خبرگزاری مهر، گروه استانها- آرش صالحی: یکی از مهم‌ترین و اساسی‌ترین پایه‌های اقتصاد هر کشوری منابع معدنی و ذخایر زیرزمینی آن کشور است. نقش معادن و منابع در رشد اقتصادی هر کشوری انکارناپذیر است. بدون تردید بهره‌برداری از معادن کشور، عامل مهمی در رشد و توسعه اقتصادی است و درعین‌حال به‌شدت با کمبود سرمایه روبه‌رو است که برای رسیدن به توسعه اقتصادی، بهره‌برداری از معادن کشور می‌تواند یکی از بهترین راه‌ها باشد.
معادن، تأمین‌کننده مواد اولیه موردنیاز بسیاری از صنایع بوده و در امر خودکفایی صنعتی، ایجاد اشتغال مولد، افزایش تولید ناخالص ملی و درآمد سرانه کشور نقش بسزایی دارند اما باید اذعان کرد که جایگاه این بخش هنوز آن‌چنان‌که لازم بوده، تبیین نشده است.
با توجه به شرایط اقتصادی کشور یکی از پایه‌های مهم رشد اقتصادی، بخش معدن و صنایع معدنی است اما تاکنون باوجود ذخایر معدنی فراوان در کشور، شاهد سرمایه‌گذاری مناسبی در این حوزه نبوده‌ایم. در حال حاضر تناسب درستی بین حجم سرمایه‌گذاری و میزان ذخایر معدنی کشور وجود ندارد و برای اینکه شاهد رونق سرمایه‌گذاری در بخش معدن و صنایع معدنی کشور باشیم باید تلاش کنیم تا حجم زیادی از اطلاعات را درباره این حوزه در جامعه منتشر کنیم.
سهم معدن در اقتصاد ایران چه کمتر و یا بیشتر از یک درصد باشد، باید دانست تأثیر رشد معدن بر رشد اقتصادی ایران به‌طور غیرمستقیم بسیار بیشتر از تجارت و حتی صنعت است، به‌نوعی حجم عظیم اقدامات معدن سبب رونق ترانزیت و ترابری می‌شود. از طرف دیگر اشتغال در معادن پایدارتر و با توجه به پراکندگی آن در سراسر ایران، اشتغال در مناطق محروم را نیز دربر می‌گیرد.
ظرفیت‌های خوب معدنی قزوین/ بی‌توجهی به حل مشکلات
استخراج و بهره‌برداری از معادن و مواد معدنی در دیار مینودری از قدمت بالایی برخوردار است و کشف کوره‌های ذوب مس در کنار روستای سگزآباد شهرستان بوئین‌زهرا نشان از پیشینه ۷ هزارساله استان قزوین در این مورد دارد.
خوشبختانه رگه‌های معدنی مختلفی از کانی‌های فلزی گوناگون ازجمله اکسید آهن، سولفیدهای روی، سرب و کربنات‌های مس در نواحی مختلف استان به چشم می‌خورد که ظرفیت چشمگیر سرزمین مینونشان را در فرآوری کانی‌های فلزی نشان می‌دهد.
مناطق طارم سفلی، بوئین‌زهرا، الموت و تاکستان از مهم‌ترین مناطقی هستند که ذخایر مواد معدنی در آن‌ها با مقدار و خلوص بالای صنعتی یافت می‌شود و در حال حاضر ۲۶ نوع ماده معدنی از معادن فعال استان استخراج می‌شود.
در ضمن ازآنجایی‌که استان قزوین، شاهراه اصلی استان‌های مرکزی، غرب و شمال کشور است، صنایع معدنی آن نقش برجسته‌ای در تأمین شیشه، کاشی و سرامیک، سیمان و آهک استان‌های مجاور دارند که نقش معدنی استان را بسیار برجسته کرده است.
وجود ۱۷۶ معدن در استان
معاون معدن و صنایع معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان قزوین در گفتگو با خبرنگار مهر، استخراج و بهره‌برداری از خاک‌های صنعتی، سیلیس، آهک، شن و ماسه را مهم‌ترین مزیت معدنی دیار مینونشان بیان کرد و گفت: در حال حاضر ۱۷۶ معدن در استان داریم که ۸۷ معدن فعال بوده و مابقی نیمه فعال هستند.
