خبرگزاری مهر-گروه فرهنگ: آذر مهدوان- محمد برهان
ابوالقاسم فردوسی شاعری است که اشعارش نه تنها دنیای ادبیات فارسی در محدوده فلات ایران را متحول کرده است بلکه توانسته یک از تاثیر گذارترین شاعر در جهان ادبیات هم باشد. به طوری که شاهد ترجمه شاهنامه او به چندین زبان زنده دنیا به خصوص روسی، عربی، انگلیسی، ارمنی، آلمانی، فرانسوی و ایتالیایی و ...هستیم که به واسطه همین شاهنامه نیز توانسته ایم غنای ادبیات ایرانی را به دیگر سرزمین ها معرفی کنیم.
اخیرا نیز پروفسور «نعمت ییلدیریم» رئیس گروه زبان وادبیات فارسی دانشگاه آتاتورک با ترجمه شاهنامه فردوسی به زبان ترکی استانبولی وانتشار این کتاب در ترکیه توانسته جایزه بیست و چهارمین دوره کتاب سال جمهوری اسلامی ایران را به خود اختصاص دهد.
پروفسور ییلدیریم در سال ۱۹۶۵ در ارزوم دنیا آمده است. وی در سال ۱۹۸۴ وارد دانشگاه شده در همان دوران نیز علاقه مند به زبان و ادبیات فارسی می شود به طوری که در سال ۱۹۹۲ موفق به کسب درجه فوق لیسانس زبان وادبیات فارسی شد. ییلدیریم همچنین در سال ۲۰۰۶ پروفسور زبان و ادبیات فارسی می شود که در خصوص زبان و ادبیات به خصوص ادبیات فارسی نزدیک به ۱۱ کتاب و ۴۰ مقاله به رشته تحریر در آورده است.
پروفسور ییلدیریم به واسطه فعالیتش در زبان وادبیات فارسی نشان وجوایز ارزنده ی بسیاری نیز در ایران کسب کرده است. کسب نشان شهریار از دانشگاه تبریز، برنده نشان فردوسی از دانشگاه فردوسی، کسب نشان فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی و همچنین کسب جایزه کتاب سال در بیست و چهارمین دوره کتاب سال جمهوری اسلامی ایران از جمله این جوایز است.
او معتقد است ادبیات فارسی یک عقبه تاریخی مستحکم دارد و به واسطه غنای آثار در این دوران، جایگاه رفیعی در ادبیات جهان به ویژه در مشرق زمین پیدا کرده است از سویی ادبیات ایران به طور خاص با ادبیات ترکی ارتباط عمیقی دارد، ایلدریم می گوید یکی از ویژگی های ادبیات فارسی قابلیت ارائه اطلاعاتی درباره فرهنگ، تغییرات اجتماعی دوره هایی مختلف تاریخی است و ارتباط عمیقی که بین ادبیات فارسی و ترکی وجود دارد باعث شده تا به عنوان میراث فرهنگی مشترک دو کشور تبدیل شود. میراثی که بعد از تأسیس جمهوری ترکیه سر از دانشگاه های این کشور درآورد و اکنون دانشجویانی از مقطع کارشناسی تا دکترا می توانند در این کشور در رشته ادبیات فارسی تحصیل کنند.
در همین رابطه خبرنگار خبرگزاری مهر گفت‌وگویی با او داده ترتیب است که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:
جناب ایلدریم شما سالهاست ک درگیر زبان وادبیات فارسی هستید و آثار بسیاری در این خصوص تالیف کرده اید این زبان چه جذابیتی برای شما دارد؟
پای گذاشتن در مسیر زبان و ادبیات فارسی که مسیری طولانی و خسته کننده‌ای است و پیمودن این مسیر نیازمند صبر و تحمل است. من در دوره تحصیلی راهنمایی به زبان فرانسوی سپس عربی وآلمانی علاقه خاصی پیدا کردم. بعد ها در دوران دانشگاه نیز علاقه‌مند به مطالعه و آموختن زبان فارسی و انگلیسی و بخصوص ریشه این زبان ها شدم. فرهنگ، آداب و رسوم وادبیات سرزمین ایران در قبل از ورود اسلام و همچنین پذیرفتن الفبای عربی پس ورود اسلام به این سرزمین و در پی آن به وجود آمدن یک ادبیات غنی و تاثیرگذار و داشتن یک زبان روان و زیبا موجب شد توجه من به این زبان بیشتر شود. البته در این میان وجود شاعرانی تاثیر گذار همچون حافظ، عطار، مولانا و غزنوی نیز از جمله فاکتورهایی است که باعث شده همچنان زبان وادبیات فارسی برای من جذاب بماند.
با توجه به این علاقه و البته دلمشغولی شما به ترجمه شعر این روزها قصد دارید آثار کدام شاعران را به فارسی ترجمه کنید؟
در نظر دارم بر روی آثار پروین اعتصامی، حافظ، سعدی و مولانا فعالیت‌هایی انجام دهم.
