به گزارش خبرنگار مهر، بر اساس برنامه چهارم توسعه قرار بود با خارج سازی ناوگان مسافری ریلی بالای ۳۰ سال از فعالیت عملیاتی در حمل و نقل مسافر، سن این ناوگان به ۱۵ سال کاهش یابد؛ ضمن اینکه برنامه ریزی شده بود تا با وارد شدن ۴ هزار دستگاه واگن جدید، این میانگین سنی در شاخص ۱۵ سال حفظ شود اما این اتفاق هرگز رخ نداد و همواره میانگین سنی ناوگان مسافری در حول و حوش ۳۰ سال بوده است.
قراردادهای پسابرجامی نوسازی ناوگان ریلی با سه کشور که هیچ گاه عملی نشد
با آغاز دوره پسابرجام در سپهر اقتصادی کشور، شرکت راه آهن در زمان وزارت عباس آخوندی چندین قرارداد نوسازی ناوگان ریلی اعم از باری، مسافری و لوکوموتیو با کشورهای کره جنوبی، چین و روسیه به امضا رساند که بر اساس این قراردادها، شرکت های تولیدکننده واگن در این کشورها، اقدام به همکاری با واگن سازان ایرانی در زمینه تولید ناوگان ریلی می کردند که علاوه بر نوسازی ناوگان مسافری و باری ریلی داخل، به تولیدکننده های ایرانی نیز در زمینه توسعه فناوری و نوسازی تکنولوژی تولید واگن کمک می کرد.
خروج ۴۰۰ واگن مسافری بالای ۳۰ سال از ناوگان بدون ورود واگن نوساز
اگرچه این قراردادها هیچ گاه به دلیل بازگشت تحریم ها در دوره ریاست جمهوری ترامپ عملی نشد، اما در همان تصمیم گرفته شد با توجه به انعقاد قرادادهای تولید واگن مسافری و باری به روش مشارکتی با روسیه، چین و کره جنوبی، حدود ۴۰۰ دستگاه ناوگان مسافری بالای ۳۰ سال تا پایان تیرماه ۹۷ از رده خارج شود.
مدیرعامل رجا در همان زمان اعلام کرد این شرکت کارخانجات اختصاصی نوسازی و اوورهال کردن واگن مسافری را داراست و نیازی به از رده خارج کردن ناوگان فرسوده صرفا با ملاک و معیار سنی (بالای ۳۰ سال بودن نیست) و اکر واگنی با اوورهال سازی بتواند همه فاکتورهای ایمنی و استانداردهای مورد نظر جهانی را کسب کند، می تواند بار دیگر در شبکه ریلی سیر داشته باشد که این درخواست رجا با مخالفت روبه رو شد.
با بازگشت تحریم ها، بار دیگر شرکت راه آهن از دستورالعمل از رده خارج کردن ناوگان مسافری ریلی بالای ۳۰ سال عدول کرد و ممنوعیت سیر ناوگان فرسوده در شبکه ریلی به مدت یک سال تا پایان تیرماه امسال لغو شد که درنتیجه هنوز هم ناوگان مسن در شبکه ریلی تردد دارد.
گزارش مرکز پژوهش های مجلس از سن ناوگان ریلی ایران: واگن مسافری ۶۲ ساله هم داریم!
اکنون در پایان لغو ممنوعیت تردد ناوگان بالای ۳۰ سال، دفترمطالعات انرژی، صنعت و معدن مرکز پژوهش های مجلس در گزارشی در خصوص ناوگان ریلی آورده است: نیاز واقعی ناوگان حمل‌ونقل ریلی در دو بخش نوسازی ناوگان فرسوده و افزایش تعداد ناوگان به منظور توسعه حمل‌ونقل ریلی قابل طرح است. بررسی‌ها نشان می‌دهد میانگین عمر بیش از ۲۲ هزار ناوگان باری ایران تقریباً ۲۷ سال است.
بر اساس آنچه مرکز پژوهش های اعلام کرده، کم‌ترین و بیش‌ترین سن ناوگان مسافری به ترتیب برابر نوساز و ۶۲ سال است.
در این گزارش آمده: همچنین حدود ۴۵ درصد از لکوموتیوهای موجود، بیش از ۴۰ سال عمر دارند که با توجه به طراحی ناوگان برای عمر ۳۰ سال که با تعمیرات مناسب قابل افزایش تا ۴۰ سال نیز هست، بخشی از ناوگان موجود فرسوده محسوب می‌شوند و نیاز به جایگزینی دارند.
مرکز پژوهش های مجلس می افزاید: این در حالی است که با افزایش بهره‌وری می‌توان با ناوگان و بار قابل حمل ریلی موجود به اهداف رسید و صرفاً برای نوسازی ناوگان باری نیاز به ناوگان نو است.
بر اساس مطالعات مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، اگر چه بهره‌وری از ناوگان مسافری مناسب بوده، ولی متأسفانه حمل‌ونقل مسافر ریلی بین شهری برای شرکت‌های خصوصی سودآور نبوده و پیش‌بینی نیاز ۶۵۰ دستگاه واگن مسافری تا سال ۱۴۰۰ واقع‌بینانه به نظر نمی‌رسد.
