربی به دلیل برخورداری از هفت بازارچه، پنج پایانه و ۹ گمرک مرزی پتانسیل بالایی برای دسترسی به بازارهای جهانی به‌خصوص اروپا دارد اما تاکنون این ظرفیت مرزی موردتوجه واقعی قرار نگرفته است و مردم این منطقه با چالش اشتغال و معیشت دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
کارشناسان اقتصادی معتقدند توجه به ظرفیت‌های مرزی و رونق بازارچه‌ها می‌تواند گزینه مناسبی برای دور زدن تحریم‌ها باشد
کارشناسان اقتصادی معتقدند توجه به ظرفیت‌های مرزی، رونق بخشی بازارچه‌ها، پایانه‌ها و گمرکات مرزی نه‌تنها افق‌های روشنی در زمینه صادرات، توسعه روابط اقتصادی بین‌المللی، بهبود معیشت و حل مشکلات اقتصادی آذربایجان غربی را در پی خواهد داشت بلکه در شرایط فعلی کشور می‌تواند گزینه مناسبی برای دور زدن تحریم‌ها باشد.
اما این در حالی است که دولت با سیاست یک بام و دوهوا برای جلوگیری از رونق بخشی بازارچه‌های مرزی با هدف کنترل شبه قاچاق و حمایت از تولید ملی و نیز تأمین منافع ملی فعالیت در مناطق مرزی را که قبلاً تا شعاع ۳۰ کیلومتری مرز انجام می‌شد به ۲۰ کیلومتر محدود کرده است اما مردم مرزنشین که برای تأمین معیشت خود راهی جز کسب درآمد از بازارچه‌های مرزی ندارند با این اعمال محدودیت‌ها چه باید کنند؟
شایسته است دولت در کنار توجه به اقتصاد کلان برای اقتصاد و معیشت استان‌های مرزی نیز بسته‌های ویژه حمایتی تعریف کند تا شاید غبار محرومیت از چهره استان‌های مرزی زدوده شود.
۴۰ هزار فارغ‌التحصیل بیکار در کنار فرصت‌های بی‌شمار مرزها
بر اساس آمارهای غیررسمی بیش از ۴۰ هزار فارغ‌التحصیل بیکار در استان وجود دارد که بخش اعظمی از آن مربوط به مناطق مرزی استان است و باوجود ظرفیت‌های بی‌شمار در استان آذربایجان غربی هنوز استفاده‌ای بهینه از این مزیت‌های مرزی نشده است.
مهاجرت، بیکاری و محرومیت در حالی سهم مردم آذربایجان غربی است که از ثروت و ظرفیت کم‌نظیری از جمله هم‌مرزی با چند کشور خارجی، فعالیت بیش از ۱۶ گمرک، پایانه و بازارچه مرزی، سومین استان معدنی کشور و قطب کشاورزی بهره‌مند است و استفاده از این مزیت‌ها نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و اساسی از سوی مسئولان کشوری، استانی و محلی است.
بازارچه‌های آذربایجان غربی نقش عمده‌ای در اقتصاد منطقه ایفا می‌کنند
معاون امور بازرگانی و توسعه تجارت سازمان صنعت، معدن و تجارت آذربایجان غربی در خصوص آخرین وضعیت بازارچه‌های مرزی استان به خبرنگار مهر گفت: آذربایجان غربی با ۷ بازارچه ضمن اینکه دروازه اتصال ایران به بازارهای جهانی است بلکه نقش مهمی در اقتصاد و اشتغال منطقه نیز ایفا می‌کند.
اسد درویشی با اشاره به اینکه استان با ۹۶۷ کیلومتر مرز مشترک با چند کشور خارجی جایگاه مهمی در تجارت مرزی بر عهده دارد اظهار داشت: هم‌اکنون بازارچه‌های «ساری سو» در ماکو، «رازی» در خوی، «سرو» در ارومیه، «تمرچین» در پیرانشهر، «اشکان وکیله» در سردشت و «صنم بلاغی» در پلدشت در مرزهای مشترک استان با کشورهای ترکیه، عراق، جمهوری آذربایجان و به‌صورت غیرمستقیم با کشور ارمنستان مشغول فعالیت هستند.