علی طاهرخانی با اشاره به فعالیت نزدیک به هزار واحد صنایع معدنی در استان، اضافه کرد: البته بعضی از این کارخانه‌ها در بخش فرآوری مواد معدنی فعال هستند که بعد از استخراج و فرآوری موادی چون آهک، سیلیس، شن، ماسه، گچ، خاک صنعتی، روی، سرب و مس، آن‌ها را در اختیار کارخانجات شیشه، کاشی، سرامیک، بتن سبک و صنایع لعابی می‌گذارند.
وی با تأکید بر نقش مهم کارخانه‌های استخراج و فرآوری مواد اولیه شیشه قزوین، گفت: وجود همین واحدها زمینه فعالیت خوبی برای بعضی از بزرگ‌ترین واحدهای صنایع معدنی سیلیس و شیشه که به تولید شیشه‌های خودرو، ظروف، بسته‌بندی، شیشه‌های دارویی و آمپول در دیار مینودری مشغول هستند، فراهم کرده است.
طاهرخانی ادامه داد: به همین واسطه ۹۵ درصد پوکه‌های آمپول ایران و ۳۰ درصد شیشه ایران در استان قزوین تولیدشده و این استان تنها تولیدکننده مقره های شیشه‌ای و لوله پیشرفته آمپول در کل کشور محسوب می‌شود.
معارضان محلی و کمبود نقدینگی؛ چالش‌های اصلی
وی، وجود معارضین محلی در نواحی استخراج و بهره‌برداری از معادن را مهم‌ترین چالش رشد صنایع معدنی در استان دانست و گفت: باوجوداینکه در شرع اسلام، معادن جزو انفال و مالکیت آن در اختیار دولت عنوان‌شده، اما برخی روستائیان ما چون از این موضوع ناآگاه‌اند، در مسیر استخراج از معادن مزاحمت‌هایی برای بهره‌برداران ایجاد می‌کنند.
طاهرخانی، کمبود نقدینگی و پرداخت کم تسهیلات ارزان‌قیمت را ازجمله مشکلات بهره‌برداران عنوان و اضافه کرد: باوجود احتیاج شدید معدن کاران به سرمایه در گردش، متأسفانه بانک‌ها برخلاف قوانین موجود، پروانه بهره‌برداری را به‌عنوان ضمانت وام قبول نمی‌کنند که می‌تواند مسیر شکوفایی صنایع معدنی استان را ناهموار کند.
ظرفیت بالای قزوین در تولید سنگ آهک
یک فعال صنایع معدنی استان هم تولید بیش از ۱۰ درصد کاشی ایران در قزوین را نتیجه ظرفیت‌های بالای استان در حوزه معدن و صنایع معدنی دانست و گفت: همچنین وجود ۲۰۰ واحد تولید آجر، ۵۰ واحد تولید شن و ماسه کوهی و ۲ واحد ساخت کنسانتره روی و سرب با ظرفیت اسمی ۵ هزار تن در سال از دیگر ظرفیت‌های معدنی این دیار است.
شکوهی رازی، سنگ‌آهک را یکی از تولیدات راهبردی استان توصیف کرد و افزود: خوشبختانه تعداد قابل‌ملاحظه‌ای از کارگاه‌ها و کوره‌های آهک در استان قزوین فعالیت دارند که در کنار کارخانجات تولید کربنات و پودرهای میکرونیزه از مزایای معدنی عمده سرزمین مینونشان هستند.
وی نصب و راه‌اندازی کوره‌های بزرگ تولید پودر آهک و میکرونیزه را در زمره ضرورت‌های صنایع معدنی قزوین برشمرد و ادامه داد: وجود مقادیر زیادی از ذخایر آهکی باکیفیت ایجاب می‌کند که صنایع معدنی آهک محور ما بیش‌ازپیش توسعه یابد و نخستین گام در این زمینه، نصب و راه‌اندازی ماشین‌آلات مجهز و با میزان بهره‌وری بالاست.
