خبرگزاری مهر، گروه استانها–محمدحسین عابدی: با افزایش بارندگی‌ها و رویش علوفه در توران انتظار می‌رفت تا جمعیت گورهایی که در سال قبل تعدادشان در توران بیش از ۲۰۰ رأس از سوی محیط‌زیست اعلام‌شده بود تثبیت و یا رو به افزایش بگذارد اما امروز اداره کل محیط‌زیست استان سمنان آمار آن‌ها را ۱۱۹ رأس بیان می‌کند موضوعی که نگرانی مردم را بابت کاهش علوفه، مهاجرت این‌گونه نادر و در حال حفاظت و همچنین بیم شکار آن را افزایش داده است.
در این بین اما دو نظریه وجود دارد نخست اینکه اصلا این تعداد ۲۰۰ یا ۲۶۰ راس گور موجود در توران در آخرین سرشماری صحت نداشته و اصلا توران این مقدار گور نداشته است و نظریه دوم اینکه تعداد بالغ بر ۲۰۰ راس گور در توران وجود دارند و امروز عده ای از آن‌ها به خراسان و بردسکن و ... مهاجرت کرده و یا حتی شکار شده‌اند.
امروز اما راز کم شدن گورخرها در هاله‌ای از ابهام قرارداد، برخی معتقدند که این گورها به دلیل کمبود علوفه به مناطق دیگر مهاجرت کرده‌اند، در صورتی که به برکت بارش‌های ابتدای سال‌جاری، منطقه توران مملو از علوفه است اما برخی نیز معتقد هستند اصلاً آمار گورها این میزان نبوده که در سال‌های قبل اعلام‌شده و اعلام روئیت گورها در بردسکن خراسان رضوی خبری کذب است، موضوعی که سعی داریم در این گزارش به ابعاد مختلف مخالف و موافق آن بپردازیم تا درنهایت مخاطبان بتوانند بهترین قضاوت را داشته باشند.
نظرات متفاوت هستند، اما نکته مهم آن است که اگر روند کاهشی گورها از ۲۵۰ رأس به ۱۱۹ رأس در توران به‌واقع رخ‌داده باشد نگرانی‌های مردم، دوستداران محیط‌زیست و دلسوزان این آب‌وخاک بی‌مورد نبوده است حال دلیل این کاهش هر چه می‌خواهد باشد.
سال نودوشش ۲۰۰ رأس، سال نودوهفت ۲۵۰ رأس و سال نودوهشت ۹۰ رأس!
یک منبع آگاه در حوزه محیط‌زیست استان سمنان که شرط مصاحبه را عدم قید نامش دانست به خبرنگار مهر، می‌گوید: سال های قبل بین ۲۰۰ تا ۲۶۰ رأس گور در توران شناسایی و شمارش شدند، امروز اما ۹۰ رأس آن‌هم با تلاش فراوان مأموران محیط‌زیست شناسایی و شمارش‌شده و به اداره کل ارسال‌شده است.
این کارشناس می‌گوید: آمار سال گذشته گورها در توران بیش از ۲۵۰ رأس بود که مستندات آن موجود است اما بلایی که برخی بر سر گورها آورده‌اند امروز سبب شده تا ظرف پنج ماه جمعیت این‌گونه به ۹۰ رأس کاهش پیدا کند در ضمن موضوع مطرح‌شده در اداره کل که جمعیت گورخرها را ۱۲۰ رأس می‌دانند کذب است چراکه آمارها ۹۰ رأس هستند و یکی از مسئولان محیط‌زیست استان سمنان برای کاهش عمق فاجعه ۳۰ رأس به آن افزوده است.
