خبرگزاری مهر، گروه استانها- زهرا بهرامی: تلاش برای احیاء قدیمی‌تریم بافت تاریخی کشور و سومین بافت باارزش و دارای سبک معماری ایران این‌بار در محله دربنو ادامه دارد.
بر اساس شواهد تاریخی شهر گرگان (استرآباد) در دوران قاجار ۶ محله بزرگ به نام‌های سَر پیر، دربنو، سرچشمه، میخچه گران، نعلبندان، سبزه مشهد و میدان داشت که دارای چندین محله فرعی مثل پا سرو، میر کریم، دوشنبه‌ای، شیرکُش بوده و بیشتر مساجد و تمام تکایای قدیمی و زیارتگاه‌ها و مکان‌های مذهبی شهر نیز در همین محلات قرار داشتند.
در سال ۱۳۱۰ با آغاز شهرسازی و احداث خیابان پهلوی (امام خمینی فعلی) در دوره پهلوی روند تخریب و گسستگی بافت تاریخی گرگان آغاز شد تا جایی که هم‌اکنون تنها حدود ۲۷۰ تک بنای ارزشمند تاریخی در این بافت باقی‌مانده است.
هم‌اکنون فعالیت‌های عمرانی برای احیاء هویت خفته شهر تاریخی گرگان در محله دربنو در حال انجام است و آخرین وضعیت را از مدیر دفتر بهسازی و احیاء بافت تاریخی گرگان جویا شدیم.
حسین کتولی با اشاره به اینکه محله دربنو یکی از کهن‌ترین بخش‌های بافت شهری استارباد بوده است و به نظر می‌رسد این محله نخستین پهنه‌ای از شهر باشد که به سمت غرب و بیرون از هسته اولیه گسترش یافته به خبرنگار مهر اظهار کرد: این پیشروی به غرب، منجر به ظهور دروازه‌ای جدید در پوسته شهر شده که آن را «دروازه نو» نامیدند و بعدها دروازه نو یا در گویش گرگانی «دربِزِه نو»، بر اساس تغییرات زبان محاوره، به درب نو تغییر یافت.
مرمت بناهای ارزشمند محله در قالب تفاهم‌نامه احیاء گذرهای تاریخی
وی با بیان اینکه بناهای ارزشمند این مرکز محله در قالب تفاهم‌نامه احیاء گذرهای تاریخی انجام شده و یا در حال انجام است، افزود: مرمت و بهسازی محله دربنو از سال ۱۳۹۴ با مرمت جامع مسجد تاریخی ملا اسماعیل آغاز شد و در سال ۱۳۹۵ با مرمت مقبره ملا اسماعیل ادامه پیدا کرده است.
چون کیفیت بصری بسیار مهم است و دغدغه دستگاه دخیل حوزه شهری است اقدامات مرمتی بر پایه اصول بهسازی سیما و منظر شهری و همچنین مرمت اضطراری انجام می‌شود مدیر دفتر بهسازی و احیاء بافت تاریخی گرگان ادامه داد: از اواخر سال ۱۳۹۶ مرمت تکایای ضلع جنوبی (پیرتکیه) و در سال ۱۳۹۷ تکایای ضلع غربی و شمالی آغاز و در واقع در مدت چهار سال با توجه به محدودیت بودجه، برنامه‌ریزی لازم برای مرمت تمام بناهای ارزشمند انجام شد.
وی در پاسخ به این سوال که چه اقداماتی برای احیاء این محله قرار است انجام شود، گفت: اقداماتی که در اضلاع مختلف انجام می‌شود متفاوت است اما به طور کلی در هر بخش از ساختمان‌هایی که نیاز به مرمت اضطراری داشته باشند اقدامات لازم صورت می‌گیرد.
وی تصریح کرد: در مجموع تمام اقدامات لازم برای بهسازی و مرمت پوسته بیرونی به عنوان سیما و منظر شهری انجام شده است، به عنوان مثال در بخش غرب و جنوب بام حلب، در بخش شمال به دلیل آب‌دهی سقف، سفالگردانی و در پیرتکیه به جهت اضطرار پی دیوار جنوبی تقویت شد.
کتولی گفت: میزان پیشرفت فیزیکی در اضلاع مختلف متفاوت است اما در رابطه با پروژه‌های جاری پیشرفت پروژه‌های جاری بالای ۹۰ درصد است که امیدواریم در ماه محرم سال جاری آماده تحویل شود.
وی با بیان اینکه تنها بناهایی تکایای اضلاع شرقی شامل دو تکیه اصلی تاکنون مرمت نشده‌اند، توضیح داد: یکی از این تکایا وصافی است که به دلیل سازه کاملاً جدید و ناهمگون باید با همکاری دفتر فنی اداره کل راه و شهرسازی و میراث فرهنگی تصمیم اساسی‌تری راجع به آن گرفته شود و دیگری تکیه‌ای به نام تکیه آقای نیک‌پور است که به دلیل دخل و تصرفی که در ساختار تاریخی بنا شده، نیاز به بازنگری ویژه طرح دارد.
