خبرگزاری مهر، گروه استانها- اعظم محبی: این روزها در شهر که پا می گذاری، گلستان حال و هوای دیگری دارد، تکیه‌ها برپا شده اند، مساجد و حسینیه‌ها مهیای پذیرایی از عزاداران حسینی هستند.
دوباره نوای «این چه شورش است که در خلق عالم است…» در معابر شنیده می شود، پارچه های سیاه در سطح خیابان‌های گرگان در حال افزایش است؛ از محله دوشنبه‌ای گرفته تا نعلبندان، از میرکریم گرفته تا شاهزاده قاسم (ع) و در دیگر محلات شهر، پیر و جوان دست به دست هم داده‌اند تا تکایا، مساجد و حسینیه‌ها را برای برپایی آیین‌های ماه محرم آماده کنند.
همه مساجد و امامزاده‌های گلستان سیاه پوش شده و پرچم مشکی منقش به «یا حسین (ع)» برروی بقاع متبرکه به اهتزاز درآمده است.
گلستانی ها خود را مهیای برپایی مجالس عزاداری سرور و سالار شهیدان کرده و بازار فروش لباس مشکی، پرچم‌های سیاه، کتیبه، زنجیر، سنج و طبل داغ داغ است.
برپایی جلسات روضه، ذکر مصیبت امام (ع)، برپایی ایستگاه‌های صلواتی، اطعام دسته‌های عزاداری در منازل، تکایا و مساجد و برپایی مراسم شام غریبان از دیگر آیین‌های ویژه ایام محرم در استان است.
مراسم طوق بندان
یکی از نمادهای کربلا، عَلم و یا طوق است که گرگانی‌ها در عصر روز چهارم تا دهم محرم، مراسم علم یا طوق بندان را به یاد و احترام علمدار کربلا برگزار می‌کنند.
علم‌ها یک شاخه عمودی بوده که از قطعات مختلفی که شامل یک چوب پنج متری و یک سری قطعات برنجی و فلزی که آیات مختلف بر روی آن حکاکی شده، تشکیل شده است. هریک از محلات تاریخی گرگان در شب قبل از طوق بندان دسته‌روی کرده و به صورت دسته و ذکر نوحه و مصیبت و صلوات به محلی که باید این وسیله سنگین چوبی و فلزی نصب شود، حرکت می‌کنند.
این مراسم در محلات مختلف (میرکریم، نعلبندان، پاسرو، میخچه گران، سرچشمه، سبزه مشهد، سرپیر، دباغان، میدان عباسعلی، دربنو، دوشنبه‌ای، شازده قاسم، ملل و آلوچه باغ) اجرا می‌شود.
مراسم طوق بندان بعد از نماز ظهر و قبل از نماز مغرب و عشا اجرا شده و این طوق‌ها پس از بسته شدن و انجام مراسم خاصی گِرد میدان دور داده شده و در جداره تکیه تا روز ۲۸ صفر که گرگانی‌ها به آن چهل و هشتم می گویند، نصب خواهند شد.
مراسم سنتی طوق بندان گرگان در سال ۹۲ در اجلاس پیرغلامان به عنوان میراث معنوی با شماره ۴۳۱ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
آیین دسته چوبی
شب دوازدهم ماه محرم که سومین روز شهادت امام حسین (ع) است، عزاداران از بعضی محلات قدیم گرگان مانند سبزه مشهد، سرپیر، دباغان و میخچه‌گران عازم محلات دیگر می‌شوند و دسته‌ای شبیه زنجیر از جنس چوب یا نی به طول یک متر را به طور عمودی به دست می‌گیرند و بر بالای سر برده و حین حرکت آن به بالا و پایین حرکت می‌دهند و با دست دیگر سینه زده و اشعار خاصی را در مسیر می‌خوانند.