وی که از اتلاف گورخرها به‌عنوان یک آبروریزی برای محیط‌زیست استان سمنان نام می‌برد، می‌گوید: موضوع مهاجرت گورخرها به دلیل عدم مدیریت صحیح و تعلیف نادرست آن‌ها به بردسکن و سبزوار بارها و بارها توسط محیط بانان و مردم محلی به اداره کل محیط‌زیست گزارش شد اما پنج ماه از این موضوع می‌گذرد و پیش‌بینی‌های مردم و ما محقق شد چراکه تمام این گورهای مهاجرت کرده و از توران به دست شکارچی‌های استان هم‌جوار سپرده شدند.
گورها دسته دسته رفته‌اند
دیگر کارشناس محیط‌زیست نیز می‌گوید: گورخرها امروز سه دسته هستند، نخست آنانی که در توران باقی‌مانده‌اند دوم آن‌هایی که به بردسکن و سبزوار و حومه آن مهاجرت کردند و سوم گروه بزرگی که شکار شدند و اتلافشان بزرگ‌ترین ضربه را به محیط‌زیست کشور در سال ۹۸ زد.
وی نیز بابیان اینکه در صورت ذکر نامم فشارهای اداره کل را باید تحمل‌کنم درنتیجه از بیان نام خویش امتناع می‌ورزم، می‌گوید: فاجعه‌ای در توران رخ‌داده که جز یک فضاحت نام دیگری بر آن نمی‌توان گذاشت، چرا کمر همت به قتل‌عام گورها بسته‌اند، این چه دشمنی است که ۲۵۰ گور را در توران تحویل بگیری در کمتر از پنج ماه آن‌ها را به زیر ۹۰ رأس برسانی.
این کارشناس می‌افزاید: همکار من از ۹۰ رأس سخن می‌گوید، اما من می‌گویم حتی به ۹۰ رأس هم نمی‌رسند امروز حدود ۸۰ راس گور در توران وجود دارد و به نظر می‌رسد این‌ها هم از دم تیغ گذرانده شوند تا همگی راحت شویم و به خانه وزندگی‌مان بازگردیم!
وی می‌گوید: سیاست‌های نادرست، تعلیف نادرست، علوفه‌ریزی نامناسب و بدون برنامه، عدم تخصیص اعتبار، عدم تخصیص علوفه، اولویت قرار نداشتن پارک توران، بی‌لیاقتی مسئولان و بی‌خیالی کارکنان توران که وقتی می‌بینند در اداره کل وضعیت این‌گونه است آن‌ها هم کار را رها می‌کنند، مهم‌ترین عوامل نابودی گورها هستند.
هیچ‌وقت توران بیش از ۱۳۰ رأس گور در خود نداشته است
مدیرکل محیط‌زیست استان سمنان اما نظری دیگر دارد، وی در گفتگو با خبرنگار مهر ضمن اظهار اینکه مدیران قبلی پارک توران و محیط‌زیست شاهرود آمار گورها را عمداً زیاد می‌گفتند وگرنه هیچ‌وقت توران بیش از ۱۳۰ رأس گور در خود نداشته است، می‌گوید: در سال‌هایی که توران خشک‌ترین سال‌های تاریخ خود را تجربه می‌کرده متأسفانه هرسال ٢٠ الی ٣٠ رأس به آمار جمعیت سرشماری گورخر سال گذشته افزوده‌اند و این در حالی است که جمعیت جبیر و آهو در هرسال کمتر از سال گذشته گزارش‌شده است، لذا متأسفانه مسئولان وقت به تبعات این تغییر آمار توجه نکرده‌اند درصورتی‌که ارتباط بین کاهش جمعیت جبیر و آهو با گورخر، خود مبین این اشتباه است.