با توجه به شرایط اقتصادی کشور و اعمال تحریم‌ها بازارچه‌های مرزی بهترین فرصت و مزیت برای دور زدن این تحریم‌های ناعادلانه است
وی با تأکید بر لزوم تقویت بازارچه‌های مرزی استان افزود: آذربایجان غربی تنها استانی است که به‌واسطه بازارچه و گمرکات مرزی به‌صورت زمینی و ریلی با سه کشور خارجی نقطه اتصال ایران به بازارهای آسیای شرقی و اروپا است و با احیای جاده ابریشم قدیم در استان نقش این منطقه در تجارت مرزی غیرقابل‌انکار است.
درویشی با بیان اینکه بازارچه‌های مرزی نقش همسنگی با گمرکات رسمی در تجارت خارجی و مرزی کشور عهده‌دار هستند، عنوان کرد: با توجه به شرایط اقتصادی کشور و اعمال تحریم‌ها بازارچه‌های مرزی بهترین فرصت و مزیت برای دور زدن این تحریم‌های ناعادلانه است.
معاون امور بازرگانی و توسعه تجارت سازمان صنعت، معدن و تجارت آذربایجان غربی با اشاره به رشد ۷ الی ۸ برابری صادرات و نیز رشد واردات از طریق بازارچه‌های مرزی در ماه‌های اخیر اضافه کرد: هم‌اکنون تراز بازرگانی بازارچه‌های مرزی در کشور و به‌تبع آن آذربایجان غربی مثبت بوده و در حال رشد است.
درویشی با بیان اینکه تنها از طریق بازارچه مرزی تمرچین پیرانشهر ۶۰۰ میلیون دلار کالا به خارج از کشور به‌خصوص عراق صادر شده است گفت: در سال‌های اخیر ترکیه به دلیل تاکید بر تجارت از مراجع رسمی هیچ اعتقادی به فعال کردن بازارچه‌های مرزی نداشت اما در ماه‌های اخیر تحرکات زیادی از سوی این کشور برای رونق بخشی به بازارچه‌های مرزی مشاهده می‌شود.
وی در خصوص نقش بازارچه‌های مرزی استان در توسعه اقتصاد و معیشت مرزنشینان گفت: با توجه به جمعیت بیش از سه میلیون و ۲۰۰ هزارنفری آذربایجان غربی تنها چهار هزار و ۸۰۰ کارت پیله‌وری و ۱۸ هزار کارت مرزی با محدوده فعالیت در شعاع ۳۰ کیلومتری مرز صادر شده است و نباید توقع داشته باشیم بار مسئولیت سایر بخش‌های استان در حل مشکل اشتغال و معیشت را بازارچه‌های مرزی عهده‌دار باشند.
دولت بسته‌های حمایتی ویژه برای مناطق مرزی تعریف کند
درویشی با انتقاد از سیاست‌های دولت در قبال بازارچه‌های مرزی اضافه کرد: آذربایجان غربی استان صنعتی نیست و مهمترین راه‌های رونق اقتصادی استان کشاورزی و تجارت مرزی است و با توجه به شرایط کم‌آبی و… تقویت بازارچه‌های مرزی برای جایگزینی اشتغال مردم ضروری است این در حالی است که هیئت دولت تجارت در استان‌های مرزی را محدود کرده است.
آذربایجان غربی استان صنعتی نیست و مهمترین راه‌های اقتصادی استان کشاورزی و تجارت مرزی است
وی بیان کرد: آخرین مصوبه هیئت دولت فعالیت بازارچه‌های مرزی از شعاع ۳۰ به شعاع ۲۰ کیلومتری محدود کرده است درحالی‌که یکی از مهمترین راه‌های حل مشکل معیشت و اقتصاد از راه بازارچه‌های مرزی است و این محدودیت بر روند توسعه تجارت مرزی استان تأثیر می‌گذارد.
معاون امور بازرگانی و توسعه تجارت سازمان صنعت، معدن و تجارت آذربایجان غربی با تأکید بر اینکه آذربایجان غربی نباید تاوان توسعه سایر استان‌های کشور را بدهد خاطرنشان کرد: این اعمال محدودیت در فعالیت بازارچه‌های مرزی با این عنوان صورت می‌گیرد که رونق بخشی بازارچه‌ها منجر به ورود کالاهای خارجی و محدودیت تولید داخلی می‌شود این در حالی است که رونق این بازارچه‌ها یک مزیت اقتصادی برای آذربایجان غربی است.