کمک به احیاء و پویایی اقتصاد در محلات
وی با اشاره به اینکه محله دربنو جز محلات هدف است و در این مرحله اقداماتی در رابطه با کف صورت نمی‌گیرد و ممکن است در ادامه روند احیای گذرهای تاریخی شهرداری این کار (احیاء گذر شماره دو یا دربنو) را انجام دهد، خاطرنشان کرد: در یک دوره مجری بناهای محله دربنو سازمان میراث فرهنگی بوده که اقداماتی در زمینه مرمت سقف‌ها انجام داده است و هم‌اکنون پیمانکارهای مختلف زیر نظر اداره راه و شهرسازی مجری هستند و دفتر بهسازی و احیای بافت تاریخی کارگزاری شرکت بازآفرینی شهری ایران نظارت و طراحی پروژه‌ها را بر عهده دارد.
کتولی همچنین گفت: هدف از مرمت ارتقاء کیفیت سیما و منظر شهری در حوزه‌ی تاریخی، ارتقاء کیفیت زندگی در فضاهای عمومی شهری، کمک به احیاء و پویایی اقتصاد در محلات از طریق جذب گردشگر (از داخل شهر و خارج از شهر) است.
وی یادآور شد: در رابطه با اصول رعایت شده در مرمت می‌توان گفت چون کیفیت بصری بسیار مهم است و دغدغه دستگاه دخیل حوزه شهری است اقدامات مرمتی بر پایه اصول بهسازی سیما و منظر شهری و همچنین مرمت اضطراری انجام می‌شود.
به گفته کتولی بر اساس مستندات، خطوط تاریخی شناسایی شده، الحاقات حذف و بهسازی بناها با بازنمایی خطوط تاریخی و همینطور در نظر گرفتن نیازهای روز کاربران بر روی جداره‌ها و … انجام می‌شود؛ به‌طور کلی رعایت این اصول با رویکرد احیاء و توجه به وضعیت فعلی بنا و کاربری آن، رعایت الزاماتی که کاربران بتوانند از این بناها بهره‌برداری لازم را با حداقل مشکلات داشته باشند، انجام می‌شود.
مدرسه عمادیه نیازمند سفالگردانی است
هرچند مدیر دفتر بهسازی و احیاء بافت تاریخی گرگان معتقد است تمام بناهای ارزشمند محله دربنو یا مرمت شده و یا در حال مرمت هستند اما مدیر پایگاه بافت تاریخی گرگان معتقد است هم‌اکنون مدرسه عمادیه که در گذشته مرمت شده نیاز به سفالگردانی دارد.
عالیه ملک شاهکویی در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: احیاء محله دربنو جزو برنامه‌های کوتاه مدت است و در ماه گذشته با تشکیل کارگروه ویژه با حضور دستگاه‌های متولی موضوع تعیین تکلیف بناهای در معرض آسیب این محله از جمله آب انبار و دو تکیه‌ای که پشت آن قرار دارد مورد بررسی قرار گرفت.
میزان پیشرفت فیزیکی در اضلاع مختلف متفاوت است اما در رابطه با پروژه‌های جاری پیشرفت پروژه‌های جاری بالای ۹۰ درصد است که امیدواریم در ماه محرم سال جاری آماده تحویل شود وی افزود: مدرسه عمادیه در دهه ۸۰ و ۹۰ در چند دوره مختلف مرمت جامع شد و به اداره کل اوقاف تحویل شد و همچنان پایش‌های مستمر برای اینکه این بنا در معرض خطر قرار نگیرد ادامه دارد.
مدیر پایگاه بافت تاریخی گرگان با اشاره به اینکه هم‌اکنون مدرسه عمادیه به سفالگردانی نیاز دارد، گفت: فعالیت‌های مرمتی و عمرانی محله دربنو توسط دفتر بهسازی و احیای بافت تاریخی گرگان در حال انجام است و نظارت عالیه با میراث فرهنگی و اداره کل راه و شهرسازی است.
به گفته ملک شاهکویی کف‌سازی محله دربنو جزو برنامه‌های اولویت‌دار است که باید توسط شهرداری انجام شود.
در حالی که مدیر پایگاه بافت تاریخی گرگان کف‌سازی محله دربنو را جزو برنامه‌های اولویت‌دار اعلام می‌کند اما معاون شهرسازی شهرداری گرگان می‌گوید اگر توان مالی شهرداری اجازه دهد این پروژه امسال اجرایی می‌شود.
مجید طاهری به خبرنگار مهر اظهار کرد: فاز نخست احیاء گذرهای تاریخی (احیاء گذر سرچشمه، نعلبندان تا مصلی) سال گذشته کامل نشد و اولویت اصلی تکمیل این گذر است.
وی با اشاره به اینکه اگر توان مالی شهرداری یاری کند امسال کف‌سازی محله دربنو انجام می‌شود، افزود: هرچند در بودجه امسال ۲.۵ میلیارد تومان به طور مجزا اعتبار برای بافت تاریخی دیده شده اما اولویت اصلی با اتمام گذر اول است.
هرچند قطار احیاء بافت تاریخی گرگان روی ریل قرار گرفته و به حرکت افتاده است و تلاش برای بازگشت هویت خفته استرآباد ادامه دارد اما تسریع در انجام فعالیت‌های عمرانی آن باید بیش از پیش مدنظر قرار گیرد.