امیر عبدوس با تاکید بر اینکه حتی نسبت بین افزایش جمعیت هرسال با میزان جمعیت نابالغ نیز نشان‌دهنده غلط بودن آمار اعلامی در سال‌های گذشته است، تصریح کرد: مثلاً در سالی که شمارش نابالغ‌ها ١٩ عدد گزارش‌شده افزایش بیش از ٣٠ رأسی مشاهده می‌شود و در سرشماری اخیر این شایعه پخش شد که ٤٠ رأس گورخر در منطقه بردسکن مشاهده‌شده‌اند، لذا با هماهنگی اداره کل حفاظت محیط‌زیست خراسان رضوی شش دستگاه موتورسیکلت از یگان حفاظت خراسان جنوبی تمام منطقه را جستجو کردند و ردی از حضور گورخر در این منطقه مشاهده نشد ضمن اینکه در این فصل از سال این‌گونه جانوری هرگز منبع آبی خود را رها نمی‌کند و به عرض‌های جنوبی‌تر و گرم و خشک‌تر نمی‌رود.
وی گفت: در ادامه فرضیاتی مبنی بر مهاجرت گورها مطرح شد، که آن‌هم به دلیل بارش‌های خوب سال گذشته و ابتدای سال جاری و سرسبز بودن و افزایش علوفه در منطقه، این فرضیه به قدرت منتفی و رد می‌شود، لذا با اطمینان می‌توان گفت که این قصور و احیاناً تقصیر در اعلام آمار سرشماری در سال‌های گذشته صورت گرفته است که خوشبختانه با علم به اینکه اعلام آمار خلاف واقع، به ضرر خود حیات‌وحش و منطقه و استان است دستور داده شد، فقط و فقط مشاهدات مستقیم و مستند در سرشماری، ثبت و سپس اعلام شود، تا بتوان با برنامه‌ریزی صحیح و دقیق، در حفظ و احیا این‌گونه ارزشمند جانوری در این منطقه تلاش کرد.
مدیرکل محیط‌زیست استان سمنان افزود: جمعیت سرشماری شده امسال ۱۱۹ رأس بوده که مقایسه آن با جمعیت سرشماری شده در سال ۸۷ به تعداد ۱۱۰ رأس حکایت از نجات جمعیت این‌گونه از یک دوره سخت خشک‌سالی دارد که البته برای اطمینان از صحت این نتایج مجدد با حضور ناظرین ملی و تشکل‌ها این جمعیت طی روزهای آینده بازشماری خواهد شد.
عبدوس با بیان اینکه در سال جاری و حسب تأکیدات معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست و با تأمین اعتبارات ملی گام‌های اصولی برای ارتقاء کیفیت زیستگاه این‌گونه ارزشمند طی شده است، افزود: ازجمله اقدامات انجام‌شده می‌توان به خروج دام از پارک ملی توران، عملیات اجرایی احداث اولین مرکز ملی تکثیر و پرورش و رهاسازی گورخر ایرانی در پارک ملی کویر مرکزی، کشت علوفه در زیستگاه‌های منتخب برای تأمین غذای این‌گونه و همچنین اجرای پروژه‌های آب‌رسانی و نصب تلمبه بادی اشاره کرد.
مهاجرت یا کشتار گورها کذب است
رئیس پارک ملی توران نیز در گفتگو با خبرنگار مهر با رد ادعای مهاجرت یا کشتار وسیع گورها، اظهار داشت: تنها سالی که در توران سرشماری متقن و صحیح انجام‌شده امسال بوده که درنهایت ۱۱۹ رأس گور شمارش‌شده است، لذا گزارش‌هایی که سال‌های قبل همکاران می‌دادند به‌هیچ‌وجه صحت نداشته است، لذا معتقدیم اصلاً در هیچ زمانی این مقدار گور در توران وجود نداشته که حال بخواهد بالغ‌بر ۱۰۰ رأس آن به‌یک‌باره کم شود.
احمد رادمان می‌گوید: امروز یک گور حتی اگر به مرز خروجی پارک توران مراجعه کند مأموران ما با موتور و ماشین آن را بازمی‌گردانند حتی هفته گذشته یک مورد حرکت دسته چهار رأسی از گور به نزدیکی‌های مرز خراسان رخ داد که بلافاصله به محیط بازگردانده شدند لذا کدام عقل سلیمی می‌گوید که یک‌باره ۱۰۰ رأس ۱۲۰ رأس گور از توران خارج شوند و نه محیط‌بان و نه مأموران محیط‌زیست و ... هیچ‌کس نفهمد! چنین چیزی غیرممکن است.
