به گزارش خبرنگار مهر، به طور حتم یکی از راه های انتقال ارزش های یک واقعه بعد از گذشت زمان نگارش کتاب است. این موضوع را به خوبی می توان در مورد دفاع مقدس (جنگ تحمیلی هشت ساله عراق علیه ایران) احساس کرد. اتفاقی که در سال های ابتدایی انقلاب اسلامی شروع شد تا حکومت تازه تأسیس را به زانو درآورد. رزمندگان ایرانی در سالهای ابتدایی جنگ سختی های زیادی را متحمل شدند اما ایستادگی کردند و حاصل این مقاومت باعث شد بدون تسلیم ذره ای از خاک ایران جنگ پس از ۸ سال با بیشتر شدن عزت ملت ایران به اتمام برسد.
گذشت سی و یکسال از پایان جنگ شاید عاملی باشد که امروز هرکسی به راحتی خاطره آن روزها را مرور نکند یا یک و دو نسل جدید متولد شده باشند که هیچ خاطره ای از آن روزها نداشته باشند. حتی مناسبتی مثل هفته دفاع مقدس هم به تنهایی عاملی نباشد که چنین افرادی به راحتی درک درستی از سالهای جنگ تحمیلی داشته باشند.
بنابراین چاره ای نیست جز اینکه در مورد ارزش های دفاع مقدس آثار خوبی هنری تولید شود و در کنار آن کتاب هایی نوشته شوند که مخاطب (اعم از ایرانی و غیر ایرانی ) با آنها ارتباط برقرار کند و آنچه که در طول ۸ سال جنگ بر ملت ایران رفت در قالب پیام این آثار منتقل شود.
هرچند نمی توان انکار کرد طی این ۳۱ سالی که از دوران دفاع مقدس می گذرد آثار بد هنری و مکتوب تولید شده اند که در جذب مخاطب موفق نبوده اند و یا با امتیازات مادی و غیر مادی سازمان های مختلف تولید شده اند و پیام شان در جان و دل ننشسته است. اما به طور حتم آثار مناسب و ماندگاری هم تولید شده اند که در شیوه های مختلف ارزیابی دارای رتبه و نمره قابل قبولی هستند. در این خصوص می توان به کتاب هایی با موضوع دفاع مقدس اشاره کرد که در قالب های مختلف بارها تجدید چاپ شده اند و از نگاه مخاطبان آثار در خور توجهی بوده اند.
این گزارش می کوشد چند نمونه از کتاب های موفق دفاع مقدس را که طی سال های اخیر به عنوان آثار موفق شناخته می شوند را معرفی کند. البته از آنجایی که فرهنگ مقاومت و ایثار از بازه دوران دفاع مقدس وسیع تر است و در این گزارش آثار دیگری که به نوعی با فرهنگ مقاومت مربوط می شوند نیز معرفی می شود.
کتاب «دیدم که جانم می‌رود»
کتاب «دیدم که جانم می رود» برگرفته از زندگی شهید مصطفی کاظم زاده است، وی در ۹ شهریورماه سال ۱۳۴۴ در محله شاهپور متولد شد. در کتاب منتسب به این شهید علاوه بر زندگی نامه وی، نحوه آشنایی با امام خمینی (ره) و عضویتش در گروه حزب الله شرق تهران و بعد از آن حضورش در جبهه مورد بررسی قرار می گیرد. در بخشی از این کتاب آلبوم تصاویر و اسنادی منتشر شده در مطبوعات مربوط به این شهید هم آمده است. گفتنی است این کتاب را حمید داوود آبادی نوشته انتشارات شهید کاظمی به چاپ رسانده است.
کتاب «از معراج برگشتگان»
کتاب «از معراج برگشتگان» هم اثر حمید داوود آبادی است که به سال های ابتدایی انقلاب تا پایان جنگ تحمیلی اختصاص دارد. در این کتاب هم فصلی هست که به ارتباط نویسنده با شهید مصطفی کاظم زاده می پردازد و بسیار مورد توجه مخاطبان قرار گرفته است.
