خبرگزاری مهر، گروه بین الملل – فاطمه محمدی پور: خروج یکجانبه آمریکا از برجام در سال گذشته و سیاست فشار حداکثری دولت ترامپ علیه ایران باعث شده است ایران طی یکسال گذشته فشارهای اقتصادی زیادی را تحمل کند.
عدم پایبندی آمریکا به برجام از یک طرف و بدعهدی‌های اروپا در عملی کردن ساز و کار ویژه مالی ایران و اروپا موسوم به اینستکس از طرف دیگر ایران را بر آن داشت که برخی از تعهدات برجامی خود را تعلیق کند.
اکنون اروپا اعلام کرده است اینستکس وارد مرحله عملیاتی خود شده است. ولی اینکه با توجه به نقش بانک‌های آمریکایی و دلار در سیستم‌های بانکی جهان و وابستگی‌های اقتصادی اروپا به آمریکا، اینکه اروپا تا چه میزان می‌تواند به تعهدات برجامی خود عمل کند و در عملیاتی کردن این مکانیسم مالی موفق باشد جای بحث دارد.
در این راستا خبرنگار مهر گفتگویی با «جفری کارلینر» استاد دانشگاه بوستون امریکا تنظیم نموده که در ادامه می آید.
*متعاقب عدم تعهد اروپا، ایران گام دوم کاهش تعهدات برجامی خود را عملی کرد. اقدام ایران به دنبال بهره مندی از مزایای اقتصادی برجام بود. آیا اروپا می‌تواند به تعهدات خود در قبال برجام عمل کند؟
شرکت های بزرگ اروپایی، به ویژه بانکها، مشتریان امریکایی زیادی دارند. آنها فکر می کنند اگر با ایران کار کنند، از بازار ایالات متحده محروم خواهند شد. بنابراین آنها از سیاست تحریم های ایالات متحده امریکا علیه ایران پیروی می کنند.
دولت‌های آلمان، فرانسه، بریتانیا و سایر کشورهای اروپایی ممکن است از برجام حمایت کنند اما نمی‌توانند شرکت‌هایشان را مجبور به تجارت با ایران کنند. آنها ممکن است تمایلی جهت مقابله با آمریکا به طور مستقیم نداشته باشند به عنوان مثال با خرید نفت از ایران و فروش آن به خودشان.
آنها ممکن است ترس این را داشته باشند که ترامپ می‌تواند با تحمیل موانع تجاری بر صادرات خودکار آنها به ایالات متحده امریکا تلافی کند یا اگر تحریم های ایالات متحده را نقض کنند، دولت ترامپ به روش دیگری و به طور شدید واکنش نشان دهد.
*برخی اخبار از تلاش فرانسه برای بازگرداندن آمریکا به برجام حکایت دارد. آیا این موضوع می‌تواند درست باشد؟
بی تردید فرانسه، انگلیس و آلمان سعی کردند ترامپ را متقاعد کنند از برجام خارج نشود و تحریم های بیشتری را علیه ایران تحمیل نکند. آنها مخالف سیاست فشار حداکثری ترامپ هستند. ممکن است سیاستمداران این دولتها در حال تلاش برای متقاعد کردن ترامپ جهت مذاکره در مورد ویرایش جزئی برجام باشند.
این امر تنش بین ایالات متحده و ایران را کاهش می‌دهد و ایران را متقاعد می‌کند که در چارچوب محدودیت‌های برجام اورانیوم را غنی سازی کند. با این حال، غیر قابل تصور است که ترامپ به سادگی سیاستش را تغییر دهد، بپذیرد که اشتباه کرده است و به برجام برگردد. در ذات او نیست که اشتباه خود را بپذیرد. بنابراین و به احتمال زیاد فرانسه تلاش نمی‌کند این کار غیر ممکن را انجام دهد.
*برجام نفس‌های آخر خود را می‌کشد و بقای آن منوط به پایبندی اروپا به برجام جهت فروش نفت ایران و مبادلات است. آیا اروپا می‌تواند این دو زمینه را مهیا کند و یا همچنان در عمل با آمریکا همراهی خواهد کرد؟
اروپا، شاید با همکاری روسیه و چین، بتواند به ایران کمک کند تا نفت خود را به فروش برساند. واضح نیست که آیا آنها مایل به ایستادگی در برابر ایالات متحده امریکا هستند یا خیر؟ با وجودی که آنها از برجام حمایت می کنند و با تحریم های ترامپ علیه ایران مخالفت می کنند، از مقابله مستقیم با سیاست‌های او در مقابل، به علت ترس از واکنش‌های وی حذر می کنند.
*کانال مالی اینستکس در حالی که قرار بود پیش از این به بهره برداری برسد به بهانه‌های مختلف از سوی اروپا عملیاتی نشده است. با توجه به اینکه این کانال قرار است صرفاً موارد بشردوستانه را پوشش دهد آیا می‌تواند نیازهای ایران را برآورده سازد؟
با توجه به متن اینستکس، این برنامه نمی‌تواند نیازهای ایران را تامین کند. در حقیقت هدف از آن این است که بتوان مواد غذایی و دارویی را به ایران بدون استفاده از سیستم بانکی بین المللی وارد کرد.
تحریم های آمریکا به ایران اجازه می‌دهد این محصولات را وارد کند اما بانک‌های چند ملیتی از تحریم های آمریکا می‌ترسند و نمی‌خواهند هیچ گونه رابطه تجاری با ایران داشته باشند.
اینستکس واردات مواد غذایی و دارو را با رفتن به بانک‌های چند ملیتی تسهیل خواهد کرد اما این طرح جهت تجارت نفت و فرآورده‌های آن طراحی نشده است. ایران جهت داشتن اقتصاد سالم نیاز به صادرات نفت دارد.
در صورتی که اینستکس به طور چشمگیری گسترش یابد می‌تواند تجارت نفت و سایر محصولات را شامل شود وگرنه نمی‌تواند نیازهای ایران را برآورده کند.