وی می‌افزاید: بارها و بارها اعلام کردیم این آمارهایی که بیان می‌شود متقن نیست و محیط‌بانان از ترس روسای خود هرچه می‌گفتند، بیان می‌کردند اما حقیقت نداشت و طی سال‌های ۹۲ و ۹۳ تعداد گورها از ۱۳۰ به ۱۷۰ رأس رسید اما سال بعد باز تعداد گورها ۱۱۰ رأس شد لذا این نشان می‌دهد که هیچ‌گاه سرشماری‌ها درست صورت نگرفته است.
رئیس پارک ملی توران می‌گوید: این اجحاف در حق محیط‌بانانی است که صبح تا شب در سرما و گرما عرق می‌ریزند اما عده‌ای مغرضانه می‌گویند سوء مدیریت سبب فراری دادن گورها شده است جالب اینجا است که می‌گویند خشک‌سالی و سوء مدیریت رخ‌داده درحالی‌که همین آقایان جمعیت کل و بز و قوچ و میش را رو به افزایش می‌دانستند چطور می‌شود خشک‌سالی برای بز و میش اثر مثبت داشته و رشد کرده‌اند برای گور نداشته باشد! لذا اصلاً منطقی و عقلی نیست که بگوییم ۱۲۰ رأس گور یک‌باره کم شده‌اند!.
عدم مدیریت صحیح
یک محیط‌بان دیگر اداره کل محیط‌زیست استان سمنان نیز در گفتگو با خبرنگار مهر می‌گوید: اولاً باید گفت برخی مدیران فعلی در سال‌های قبل، خود مسئول آمار و اطلاعات اداره کل بوده‌اند درنتیجه اگر قصوری در آمار دهی است به خود ایشان نیز بازمی‌گردد، ثانیاً باید گفت گورها اگر در سال ۸۷، ۱۱۰ رأس بوده‌اند و امروز هم ۱۳۰ رأس هستند که فاجعه بیشتری گریبان‌گیر اداره کل است چراکه گورها اگر سالی ۱۰ کره هم به جمعیت خود می‌افزودند امروز باید ۲۰۰ رأس می‌شدند! پس این بی‌کفایتی اداره کل است که پس از ۱۰ سال آمار گورها تکان نمی‌خورد.
این کارمند ارشد که او هم نمی‌خواهد نامش فاش شود، می‌افزاید: در شهریورماه ۸۶ نامه‌هایی به تهران زده و جمعیت گورخرها ۳۶۰ رأس عنوان شد بنابر صورت‌جلسه موجود ما در اردیبهشت‌ماه ۸۷ نامه‌ای را به سمنان و تهران ارسال کردیم که جمعیت واقعی گورها ۱۱۱ رأس است که ۹۶ رأس بالغ و ۱۵ رأس هم کره بودند لذا اگر هم بپذیریم که آمارها اشتباه بوده باید گفت آمارهای غلط دادن به تهران سابقه طولانی دارد!
وی می‌افزاید: تمام مستندات امروز وجود دارند، وقتی خانم ابتکار در سال ۹۵ از پارک توران دیدار کرد هم‌زمان ۴۰ رأس گور در سه کیلومتری پاسگاه دلبر حضور داشت، ۱۰۰ رأس در نزدیکی عباس‌آباد ۱۰ تا ۱۵ مورد در طرود مشاهده می‌شد و ده‌ها و ده‌ها مشاهده دیگر در یک روز آمار دهی شد چطور می‌شود تعداد آن‌ها ۱۱۹ رأس بوده باشد درحالی‌که در یک روز وقتی به خانم ابتکار آمار داده شد صحبت از ۲۰۰ رأس بود!