معاون امور بازرگانی و توسعه تجارت سازمان صنعت، معدن و تجارت آذربایجان غربی مجموع صادرات استان از بازارچه‌ها و گمرکات در سال ۹۷ را در مجموع یک هزار و ۴۲۲ میلیون دلار و در سال ۹۶، ۵۳۳ میلیون دلار عنوان کرد و گفت: همچنین مجموع صادرات استان از بازارچه‌ها در سال گذشته، ۷۹۷ میلیون دلار و در سال ۹۶، ۸۷ میلیون دلار بوده که نشان‌دهنده رشد هفت الی هشت برابری است.
وی مجموع واردات از بازارچه‌ها و گمرکات استان طی سال گذشته را ۵۳۹ میلیون دلار و در سال ۹۶، ۷۶۰ میلیون دلار عنوان کرد و افزود: در این مدت مجموع واردات استان از بازارچه‌ها، ۸۶ میلیون دلار و در سال ۹۶ نیز ۲۹ میلیون دلار بود.
رونق بخشی بازارچه‌های مرزی به اقتصاد کشور لطمه می‌زند
در نقطه مقابل تأکید معاون بازرگانی صنعت، معدن و تجارت آذربایجان غربی بر رونق بخشی بازارچه‌های مرزی یکی از نمایندگان مردم ارومیه در مجلس شورای اسلامی معتقد است رونق بخشی بازارچه‌های مرزی در حالت کلی به اقتصاد کشور لطمه می‌زند.
هادی بهادری در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه آذربایجان غربی با سه کشور ترکیه، عراق و جمهوری آذربایجان مرز مشترک دارد و بیشترین حجم مراودات اقتصادی با عراق و ترکیه است افزود: کشور ترکیه در سال‌های اخیر هیچ تمایلی به فعال‌سازی بازارچه‌های مرزی به دلیل تجارت غیررسمی ندارد به این خاطر بازارچه‌های مرزی استان با این کشور چندان رونقی ندارند.
وی ادامه داد: در نقطه مقابل کشور عراق تمایل خیلی زیادی به رونق بخشی بازارچه‌های مرزی دارد و هم‌اکنون مراودات اقتصادی خیلی بالا و خوبی از طریق آذربایجان غربی به این کشور صورت می‌گیرد اما در حالت کلی فعالیت بازارچه‌های مرزی به دلیل حجم بالای واردات کالاها به‌خصوص کالاهای چینی به اقتصاد کشور لطمه وارد می‌کند.
نبود زیرساخت‌های مناسب توسعه‌ای مردم مرزنشین را ناچار به تأمین معیشت خود از فعالیت بازارچه‌های مرزی هستند که دولت باید در این راستا برای ساماندهی اقتصاد در مرزها و نیز رفع مشکلات اشتغال در این مناطق چاره اندیشی کرده و بسته‌های حمایتی ویژه این مناطق تعریف کند
بهادری با تأکید بر اینکه رونق بازارچه‌های مرزی تنها برای مرزنشینان و مردم این استانها یک مزیت اقتصادی است گفت: فعالیت بازارچه‌های مرزی به دلیل شبه قاچاق بودن به اقتصاد کشور لطمه می‌زند در این راستا دولت باید برای ساماندهی فعالیت این بازارچه‌ها برنامه‌ریزی اساسی داشته باشد تا نه مردم مرزنشین کشور متضرر شود نه اقتصاد کشور از رونق بخشی بازارچه‌ها لطمه ببیند.
نماینده مردم ارومیه در مجلس شورای اسلامی تأکید کرد: از طریق بازارچه‌های مرزی خیل عظیمی از کالاهای خارجی به‌خصوص چینی بدون عوارض و گمرک وارد کشور می‌شود که تولیدکنندگان داخلی توان رقابت با این کالاها را نداشته و در نهایت برای اقتصاد کلان کشور صرفه اقتصادی ندارد.
وی اضافه کرد: این در حالی است که به دلیل نبود زیرساخت‌های مناسب توسعه‌ای مردم مرزنشین ناچار به تأمین معیشت خود از فعالیت بازارچه‌های مرزی هستند که دولت باید در این راستا برای ساماندهی اقتصاد در مرزها و نیز رفع مشکلات اشتغال در این مناطق چاره‌اندیشی کرده و بسته‌های حمایتی ویژه این مناطق تعریف کند.