همچنین نتایج بررسی‌های کارشناسان و پژوهشگران این مرکز نشان می‌دهد که پیش‌بینی‌های انجام شده در اسناد بالادستی جهت تعیین نیاز ناوگان حمل‌ونقل ریلی باید به صورت واقع‌بینانه و با توجه به تجربه‌های قبلی مورد بازنگری قرار گیرد. در صورتی که نوسازی ناوگان فعلی در اولویت قرار گیرد شرکت‌های داخلی توانمندی ساخت و تأمین نیاز داخل را دارند.
به نظر می رسد منظور مرکز پژوهش های مجلس از اسناد بالادستی، قانون برنامه توسعه چهارم باشد که اصرار به نوسازی ناوگان ریلی و کاهش میانگین سنی این ناوگان به ۱۵ سال را دارد که باید این قانون مورد بازنگری قرار گیرد.
مدیرعامل راه آهن (اسفند ۹۷) : ۱۰۰ دستگاه واگن مسافری بالای ۳۰ سال از رده خارج شد
علی رغم نبود بهره وری مناسب در ناوگان ریلی اعم از مسافری و باری، با این حال سعید رسولی مدیرعامل شرکت راه آهن در ماه های پایانی سال گذشته اعلام کرد این شرکت اقدام به از رده خارج کردن ۱۰۰ دستگاه ناوگان مسافری بالای ۳۰ سال کرده است.
این در حالی است که پیش از آن بارها از سوی مسئولان شرکت راه آهن اعلام شده بود که کلیه ناوگان بالای ۴۰ سال از رده خارج شده اند.
اینک اما مرکز پژوهش های مجلس تأکید دارد که در ناوگان ریلی مسافری، همچنان ناوگان بالای ۶۲ سال نیز سیر و حرکت دارد.
مشخص نیست آیا منابع پژوهشی مرکز پژوهش های مجلس نتوانسته آمار دقیقی از سن ناوگان ریلی ارائه کند یا تعریف مسئولان شرکت راه آهن از ناوگان فرسوده متفاوت است؟
دبیر انجمن شرکت های ریلی: معیار فرسودگی ناوگان، سلامت و ایمنی واگن است نه عمر و سن ناوگان
مهرداد تقی زاده، دبیر شورای تخصصی حمل و نقل مرکز پژوهش های مجلس در گفت وگو با خبرنگار مهر در خصوص نوسازی ناوگان ریلی اظهار داشت: علی رغم آنکه در کشور ما هر از چندی جوی راه می افتد که اعلام می شود ناوگان بالای ۳۰ یا ۴۰ سال از رده خارج می شود، اما در کشورهای پیشرفته و دارای GDP بسیار مناسب ملاک و معیار آنها برای امکان سیر و تردد ناوگان در شبکه ریلی، سن و عمر ناوگان نیست.
وی ادامه داد: در کانادا واگن های ۴۰ تا ۴۵ سال و بالاتر هم در شبکه سیر می کند که نشان می دهد ملاک آنها سن واگن نیست بلکه داشتن تعمیرات اساسی و اوورهال شده بودن واگن است وقتی واگن تعمیر اساسی داده می شود، کلیه مشخصات واگن نو را دارا خواهد شد.
دبیر انجمن صنفی شرکت های حمل و نقل ریلی افزود: یکی از کارشناسان و متخصصان ریلی در کانادا نیز چندی پیش خبر نوسازی ناوگان ریلی ایران با ملاک سن و عمر واگن را شنیده بود و به من اعلام کرد در کانادا ما واگن های با سن بالای ۴۵ سال هم داریم اما نوسازی شده اند. بنابراین ملاک، سلامت ناوگانی است که در حال سیر است؛ نه عمر ناوگان.
کارشناس ریلی: احتمال اشتباه بودن منابع مرکز پژوهش ها وجود دارد/ واگن مسافری ۶۲ ساله نداریم
سید میثم لاجوردی، کارشناس صنعت ریلی نیز در گفت وگو با خبرنگار مهر درباره تناقض در ادعای مدیران راه آهن در خصوص سن ناوگان با آنچه مرکز پژوهش های مجلس اعلام کرده است، اظهار داشت: این احتمال وجود دارد که شرکت راه آهن در گزارش های خود در خصوص از رده خارج کردن ناوگان، مجموع باری و مسافری باشد به خصوص که میانگین سن ناوگان باری زیر ۲۷ سال است که با گزارش مرکز پژوهش های منطبق است.
وی افزود: شرکت راه آهن اعلام کرده کلیه واگن های بالای ۴۰ سال را حذف کرده است. اما اینکه در عمل واگن ۶۲ ساله تردد داشته باشد، بعید می دانم و حق را به راه آهن می دهم.
کارشناس ریلی تصریح کرد: این احتمال هم وجود دارد که منبع مرکز پژوهش های مجلس، گزارش های شرکت های خصوصی حمل و نقل ریلی باشد چون از نظر شرکت راه آهن، واگن های مسافری بالای ۳۰ سال حق سیر و تردد ندارند اما ممکن است برخی شرکت های خصوصی مجوز اختصاصی گرفته باشند که این مورد بیشتر برای واگن های باری قابل قبول است نه واگن های مسافری.
لاجوردی یادآور شد: واگن باری سیستم پیشرفته ای ندارد که نتوانیم آنها را در داخل اوورهال و تعمیر اساسی کنیم. اما واگن های مسافری به دلیل استانداردهای ایمنی بالاتری که دارند، از سیستم های ترمز پیشرفته ای برخوردارند بنابراین اوورهال آنها در داخل بسیار سخت است.