کتاب «پایی که جا ماند»
کتاب «پایی که جا ماند» برگرفته از یادداشت‌های روزانه سید ناصر حسینی پور از زندان‌های مخفی عراق است. وی این کتاب را به گروهبان عراقی «ولید فرحان» سرنگهبان اردوگاه ۱۶ تکریت که در زمان اسارت، او را بسیار شکنجه و آزار داده، تقدیم کرده است. نویسنده این اثر ۱۴ ساله بود که راهی جبهه شد و در آخرین روزهای جنگ اسیر می شود و یک پایش را هم در همین زمان از دست می دهد. با این حال تصمیم می‌گیرد در دوره بعد از اسارت باز هم دیده‌بان اتفاقات و حوادث باشد، اما این بار بدون دوربین و دکل. او دیده‌ها و شنیده‌هایش را در کاغذهای کوچکی که از حاشیه روزنامه‌ها و کتاب‌های ارسالی سازمان مجاهدین خلق جمع آوری کرده است، با رمز می‌نویسد و در لوله عصایش جاسازی می‌کند.
کتاب «دا»
کتاب «دا» هم از جمله آثار مورد توجه مخاطبان داخلی است که از خاطرات سیده زهرا حسینی تهیه شده است. این کتاب به مقطعی از جنگ می پردازد که خرمشهر در محاصره بود. در مورد وجه تسمیه این کتاب می توان گفت واژه دا برگرفته از همان دایه یا دایکه است که در زبان کردی استفاده می شود (شکل مخفف کلمه اصلی)؛ این کتاب به خوبی خاطرات یک دختر شجاع در خرمشهر را بیان می کند.
کتاب «دختر شینا»
کتاب «دختر شینا» روایتی از خاطرات قدم خیر محمدی کنعان (همسر شهید ستار ابراهیمی) است. قدم خیر محمدی کنعان، راوی کتاب، در ۱۴ سالگی با ستار (صمد) ابراهیمی هژیر ازدواج می‌کند و صاحب پنج فرزند می‌شوند. در بیست و چهار سالگی شوهرش را در جنگ از دست می‌دهد و از آن زمان و با وجود ۵ فرزند، ازدواج نکرد و به تنهایی فرزندانش را بزرگ کرد. نگارش و تدوین کتاب فوق را بهناز ضرابی زاده برعهده داشته است و در جایی درباره شخصیت راوی اثر می نویسد: این موضوع برای من بسیار تامل برانگیز بود، زنی که در روستا زندگی می‌کرد به فضای شهر آمده و به تنهایی در اوج جوانی، تمام هم و غمش بزرگ کردن فرزندانش شده بود بنابراین تصمیم گرفتم درباره فراز و نشیب‌های زندگی این زن با او مصاحبه کنم.
کتاب «من زنده ام»
کتاب «من زنده ام» مربوط به دورانی از اسارت و خاطرات نوشته نشده ای از ۴ بانوی اسیر است که بعد از انتشار این کتاب پاسخ به سوالات زیادی در مورد رفتار رژیم بعث در قبال اسرای زن دادند. هنوز دوماه از جنگ نگذشته بود که این زنان (امدادگر در مناطق جنگی) اسیر می شوند و نظامیان بعثی به آنها عنوان «بنات الخمینی» می دهند. آنها تعریف می کنند که نظامیان عراقی از دستگیری آنها خوشحالی می کردند. عنوان کتاب که بر روی جلد چاپ شده، دستخط معصومه آباد است. آن روز که برای فرار از بی خبری مفقودالاثری برای خانواده اش یا هر کسی که می‌توانست فارسی بخواند نوشته بود: «من زنده ام.» برای این کتاب آیت الله خامنه ای تقریظی هم نوشته است.
کتاب «خط تماس»
کتاب «خط تماس» هم که به شیوه رمان نوشته است اثر محمدرضا بایرامی است که دارای پیچیدگی های خاصی است و از آنجایی که خاطرات و زندگی شهدا کمتر در قالب رمان نوشته می شوند اثر جالبی است. این اثر هم مطالبی در مورد ابعاد مختلف زندگی شهید کاظمی دارد اما نویسنده تلاش می کند در این اثر ۲۵۲ صفحه ای کمتر نامی از وی ببرد.