مراسم دسته چوبی با روشن کردن چند مشعل و به دست گرفتن چوب انجام می‌شود، وقتی به داخل محلات می‌رسند، ابتدا مشعل داران وارد شده و اشعاری را زمزمه می کنند.
چهل منبر
«چهل منبر» یا «پا منبری» که در فهرست آثار ملی کشور هم به ثبت رسیده، یکی دیگر از رسوم قدیمی عزاداری ماه محرم گرگانی‌ها است که طبق آن غروب روز تاسوعا مردم به درب منازلی که منبرهای عزاداری دارند، می‌روند و با روشن کردن شمع در پای آن‌ها برای برآورده شدن حوائج خود دعا می‌کنند.
تاسوعا و عاشورا
از آیین‌های دیگر تعزیه خوانی، دسته‌روی و خیمه سوزان در روز تاسوعا و عاشورا بوده که همه آن‌ها بیانگر مظلومیت اهل بیت (ع) است.
مردم گلستان رخت سیاه عزاداری بر تن خود و خیابان های شهر کرده اند مردم در قالب دسته‌های عزاداری در عصر روز تاسوعا در خیابان‌ها و کوچه‌های شهر و روستا به زنجیرزنی و سینه زنی پرداخته و سپس در مراسم پا منبری شرکت می‌کنند.
همچنین مردم به یاد شب وداع امام (ع) با یارانش تا صبح عاشورا به ذکر مصیبت و قرآن خوانی مشغول می‌شوند و بعد از خواندن نماز صبح به زیارت اهل قبور می‌روند.
عزاداران نماز ظهر عاشورا را اقامه کرده و عصر عاشورا گروه تعزیه خوانی به اجرای تعزیه می‌پردازد.
آخرین مراسم دهه محرم «شام غریبان» است که بعد از اقامه نماز مغرب و عشا و با تشکیل دسته‌های عزاداری و رفتن به محلات و کوچه‌های مختلف شهر و روستا برگزار می‌شود.
آیین عزاداری رامیانی‌ها
مراسم عزاداری در شهرستان رامیان هم از قدمت زیادی برخوردار بوده و محققان پیشینه عزاداری آن را به دوران آل‌بویه نسبت می‌دهند.
مرحله پیش از عزاداری در رامیان، شامل غبارروبی مساجد، آماده‌سازی پرچم و بیرق و غیره است و مراسم بستن علم هم به دست فردی انجام می‌شود که مورد قبول مردم باشد.
در انجام این آیین مردم سیاه‌پوش شده و از صنایع‌دستی مانند شال و روسری خود به این علم آویزان می‌کنند تا قداست پیدا کند.
سینه زنی رامیانی هم به شکل خاص انجام می شود، در هنگام سینه زنی هم عزاداران در صف منظمی می‌ایستند و درحالی‌که به سمت راست حرکت می‌کنند دست چپ خود را دور کمر فرد سمت راستی خود حلقه می‌کنند و با ضرب‌آهنگ خاصی پا را دو قدم به جلو و یک‌قدم به عقب برمی‌دارند. در این مراسم یک فرد با تجربه سردسته می‌شود و دسته را حرکت می‌دهد.
عزاداران در رامیان روز عاشورا لباس‌هایی به رنگ سفید، سبز و مشکی بر تن می‌کند، رنگ سفید نماد کفن، رنگ مشکی نماد عزاداری و رنگ سبز نماد سید و اهل بیت است.
اوج مراسم عزاداری در روز عاشورا در میدان امام علی (ع) شهر رامیان برگزار می‌شود، این میدان ریشه تاریخی کهنی دارد و غالباً در گذشته محلی برای تجمع و تصمیم‌گیری مهم شهر بوده است.
رسوم تراکمه در محرم
ماه محرم در میان ترکمن‌ها به عنوان «عاشرآی» معروف است و در روز عاشورا اغلب ترکمن‌ها روزه می‌گیرند و بر این اعتقاد هستند که روزه گرفتن در این ماه گناهان یک سال گذشته را می‌بخشد.
