خبرگزاری مهر، گروه بین‌الملل- جواد حیران نیا-مریم خرمائی: ایران به طرفین اروپایی هشدار داده در صورت تعلل در عمل به وعده‌های خود حول برجام، در برداشتن گام سوم مبنی بر کاهش هرچه بیشتر محدودیت‌های هسته‌ای تردید نخواهد کرد. ایران در گام اول اعلام کرد به محدودیت ۳۰۰ کیلوگرم مواد غنی شده ۳.۶۷ درصد و همچنین ۱۳۰ تن آب سنگین در اراک پایبند نخواهد بود حال آنکه در گام دوم سطح غنی‌سازی را از ۳.۶۷ بالاتر برد.
اینکه دقیقاً در گام سوم چه محدودیت‌هایی نادیده گرفته می‌شود، هنوز مشخص نیست حال آنکه محمدجواد ظریف وزیر خارجه ایران می‌گوید این گام آخر نیست و خروج از برجام هم تلقی نمی‌شود.
از آنجا که طبق اعلام آژانس انرژی اتمی ایران، تا عملی شدن این تهدید بیش از یک ماه باقی نمانده؛ خبرنگار مهر با «پل پیلار» عضو سابق شورای اطلاعات ملی آمریکا، درباره عواقب احتمالی آن از چشم‌انداز اتحادیه اروپا، روسیه، چین و شورای امنیت گفتگویی داشته است.
پیلار از اساتید دانشگاه «جرج تاون» است و تاکنون مسئولیت های متعددی را بر عهده داشته که از جمله آنها می توان به ریاست واحد تحلیل عملیات های سیا در شرق نزدیک، خلیج فارس و جنوب آسیا اشاره کرد.
«پل پیلار» از اساتید دانشگاه «جرج تاون» است و تاکنون مسئولیت های متعددی را بر عهده داشته که از جمله آنها می توان به ریاست واحد تحلیل عملیات های سیا در شرق نزدیک، خلیج فارس و جنوب آسیا اشاره کرد. پیلار سابقه حضور در شورای اطلاعات ملی آمریکا را به عنوان یکی از اعضای اصلی آن نیز دارد.
*ایران اعلام کرده در موعد مقرر گام سوم را در راستای کاهش تعهدات برجامی عملی می کند. آیا اروپا برای جلوگیری از این موضوع، اقدام مؤثر و متقاعدکننده‌ای انجام خواهد داد؟
چالش پیش‌روی اروپا از زمانی که دولت ترامپ از اجرای تعهداتش ذیل برجام امتناع کرد؛ تغییری نکرده است و از یک سال بعد (از این اقدام آمریکا) نیز ایران عدول از برخی محدودیت‌های قیدشده در توافق را آغاز کرد.
اروپایی‌ها هنوز هم خواهان نجات برجام هستند. برآورده کردن چنین خواسته‌ای مستلزم آن است که اروپایی‌ها به حد کفایت تجارت با ایران را تسهیل کنند تا رهبران ایرانی هم به این نتیجه برسند که کشورشان از مزایای اقتصادی کافی برای اینکه تداوم رعایت محدودیت‌های هسته‌ای قابل توجیه باشد، برخوردار است.
اما چشم‌انداز تحقق این امر، خوب نیست. دولت‌های اروپایی اغلب تمایل (انجام چنین اقدامی را) دارند اما از توان تحقق آن برخوردار نیستند. کنترل بخش خصوصی در دست دولت‌های اروپایی نیست و اغلب مشاغل اروپایی که برای ورود به این مقوله به حد کافی بزرگ هستند از اینکه مبادا با تجارت با ایران از بازار آمریکا اخراج شوند؛ بیم دارند.
*واکنش احتمالی روسیه و چین به این اقدام ایران چه خواهد بود؟
روسیه و چین هم خواهان حفظ برجام هستند. چنانچه ایران به عدول هرچه بیشتر از محدودیت‌های هسته‌ای ادامه دهد؛ روسیه و چین تحریم‌های بیشتری را از جانب خود اعمال نخواهند کرد.
آنها وضع تحریم‌های جدید دولت ترامپ را دلیل اصلی شکست توافق می‌دانند. روسیه و چین در راستای توسعه روابط خود با ایران که منافع اقتصادی‌شان را برآورده می‌کند؛ به دنبال بهره‌برداری از عدم تعاملات ایران با ایالات متحده و هرگونه درگیری جدیدی در روابط ایران-اروپا هستند.
ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهوری روسیه نیز در حفظ معقول روابط خوب با همه کشورهای خاورمیانه ازجمله ایران، منافع راهبردی دارد. ممکن است چین از توافق‌های جدید و بزرگ تجاری با ایران به این دلیل که نمی‌خواهد مذاکرات تجاری با آمریکا را پیچیده کند، منصرف شود.
اما در حال حاضر، به نظر نمی‌رسد این مذاکرات راه به جایی ببرد و بنابراین، شاید چین به اینکه با تجارت با ایران چیزی را از دست نخواهد داد؛ باور دارد.
*ارزیابی شما از گام سوم کاهش تعهدات برجامی ایران چیست؟
هیچ چیز متمایزکننده‌ای درباره گام سوم وجود ندارد که آن را از گام‌های اولیه متفاوت کند. ایران همچنان خود را محدود به گام‌هایی می‌کند که به آسانی قابل بازگشت هستند و فاصله زیاد این کشور با هرگونه توانایی مبنی بر ساخت سلاح هسته‌ای را حفظ می‌کند.
برجام هرگونه روند ارجاع به شورای امنیت را مشخص می‌کند. دولت ترامپ از چنین اقدامی (ارجاع به شورای امنیت) نفع می‌برد حال آنکه دیگر یکی از شرکای برجام نیست و بنابراین، جایگاهی برای طرح چنین اقدامی ندارد.
یکی از سوال‌های مربوطه این است که آیا دولت جدید بوریس جانسون نخست‌وزیر انگلیس که از آشفتگی برگزیت تضعیف و بیش از همیشه به آمریکا وابسته شده، پذیرای خط مشی سیاسی دولت ترامپ درباره ایران می‌شود؟
*آیا تحریم دیگری باقی مانده که آمریکا بخواهد برای اعمال فشار بیشتر به ایران اتخاذ کند؟
دولت ترامپ پیشتر همه تحریم‌هایی که می‌توانسته علیه ایران اعمال کرده است. این دولت همیشه می‌تواند موردی دیگر را که یک گام جدید در کارزار «فشار حداکثری» خود تعبیر می‌کند، پیدا کند؛ اما اختلاف عملی با آنچه هم‌اکنون وجود دارد، ناچیز خواهد بود.