کتاب «عباس دست طلا»
کتاب «عباس دست طلا» به بیان خاطراتی از عباس علی باقری می پردازد که ملقب به عباس دست طلا بوده است. این اثر را محبوبه معراجی پور به رشته تحریر درآورده است و از جمله آثاری است که مورد توجه رهبر انقلاب هم قرار گرفته است. کتاب درباره فعالیت‌های باقری در پشت جبهه به عنوان یکی از نیروهای اصناف پشتیبان جنگ است که ابعاد جدیدتری از جنگ را روایت می‌کند و به جای اینکه مانند همیشه سراغ خط مقدم برود، اخلاص، ایثار و تلاش را در پشت جبهه توصیف می‌کند.
کتاب «سلام بر ابراهیم» (ج ۱و ۲)
کتاب دو جلدی «سلام بر ابراهیم» نگاهی به زندگی شهید ابراهیم هادی دارد که از زبان همراهان و نزدیکانش بیان شده است. این کتاب هم از جمله آثاری است که در مدت زمان کوتاهی بعد از انتشار به رکوردهای بالای فروش دست پیدا کرد و هنوز هم در بازار نشر مورد اقبال است.
کتاب «پسرک فلافل فروش»
کتاب «پسرک فلافل فروش» دربردارنده زندگینامه و خاطرات بسیجی مدافع حرم، طلبه شهید محمدهادی ذوالفقاری است. شهید ذوالفقاری، روز بیست و ششم بهمن ۹۳ در سامرا به فیض شهادت نائل آمد. این کتاب حاوی مجموعه خاطراتی از پدر، مادر، خواهر و جمعی از دوستان و آشنایان شهید در ایران و عراق، از دوران کودکی تا زمان شهادت است و عنوان کتاب نیز برگرفته از عنوان یکی از همین خاطرات می باشد.
کتاب «عمار حلب»
کتاب «عمار حلب» عنوان یکی از کتاب های مجموعه مدافعان حرم است که به خاطرات شهید مدافع حرم محمد حسین محمد خانی می پردازد. این اثر را محمد علی جعفری به رشته تحریر درآورده است.
کتاب «پیغام ماهی ها»
کتاب «پیغام ماهی ها» که عنوان پنجمین جلد از مجموعه کتاب های «بیست‌وهفت در ۲۷» است . این کتاب ۵۱۲ صفحه‌ای است به بررسی سرگذشت‌نامه استاد جنگ‌های نامتقارن محور مقاومت و فرمانده پیشین سپاه حضرت محمد رسول‌الله(ص) پرداخته است. گلعلی بابایی در این کتاب با استفاده از مصاحبه‌های حسین بهزاد، دیگر نویسنده با سابقه ادبیات مقاومت با شهید حسین همدانی، از شهدای مدافع حرم، فصول ابتدایی کتاب را به بررسی زندگی این شهید در دوران کودکی، سال های مبارزه با رژیم پهلوی، حضور در روزهای سخت بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، تاسیس سپاه پاسداران و عضویت در سپاه استان همدان و نبردهای داخلی جبهه کردستان پرداخته است و بعد از آن در ادامه به سراغ ماجراهای تاسیس لشکر ۲۷ محمد رسول‌الله(ص) با همراهی شهیدان محمود شهبازی، حاج احمد متوسلیان و محمدابراهیم همت رفته است.
کتاب «خداحافظ سالار»
کتاب «خداحافظ سالار» شامل خاطرات پروانه چراغ نوروزی همسر سرلشکر پاسدار شهید حسین همدانی، است. این اثر به قلم حمید حسام نوشته شده، روایتی از دفاع مقدس تا پایان جنگ تحمیلی است.