بهادری با انتقاد از اقدامات مسئولان استان در مناطق مرزی گفت: باید به جای توسعه تجارت غیررسمی با توجه به ظرفیت بالای مرزی آذربایجان غربی تجارت رسمی را با استفاده از توسعه ترانزیت، توجه به راه‌های مرزی، انبارداری، برگزاری نمایشگاه‌های متعدد اقتصادی و توجه به ظرفیت بالای استان در حمل‌ونقل مرزی افزایش دهیم.
بازارچه‌های مرزی برای تأمین معیشت و اشتغال مرزنشینان تقویت شود
نماینده مردم ارومیه نبود راه‌های مناسب مرزی، بی‌توجهی به بخش حمل‌ونقل و ترانزیت، عدم توجه به زیرساخت‌های مناسب در برخی گمرکات و پایانه‌های مرزی را از مهمترین مشکلات استان عنوان کرد و گفت: اگر به این بخش‌ها توجه شود نه‌تنها مشکل اقتصاد، اشتغال و معیشت در مناطق مرزی استان بلکه منطقه حل می‌شود.
بهادری با تأکید بر ممنوعیت صدور کالاهای اساسی از طریق مرزها خواستار افزایش نظارت و بازرسی در بازارچه و گمرکات مرزی شد و گفت: آذربایجان غربی از سالیان دور با سه کشور ترکیه، عراق و جمهوری آذربایجان تبادلات اقتصادی خوبی دارد و شرایط فعلی نیز باید زمینه‌ساز حضور کالاهای ایرانی به‌صورت فرآوری شده و مناسب در بازارهای این کشورها و حتی بازارهای اروپایی شود.
نماینده مردم پیرانشهر و سردشت در مجلس شورای اسلامی نیز در گفتگو با خبرنگار مهر با تأکید بر رونق بخشی بازارچه‌های مرزی گفت: هم‌اکنون به دلیل برخی قوانین و بروکراسی فعالیت بازارچه‌ها و پایانه‌های مرزی استان به‌خصوص در سردشت با مشکل مواجه شده است.
رسول خضری با بیان اینکه تعطیلی معابر مرزی و مشکلات ناشی از آن با معیشت مرزنشینانی که دارای کارت‌های مرزنشینی هستند گره خورده است گفت: در این راستا ثبت سفارش و منشأ ارزی هیچ‌کدام میسر نبوده و باوجوداینکه هیچ ریالی از این کار عاید مرزنشینان نمی‌شود، باید مالیات نیز پرداخت کنند، بر اساس برخی آئین‌نامه‌ها تعدادی از کالاها با کارت‌های الکترونیکی مرزنشینان باید آزاد می‌شد اما طبق تعبیر گمرک و بازرگانی آن‌ها را جزو کالاهای قاچاق محاسبه کرده‌اند.
خضری با اشاره به اینکه فعالیت بازارچه‌های مرزی یکی از فرصت‌های مناسب برای دور زدن تحریم‌ها با توجه به شرایط اقتصادی است گفت: متأسفانه این موضوع چندان موردتوجه مسئولان قرار نگرفته درحالی‌که با عملی کردن این اقدام هم معیشت مرزنشینان منطقه حل می‌شود و هم بخشی از کالاهای اساسی را می‌توان وارد کرد.
وی با بیان اینکه پنج مرز از ۲۳ مرز زمینی کشور در آذربایجان غربی قرار دارد که نشان دهنده سهم ۲۳ درصدی این استان از نظر دارا بودن تعداد مرزهای زمینی فعال در کشور است گفت: باوجوداین همه ظرفیت و پتانسیل بالای مرزی میزان حجم مبادلات اقتصادی متناسب با مزیت‌های مرزی آذربایجان غربی نیست و مسئولان برای بهبود روزافزون این شرایط باید نگاه ویژه‌ای به منطقه داشته باشند.
به‌هرروی هرچقدر سیاست‌ها و قوانین دولت باید در راستای توسعه و پیشرفت مناطق مرزی با توجه به معیشت مرزنشینان صورت گیرد اما نباید فراموش کرد هنوز محرومیت در این مناطق موج می‌زند. اگر ناامنی و ناآرامی کشورهای هم مرز با استان را به این موضوع اضافه کنید نشان‌گر این است که دولتمردان باید توجه دوچندانی به تهدیدات و موانع توسعه استان‌های مرزی داشته باشند.