این کارمند همچنین می‌گوید: سال گذشته آقای ظهرابی معاون سازمان محیط زیست کشور مشاهده ۲۶۰ رأس گور را تائید کرده است پس اگر اداره کل نتوانسته این میزان گور را نگه دارد تقصیر کارکنانی که عمرشان را در توران گذاشته‌اند چیست؟ آمار گورها به‌واقع چنین هستند در سال هشتاد و هفت ۱۱۰ رأس گور، در سال هشتاد و هشت ۱۲۰ رأس گور، در سال هشتاد و ۹، ۱۴۷ رأس گور و به همین شکل اسناد این مشاهدات و شمارش‌ها در اداره کل وجود دارد همان‌طور که مشاهده می‌شود سالی ۱۰ تا ۲۰ کره برحسب تغذیه مناسب به جمعیت افزوده می‌شود لذا نمی‌توان گفت یک گله ۱۱۰ رأسی از گور بعد از ۱۲ سال هنوز ۱۱۰ رأس باشند.
کرمی دیگر محیط‌بان توران نیز با رد ادعای آمار بالای ۱۲۰ رأسی گورها می‌گوید: در سال‌های قبل متأسفانه مأموران مجبور می‌شدند که آمارها را زیاد بگویند و این امر جای تأسف است اما امروز شایعه مهاجرت گورها باهدف تخریب وجهه مدیران کنونی در حالی مطرح می‌شود که اصلاً گوری در بردسکن مشاهده نشده است و معلوم نیست اهداف این افراد از تخریب چیست.
شاید دیگر گوری نباشد
مدیریت صحیح در جمع‌آوری گورخرها در فصل بهار امسال می‌توانست با آمار دهی مناسب در سال‌های قبل به‌مراتب بهتر باشد آن‌هم در منطقه‌ای که در سال اخیر پوشیده از علف‌زار بود و می‌توانست گورها را از نابودی و مهاجرت رهایی دهد، اما متأسفانه این امر صورت نگرفت. سرنوشت شومی که در سال‌های اخیر با اقدامات صورت گرفته داشت سایه‌اش را از سر این‌گونه نادر برمی‌داشت اما بازهم به مهمانی ناخوانده بدل شد که رخت خوابش را در خانه توران پهن کرد.
اگر آمارها به‌درستی ارائه می‌شد قطعاً خطر انقراض این‌گونه نادر جانوری بیشتر و پیش‌تر گوشزد و لذا برای آن فکری اندیشیده می‌شد اما متأسفانه آن‌طور که امروز مسئولان محیط‌زیست می‌گویند آمارهای غلط سبب شده تا خیال مسئولان تهران نشین از بابت جمعیت گورها راحت باشد.
درنهایت باید گفت با این‌گونه مدیریت، در سال‌های نه‌چندان دور دیگر شاهد گورخرهای آسیایی تنها به‌صورت تاکسیدرمی در موزه‌ها و یا باغ‌وحش‌ها باشیم. از سوی دیگر نهادهای امنیتی می‌توانند حساب اداره کل محیط‌زیست و کارکنان توران را بررسی کنند تا در صورت دریافت کارانه از حقوق شائبه اضافه آمار دادن گورها در سال‌های قبل بررسی شود. به‌هرروی گورهایی که امروز برحسب کره زایی باید بیش از ۳۰۰ رأس باشند تنها ۹۰ رأس هستند و این امر نیازمند ورود دستگاه‌های امنیتی، انتظامی و قضایی به این حوزه است.
حال انتظار می‌رود مسئولان عالی‌رتبه استان سمنان پیگیری‌های مربوطه در خصوص سهل‌انگاری احتمالی در آمارهای سال‌های قبل و یا کاهش واقعی جمعیت گورها را در دستور کار خود قرار داده تا گورخرها نیز به‌زودی دچار سرنوشت ببر مازندران و شیر دشت ارژن فارس نشوند.