کتاب «آب هرگز نمی میرد»
کتاب «آب هرگز نمی میرد» هم از جمله آثار حمید حسام است که به روایت زندگی جانبازی می پردازد که در دوران دفاع مقدس حضور فعالی داشته است. وی از ابتدای سال ۶۲ فرمانده گردان ۱۵۲ حضرت ابوالفضل (ع) لشکر ۳۲ انصارالحسین (ع) بود که در این گردان تا بعد از عملیات کربلای ۵ در سال ۶۵ حضور داشت و به تعبیر سردار حسین همدانی نقش او در عملیات مرصاد مغفول ماند.
کتاب «با دست های خالی»
کتاب «با دست های خالی» اثری از مهدی بختیاری است و حاوی خاطراتی از شهید حسن طهرانی مقدم است. یکی از ویژگی‌های مثبت کتاب این است که پس از اتمام خواندنش، تصویر کامل اما کوتاهی از شهید طهرانی‌مقدم در ذهن خواننده شکل می‌گیرد. از رشادت‌های این شهید در دوران جنگ و راه‌اندازی یگان موشکی سپاه تا فعالیت در باشگاه‌های ورزشی صبا و پیکان و فتح قله‌های سبلان و دماوند و همچنین از خاطرات دست اول دوستانش تا استقلالی بودنش و فوتبال دیدن‌های شبانه‌اش را در این کتاب می توان مطالعه کرد.
کتاب «هجوم به تهاجم»
کتاب «هجوم به تهاجم» به خاطرات سردار قاسم سلیمانی می پردازد. این کتاب از مجموعه روزی روزگاری است که توسط عباس میرزایی جمع آوری شده است. در این اثر خاطراتی از بهمن سال ۱۳۶۰ تا اردیبهشت سال ۱۳۶۱ از زبان فرمانده وقت لشکر ۴۱ ثارالله(ع) آمده است.
کتاب «وقتی مهتاب گم شد»
کتاب «وقتی مهتاب گم شد» از جمله آثار دیگر حمید حسام است که به بیان خاطرات شهید علی خوش لفظ می پردازد. برای این اثر هم مقام معظم رهبری تقریظی نوشته اند. در این کتاب شهید خوش لفظ خاطراتی از کودکی تا دوران دفاع مقدس را بیان کرده است و البته در این کتاب گوشه هایی از ایثار و عشق نیروهای مردمی در سال های دفاع مقدس بیان شده است.
کتاب «ملا صالح»
کتاب «ملا صالح» اثر رضیه غبیشی است که خاطرات ملاصالح قادری را از دوران پیش از جنگ تا بعد از جنگ را روایت می‌کند، این اثر از دو وجهه مخاطب را به خود جلب می‌کند؛ نخست داستان زندگی راوی و دیگر، شخصیت اوست که در تمام سالهای بعد از جنگ تحمیلی تا همین چند سال اخیر، در گمنامی زندگی کرده است. برای بسیاری از مخاطبان، شخصیت راوی بیش از ویژگی‌های اثر جالب و جذاب بوده است.
کتاب «از حاج ابراهیم تا خان طومان»
کتاب «از ابراهیم تا خان طومان» عنوان دومین جلد از مجموعه مدافعان حرم است. این کتاب مجموعه روایت‌هایی از شهدای ارتفاعات حاج ابراهیم (واقع در غرب کشور) و منطقه خان طومان(سوریه) است که دوربین‌ها قادر به ضبط آنها نبوده‌اند. هر روایت منقش به عکس یک شهید یا تصویری از منطقه عملیاتی است. بسیاری از این روایات از شهدای نام آشنای مدافع حرم نظیر شهید بلباسی، شهید کابلی و دیگر یاران شهیدشان است.
کتاب «در کمین گل سرخ»
کتاب «در کمین گل سرخ» زندگینامه داستانی شهید سپهبد علی صیادشیرازی به قلم محسن مؤمنی‌شریف است. که شامل بخش‌های پیش از انقلاب زندگی شهید و بخش‌های مربوط به کردستان و سالهای پایانی جنگ است. که روایت نویسنده علاوه بر بسیاری از منابع مکتوب، مبتنی بر ساعت‌ها گفتگو و تحقیق است. «در کمین گل سرخ» هم از جمله آثاری است برایش تقریظی از سوی رهبری نوشته شده است.