خواندن نمازهای نافله، دادن صدقه، پختن انواع نان و اطعمه محلی، دعوت از اهالی محله در مراسم ناهار، فرستادن صدقه به مساجد و خواندن دعا و قرآن برای ارواح شهدای کربلا از آیین‌های دیگر ترکمن‌ها است.
نذورات ماه محرم
مردم گلستان در هنگام ورود علم به محلات، گوسفند قربانی کرده و آن را به مسجد یا تکیه تحویل می دهند، برخی هم برای شریک شدن در ثواب اطعام به عزاداران حسینی، به صورت نقدی و غیرنقدی کمک می‌کنند.
رضا باقری، مسئول یکی از تکایای قدیمی شهر گرگان در خصوص آیین ماه محرم به خبرنگار مهر گفت: خوشبختانه قمه‌زنی و مداحی های اختلاف انگیز در گلستان وجود ندارد.
وی با بیان اینکه همه ما باید بر مناسبت‌ها و آیین‌های ایام محرم نظارت دقیق داشته باشیم تاکید کرد که هیئت ها تا ساعت مشخص عزاداری کرده و پسماندهای خود را مدیریت کنند تا مزاحمتی هم برای مردم ایجاد نشود.
یکی از مداحان قدیمی گرگان معروف به سیدحسن در خصوص مدیحه سرایی در ماه محرم به خبرنگار مهر گفت: برخی خرافات و بدعت‌ها به ویژه طی ایام محرم نیاز به روشنگری و بصیرت افزایی دارد که باید توسط مداحان انجام شود.
وی بیان کرد: جامعه امروز ما بیش از هر زمان دیگری به عبرت ها، درس‌ها و پیام‌های عاشورا نیاز دارد و یکی از راه‌های مقابله با هجمه فرهنگی دشمنان غنی کردن این مراسم و بهره‌گیری از ظرفیت محرم است.
فعالیت ۱۲۰۰ مبلغ در گلستان
مدیرکل سازمان تبلیغات اسلامی گلستان هم به خبرنگار مهر گفت: در ایام محرم امسال بیش از هزار و ۲۰۰ مبلغ در مساجد، هیئت ها و اماکن مذهبی شهرها و روستاها مشغول تبلیغ خواهند شد.
حجت الاسلام نورالله ولی نژاد افزود: همچنین در این ایام، حدود هزار و ۸۰۰ هیئت مذهبی و بیش از سه هزار مداح شناسنامه دار برنامه های مذهبی استان را همراهی خواهند کرد.
وی ادامه داد: هماهنگی‌های امنیتی و اجتماعی هم صورت گرفته و تمهیدات و مقدمات لازم برای مراسم محرم در استان فراهم است.
ولی نژاد با بیان اینکه دشمنان در صدد ایجاد چالش و وارد کردن آسیب های جدی در زمینه فرهنگ عاشورایی هستند، یادآور شد: هیئات مذهبی و مراسم ایام محرم بهترین فرصت برای پاسخگویی به شبهات و رفع ابهامات در زمینه دینی و مذهبی است.
طرح بصیرت عاشورایی در گلستان
مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان گلستان هم از اجرای برنامه های متنوع در ماه محرم در سطح بقاع متبرکه خبرداد و اظهارکرد: ۷۵ مبلغ اعزامی از قم در طرح بصیرت عاشورایی گلستان شرکت می کنند.
حجت الاسلام روح الله سلیمانی‌فرد با بیان اینکه مبلغان اعزامی در زمینه‌های مختلف اعم از سخنرانی‌های مذهبی، تبلیغ و ترویج فرهنگ وقف، چندرسانه‌ای، مشاوره (دینی، اعتقادی، خانوادگی و غیره) در استان فعالیت دارند، خاطرنشان کرد: مبلغان از اولین شب محرم به استان اعزام شده و تا یک روز پس از ماه محرم در گلستان حضور دارند.