خبرگزاری مهر، گروه استانها - امین ولیان*: یوزها چطور از چاه شیرین سمنان سر برآوردند؟ این سؤالی است که این روزها ذهن بسیاری را مشغول و این شائبه را ایجاد کرده که نکند این یوزها از منطقه‌ای دیگر به‌منظور افزایش جاذبه‌های حیات‌وحش مرکز استان سمنان و شاخص شدن این شهرستان به آنجا برده شده‌اند که در این صورت خیانتی است بس آشکار به آخرین بازمانده چیتاهای فلات ایران، کما اینکه زمینه ایجاد این شک و تردید با عملکرد مدیریت سابق محیط‌زیست استان سمنان و انتقال فاجعه‌بار گورخرهای توران به پارک ملی کویر مهیا است.
از طرفی عملکرد ضعیف سازمان محیط‌زیست کشور در خصوص مبحث حفاظت از یوز و سرگردانی پروژه حفاظت از یوز آسیایی، به دلیل تحریم‌ها و مسائل این پروژه که انحلال نانوشته پروژه را رقم‌زده، همه و همه دست در دست هم داده تا هیچ سازوکار حفاظتی و تدبیری مدون و منطقی برای بقای یوز آسیایی، این‌گونه ارزشمند و در آستانه انقراض کشورمان وجود نداشته باشد.
یوز چاه شیرین از کجا آمده‌اند
گمانه‌زنی‌هایی وجود دارد که شاید دو قلاده یوزه چاه شیرین از پارک ملی کویر به آنجا آمده باشند، این در حالی است که پارک ملی کویر سالیان سال است که دیگر میزبان یوز آسیایی نبوده و بقای یوز فعلاً در آن منتفی است و با توجه به فاصله زیاد آن از سایر زیستگاه‌ها و کاهش شدید جمعیت این‌گونه، احتمال مهاجرت مستقیم یوزها از سایر زیستگاه‌ها به آن مردود بوده و مدت‌ها است که هیچ گزارش مستندی مبنی بر حضور یوز در این زیستگاه وجود ندارد.
طبق گزارش‌های مردمی به تشکل جمعیت دیده بان طبیعت شاهرود، حدوداً دو سال پیش تعدادی یوز منطقه توران شاهرود در مناطقی خارج از آن و در جنوب غربی شهرستان و حول‌وحوش روستای سطوه گزارش‌شده بودند که پیرو آن، دیده بان طبیعت علاوه بر اطلاع‌رسانی به اداره محیط‌زیست شهرستان، اقدام به برگزاری جلسات آموزشی حفاظت ازاین‌گونه در جوامع محلی کرد تا احیاناً ورود یوزها در این مناطق جدید به مرگ و کشتار آن‌ها منجر نشود.
یک رفتار مهاجرتی
با توجه به اینکه مبحث انتقال یوزها به یک منطقه غیر محصور به خاطر رفتار ذاتی مهاجرتی‌شان تقریباً امکان‌پذیر نیست و یا در صورت انجام، دوام و تضمینی نخواهد داشت و ضمن آنکه غالب یوزه‌ای در اسارت جز در موارد خاص قدرت بازگشت به طبیعت وحشی را ندارند، گزینه انتقال تعدادی از یوزپلنگ‌ها به چاه شیرین مثلاً به کمک پس گرفتن یوزه‌ای قاچاق شده منتفی است.
بنابراین یوزه‌ای چاه شیرین همان یوزهایی هستند که دو سال پیش حول‌وحوش سطوه دیده‌شده و از محدوده توران به سمت جنوب دامغان و جنوب شرق سمنان خارج‌شده‌اند، به عبارتی یوزه‌ای چاه شیرین سمنان همان یوزه‌ای منطقه تحت حفاظت توران هستند که بر اساس رفتار ذاتی مهاجرتی به آنجا رفته و چاه شیرین را به‌عنوان یکی از زیستگاه‌های خود انتخاب کرده‌اند.
بررسی خال‌های انحصاری یوزه‌ای شناسایی‌شده چاه شیرین به‌عنوان یک ضرورت، توسط انجمن یوزپلنگ ایرانی می‌تواند کمک شایانی به این بحث و سیاست‌های بعدی حفاظت از یوز کند.
مهاجرت و امکان بازگشت
️فاصله چاه شیرین سمنان تا سطوه حدود ۷۰ کیلومتر و تا محدوده توران نزدیک به ۱۰۰ کیلومتر بوده که این مسافت برای مهاجرت یوزها قابل‌قبول و به‌راحتی قابل انجام است. یوزها عادت به مهاجرت دارند به‌طوری‌که ممکن است یوزه‌ای چاه شیرین به توران بازگشته و مهاجرت‌های فصلی بین این دو منطقه صورت گیرد، لذا پیداشدن زیستگاه جدیدی برای یوزها در سمنان نباید از توجه به زیستگاه مادر که منطقه تحت حفاظت توران شاهرود بوده بکاهد، همچنین ممکن است در آینده چاه شیرین زیستگاه واسطه‌ای باشد برای احیای دوباره یوزها در پارک ملی کویر!
لذا به طور کل احیای زیستگاه‌های یوز، و همچنین ایمن‌سازی کریدورهای حرکتی یوزها به‌خصوص بین دو زیستگاه توران و میان دشت با انجام فنس کشی و احداث گذرگاه‌های عبور که متأسفانه اجرای کامل و دقیق آن به دست فراموشی سپرده‌شده بسیار ضروری است.
همچنین لازم است جدای از غیرتمان نسبت به نام شهر و استان، اجازه دهیم یوزها بر اساس اولویت‌های ذاتی و تجربی خود بهترین سازگاری را حاصل کرده و زیستگاه‌های خود را انتخاب و بازتعریف کنند، لذا هرگونه دخالت ما انسان‌ها و مرزبندی‌های متعصبانه برای بقای یوز خطرناک و غیرقابل جبران خواهدبود.
*کنشگر محیط زیست