تفاوت کاربست دو تعبیر الله و رب در قرآن

به گزارش خبرنگار مهر، حجت الاسلام والمسلمین علی نصیری استاد تمام دانشگاه علم و صنعت و رئیس مؤسسه معارف وحی و خرد در یادداشتی با عنوان تفاوت کاربست دو تعبیر الله و رب در قرآن به بررسی این دو مفهوم پرداخته است:

در شماری از آیات قرآن از تعبیر «آَمَنَّا بِاللَّهِ» استفاده شده است؛ نظیر آیه «قُولُوا آمَنَّا بِاللَّهِ» (بقره، 136)؛ « فَلَمَّا أَحَسَّ عِیسَی مِنْهُمْ الْکفْرَ قَالَ مَنْ أَنْصَارِی إِلَی اللَّهِ قَالَ الْحَوَارِیونَ نَحْنُ أَنْصَارُ اللَّهِ آمَنَّا بِاللَّهِ» (آل عمران، 52)؛ « وَی

در شماری دیگر از آیات به جای «الله» از واژه «ربّ» استفاده شده است؛ چنان که چند بار در باره ساحران فرعوم پس از ایمان آوردنشان چنین آمده است: «وَأُلْقِی السَّحَرَةُ سَاجِدِینَ قَالُوا آمَنَّا بِرَبِّ الْعَالَمِینَ» (اعراف، 120- 121)؛ « إِنَّا آمَنَّا بِرَبِّنَا لِیغْفِرَ لَنَا خَطَایانَا» (طه، 73) 

نیزدر آیات دیگر که سخن دین باورانِ پرهیزکار را بازتاب داده است؛ نظیر آیه: «وَاللَّهُ بَصِیرٌ بِالْعِبَادِ الَّذِینَ یقُولُونَ رَبَّنَا إِنَّنَا آمَنَّا فَاغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ.» (؟؟؟). در آیه «رَبَّنَا إِنَّنَا سَمِعْنَا مُنَادِیا ینَادِی لِلْإِیمَانِ أَنْ آمِنُوا بِرَبِّکمْ فَآمَنَّا رَبَّنَا فَاغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَکفِّرْ عَنَّا سَیئَاتِنَا وَتَوَفَّنَا مَعَ الْأَبْرَارِ» (آل عمران، 193) با لطافت بیشتری بازتاب یافته است. 

از درنگریستن در این دو دسته از آیات می توان دریافت که هر جا زبان گفتگوی خداوند یا اولیای او با بندگان یا گفتگوی بندگان با خداوند زبان امر و نهی و عتاب و نکوهش باشد، از تعبیر «الله» استفاده شده است، اما هر جا که زبان زبان مهر، محبت، لطف، عشق و دلدادگی است از تعبیر «رب» بهره برداری شده است. این امر را به صورت های دیگر نیز می توان در آیات قرآن پی جویی کرد.

پیداست که دو واژه «الله» و «رب» هر دو به خداوند ناظر است، اما «الله» همه هویت خداوند و به تعبیری اسماء جمال و جلال او را به تصویر می کشد، اما «رب» جنبه و جهت ربوبیت الهی را مورد توجه قرار داده و بیشتر مهر و لطف الهی را ترسیم می کند. 

از این جهت آن جا که قرار است خداوند از سر مهر و لطف با بندگان سخن گوید عموماً از تعبیر «رب» بهره می گیرد و در برابر، آن جا که بندگانِ مؤمن او که به حقیقت بندگی و سرسپردگی رسیده و به آن باورمنداند، نیز از تعبیر «ربنا» استفاده می کنند.