قزوین می‌تواند به قطب تولید مواد اولیه آلومینیوم تبدیل شود
این کارشناس ارشد مهندسی معدن، وجود ذخایر بزرگ آلونیت را از ظرفیت‌های مغفول مانده استان در حوزه معدن و صنایع معدنی دانست و گفت: این ذخایر فوق‌العاده در صورت بهره‌برداری و فرآوری، استان قزوین را به قطب تولید مواد اولیه تولید آلومینیم در کشور تبدیل خواهد کرد.
شکوهی رازی یادآور شد: بااینکه ۴ دهه از شناسایی ذخایر آلونیت در استان می‌گذرد، اما هنوز برای استحصال مواد اولیه آلومینیم مانند سولفات مضاعف آلومینیم، پتاسیم و سدیم از این ذخایر عظیم، پژوهش و تحقیق جدی صورت نگرفته است.
وی ادامه داد: در مجموع نقش معادن استان قزوین در تولید مصالح جاده‌سازی و مواد اولیه آسفالت بسیار باارزش است و در صورت رونق‌بخش مسکن و خودروسازی و رفع موانع تولید و صادرات، توسعه فعالیت بنگاه‌های معدنی و صنایع معدنی وابسته در دیار مینودری چشمگیر خواهد بود.
گنجی به نام معدن مس طارم
اما معدن مس کاتدی طارم سفلی که دومین معدن بزرگ مس کاتدی کشور محسوب می‌شود، بی‌شک یکی از ظرفیت‌های مهم استان در حوزه معدن به شمار می‌رود. معدنی که پس از مس کرمان، مهم‌ترین ظرفیت کشور در تولید این فلز استراتژیک است و خوشبختانه از خردادماه گذشته تولید و استخراج آزمایشی آن شروع شده است.
مدیرعامل مس طارم با اشاره به ظرفیت بالای این معدن در حیطه اشتغال‌زایی، گفت: با بهره‌برداری نهایی از این معدن بزرگ برای ۴۵۰ نفر از اهالی طارم سفلی به‌صورت مستقیم شغل ایجاد می‌شود و ۱۵۰۰ نفر هم به شکل غیرمستقیم از این سرمایه عظیم خدادادی کسب درآمد و روزی می‌کنند.
کرامت الله حسینی، ظرفیت اسمی تولید معدن مس طارم را ۱۰ هزار تن شمش مس کاتدی در سال بیان کرد و افزود: ذخیره قطعی این معدن ۴ میلیون تن و ذخیره احتمالی آن تا ۸ میلیون تن با عیار ۷/۱ درصد است که با بهره‌برداری از آن، سالانه ۴۵۰ تن سنگ مس و ۵ هزار تن مس خالص استحصال و فرآوری می‌شود.
وی با ذکر اینکه بهره‌برداری از معدن یادشده تحول عظیمی در صنعت مس کشور به وجود می‌آورد، ادامه داد: در منطقه طارم سفلی تاکنون ۳ معدن مس شناسایی‌شده که فقط یکی از آن‌ها ظرفیت استخراج و تولید ۵۰۰ هزار تن شمش مس در سال را دارد، ضمن اینکه مجموع میزان ذخایر مس این ناحیه بیش از ۱۱ میلیون تن برآورد شده است.
عضو کمیسیون صنایع مجلس: خام فروشی مواد معدنی متوقف شود
سیده حمیده زرآبادی عضو کمیسیون صنایع مجلس شورای اسلامی در گفتگو با خبرنگار مهر، اظهار داشت: کشورمان از ظرفیت‌های بسیار خوبی در حوزه معادن برخوردار است اما نتوانسته‌ایم از همه آن‌ها استفاده کنیم و در گذشته که مسائل مربوط به معادن در شورای مرکزی معادن کشور مطرح می‌شد موجب طولانی شدن صدور مجوز و بهره‌برداری می‌شد که در حال حاضر با دادن اختیارات بیشتر به استانها مسئولان می‌توانند در محل تصمیم بگیرند و کارها را سریع‌تر انجام دهند که اتفاق خوبی است.