به عنوان استاد زبان، چه وجه اشتراکاتی میان ادبیات فارسی و ترکی میبینید؟
ادبیات فارسی با گذشته تاریخی، زمینه تاثیر گذاری اش و غنای واژگان اشعارش موجب شده در ادبیات جهان به ویژه در ادبیات سرزمین شرق دارای توجه ویژه‌ای باشد. از طرفی این ادبیات با ادبیات ترکی از دوره کلاسیک تا به حال ارتباط عمیقی داشته است. یکی از ویژگی‌های ادبیات فارسی قابلیت ارائه اطلاعاتی در خصوص فرهنگ، تاریخ، تغییرات اجتماعی و دیدگاه های مردمان این سرزمین است. از طرفی تاثیر پذیری دو سویه ادبیات فارسی و ترکی در دوران های مختلف تاریخی تبدیل به یکی از میراث مهم در ارائه فرهنگ مشترک دو کشور شده است.
استقبال از زبان وادبیات فارسی در ترکیه چگونه است؟
در ترکیه به علت اشتراکات فرهنگی و تاریخی با ادبیات فارسی موجب شده از گذشته تا به امروز توجه ویژه‌ای به این ادبیات شود. به خصوص پس از تاسیس جمهوری ترکیه کم کم این ادبیات جای خود را در دانشگاهها باز کرد. حال در دانشگاه های بزرگ ترکیه بخصوص دانشگاه آتاتورک در مقاطع لیساس، فوق لیسانس و دکترا رشته زبان فارسی تدریس می شود.
مردم ترکیه در زمینه ادبیات کلاسیک و معاصر به آثار کدام نویسندگان و شاعران ایرانی علاقه مند هستند؟
ادبیان گذشته ترکیه بیشترین توجه را به استاد شعر و ادبیات یعنی حافظ داشته‌اند حتی آن راجزئی از ادبیات خودشان دانسته و بر روی آثار وی مطالعات بسیاری کرده‌اند. هنوز هم مقاله ها و تحلیل های بسیاری در مورد این شاعران بخصوص سعدی و حافظ در ترکیه ارائه می شود. حتی روزگاری در مکتبهای دوره عثمانی مثنوی مولانا، گلستان سعدی تدریس می‌شد و بدین صورت این زبان در خاک امپراتوری عثمانی دیده و مورد توجه قرار گرفته است.
باز گردیم به فعالیت خودتان؛ آثاری بسیاری از ادبیات کلاسیک به خصوص شاهنامه فردوسی را به زبان ترکی استانبولی ترجمه کرده‌اید. ترجمه آثار کلاسیک فارسی سخت نیست؟
قطعا ترجمه آثار کلاسیک فارسی سخت است و برای سرانجام رساندن چنین کاری نیاز به استعداد و مطالعه فراوان است. برای این کار نیازمند صبر، صداقت و دل دادن به این کار است. اگر این ویژگی را داشته باشیم مسیر راحت‌تر و هموارتری در انجام چنین کاری خواهیم داشت.
شما تا به حال از نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران دیدن کرده اید؟ با توجه به سفرهایی که به ایران داشته ا ید نظرتان در مورد فرهنگ مردم ایران چیست؟
چهار بار به این نمایشگاه دعوت شده‌ام. واقعا عالی بود. هر ساله دوست دارم در این نمایشگاه شرکت کنم. اما در خصوص فرهنگ ایرانی باید بگویم. فارسی، زبان شعر و ادبیات در عرصه جهانی است. ایران هم دارای تاریخ و تمدن چند هزار ساله است که جغرافیای آن پذیرای ادیان و فرهنگ مختلف بوده است. باید گفت که زیر بنای این کشور دارای فرهنگی غنی است که تاثیر مثبت همین موارد را نیز بر روی مردم ایران می بینیم. اکثر مردم این کشور اهل شعر، ادبیات و بسیار کتاب خوان هستند.
نویسنده و شاعر مورد علاقه تان چه کسانی هستند؟
تقریبا همه شاعران ایرانی را دوست دارم. اما بر آثار شاعرانی چون رودکی، دقیقی، فردوسی، سعدی، مولانا، حافظ، نظامی، شهریار و پروین اعتصامی تمرکز بیشتری دارم. در میان نویسندگان هم می‌توانم عبدالحسین زرین‌کوب، نصرالله پورجوادی برای شما نام ببرم.
درگیر بودن با زبان و ادبیات فارسی در سبک زندگی تان تاثیر گذار بوده است؟
البته؛ زبان و ادبیات فارسی تاثیر عمیقی در زندگی ام گذاشته است. نزدیک به ۳۰ سال از عمرم در خدمت به زبان و ادبیات فارسی گذشته است. شعر و زبان ادبیات فارسی به قدری در من تاثیر گذار بوده است که حال جزئی از زندگی من است.
و سوال آخر اینکه آیا برای اینکه بتوانیم یک مترجم باشیم صرفا زبان آن کشور را آموخته باشیم کافی است یا باید ویژگی های دیگری نیز داشته باشیم؟
اول اینکه آن زبان را خوب بدانیم و درک کنیم. دوم اینکه باید مطالعه عمیقی بر روی فرهنگ، تمدن و ادبیات و در کنار آن دین و ارزش های معنوی ملت آن کشور داشته باشیم. قطعا دانستن زبان یک کشور برای مترجم شدن کافی نیست.