وی بیان کرد: در حوزه معدن هزینه و سرمایه‌گذاری زیادی در بخش اکتشاف و استخراج متحمل می‌شویم اما با خام فروشی مواد از ارزش‌افزوده بالا خود را محروم کرده‌ایم که اشتباه است که در این راستا در سند راهبردی معادن که سال قبل مصوب شد رویکردهای خوبی دیده‌شده و برنامه مشخصی برای حرکت در مسیر چشم‌انداز ترسیم‌شده برای ارزآوری و ایجاد ارزش‌افزوده بالا در محصولات معدنی دیده‌شده که ارزشمند است و می‌تواند کمبودهای فعلی را جبران کند.
نماینده قزوین در مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: اگر بتوانیم از خام فروشی در عرصه معدن جلوگیری کرده و محصولات معدنی را پس از فرآوری صادر کنیم میزان ارزآوری آن چندین برابر شده و سود اقتصادی آن می‌تواند جذابیت بیشتری برای حضور سرمایه‌گذاران دیگر را هم فراهم کند.
زرآبادی گفت: فعال کردن صنایع وابسته به معدن هم می‌تواند به افزایش اشتغال بخش معدن کمک کرده و زمینه استفاده از ظرفیت‌های مغفول مانده این بخش را فراهم کند.
عضو کمیسیون صنایع مجلس شورای اسلامی اظهار داشت: روش‌های استفاده از معادن هم باید هدفمند و هوشمند باشد که فعلاً این‌گونه نیست لذا هزینه‌ها بالا رفته که اگر نقشه راه ترسیم‌شده در این عرصه عملیاتی شود می‌توانیم ضمن بالا بردن بهره‌وری قادر خواهیم بود ارزش‌افزوده بیشتری را در این زمینه ایجاد کنیم.
لزوم اهتمام دولت به توسعه معادن و صنایع وابسته
بااین‌همه به نظر می‌رسد ظرفیت معادن هنوز آن‌چنان‌که باید در اقتصاد استان قزوین جدی گرفته نشده و این بخش هنوز زیر سایه بخش‌های اقتصادی دیگری قرار دارد که قطعاً نمی‌توانند به‌اندازه صنایع معدنی ارزآوری داشته و به رونق اشتغال و تولید در این استان صنعتی کمک کنند.
مسئله دیگر حمایت از واحدهای تولیدی کانی محور در قزوین است که در صورت شکوفایی می‌توانند با تولید بالای مواد اولیه به پیشران محرک صنایع پایین‌دستی دیگر ازجمله صنایع خودروسازی و قطعه‌سازی مبدل شوند.
توجه به معدن حرکت در مسیر اقتصاد مقاومتی
با سرمایه‌گذاری در بخش معدن و صنایع معدنی می‌توان ارزش‌افزوده ناشی از فروش و صادرات مواد معدنی را افزایش داد. سرمایه‌گذاری در حوزه فرآوری باعث رونق بخش‌های اکتشاف و آن بهره‌برداری می‌شود.
در شرایط فعلی اقتصاد ایران و تحریم‌های گسترده اقتصادی، یکی از مهم‌ترین مزیت‌های ایران برای گذر از این بحران، تکیه‌بر منابع معدنی و پتانسیل‌های بالقوه در داخل کشور است که از این طریق و با خلق مزیت رقابتی، تهدیدها به فرصت تبدیل شوند.
بخش معدن در دوران بحران اقتصادی جهانی، نشان داده که کمترین آسیب‌پذیری در حوزه تجاری را داشته و بیشترین کمک را به اقتصاد کرده است. در شرایط اقتصاد مقاومتی نیز معدن از اهمیت مضاعفی برخوردار می‌شود لذا در صورت توجه بیشتر دولت و مجلس و نگاه ویژه به این بخش مهم می‌توان به دستاوردهای مهمی دست‌یافت و به توسعه مناطق محروم نیز امیدوار شد.
امید است در سال رونق تولید، دولت از توسعه معادن و صنایع وابسته به آن حمایت تام و تمامی به عمل آورد تا بخشی از مشکلات اشتغال و تولید مردمان مینودری از این رهگذر رفع شوند.