کتاب «سرباز کوچک امام»
کتاب «سرباز کوچک امام» نوشته فاطمه دوست‌کامی، دربردارنده خاطرات مهدی طحانیان، کوچک‌ترین آزاده ایرانی در دوران هشت سال دفاع مقدس است. خاطرات کتاب هرچند از دوران کودکی راوی و از زمان پیش از انقلاب آغاز می‌شود، اما عمده تمرکز کتاب بر خاطرات طحانیان از دوران اسارت در اردوگاه‌های عراق است.
کتاب «مجید بربری»
کتاب «مجید بربری» زندگینامه داستانی شهید مدافع حرم «مجید قربانخانی» به قلم کبری خدابخش‌دهقی است. این کتاب روایتی جذاب و خواندنی از جوانی آزاده است که در دهه هفتاد متولد شد.
کتاب «من مادر مصطفی»
کتاب «من مادر مصطفی» اثر رحیم مخدومی است که به صورت مصاحبه و گفت و گو با مادر شهید مصطفی احمدی روشن دانشمند هسته ای کشور تدوین شده است. این اثر در ۱۵ بخش برای مطالعه همه گروه سنی اعم از نوجوان، جوان و بزرگسال با زبانی ساده نگاشته شده است.
کتاب «قصه دلبری»
کتاب «قصه دلبری» روایت همسر (مرجان درعلی) شهید محمدحسین محمدخانی از شهدای مدافع حرم است که در سن ۳۰ سالگی در سوریه شهید شد. شهید محمدخانی از فعالان بسیج دانشجویی بود و در علمیات‌های تفحص پیکر شهدای دفاع مقدس، شرکت می‌کرد، کتاب قصه دلبری، روایتی از سبک زندگی اوست که همسرش از روزهای آشنایی در بسیج دانشجویی تا روزهای پس از شهادت او را بازگو می‌کند.
کتاب «سرباز سالهای ابری»
کتاب «سربازهای ابری» در برگیرنده خاطرات شفاهی عبدالحسین بنادری فرمانده سپاه آبادان است. بنادری در عملیات‌های طریق القدس، ثامن‌الائمه، فتح‌المبین، بیت‌المقدس، رمضان، بدر، خیبر و والفجر۸ شرکت داشته و خاطرات نابی از آن روزها دارد. سید قاسم یاحسینی پای این خاطرات نشسته و آنها را تدوین کرده است.
کتاب «من و عباس بابایی»
کتاب «من و عباس بابایی» خاطرات حسن دوشن از شهید عباس بابایی است که با تألیف علی اکبری مزدآبادی منتشر شده است.
کتاب «ققنوس فاتح»
کتاب «ققنوس فاتح» نوشته گلعلی بابایی، روایت شفاهی از سرگذشت سراسر ایثار و پیکار دانشجوی شهید محسن وزوایی است. گلعلی بابایی این اثر را بر اساس ده‌ها برگ خاطرات موجود در آرشیوهای ثبت وقایع دوران دفاع مقدس و صدها دقیقه نوار مذاکرات نظامی و مکالمات بی‌سیم و مستندات باقی مانده در دست نزدیکان شهید وزوایی نوشته است، که شامل ۲۰ روایت شفاهی از سرگذشت این شهید است.
کتاب «خاک های نرم کوشک»
کتاب «خاک های نرم کوشک» به زندگی شهید عبدالحسین برونسی یکی از فرماندهان بی‌ادعای جبهه‌های جنگ در دوران دفاع مقدس می پردازد که از زندگی وی فیلم سینمایی «به کبودی یاس» نیز ساخته شد. این کتاب شامل خاطرات دوستان و آشنایان شهید برونسی است. این شهید از اهالی مشهد بود که پیش از انقلاب به عنوان مبارز انقلابی با رژیم پهلوی مبارزه می‌کرد و با پیروزی انقلاب از اجرای حکم اعدام نجات پیدا کرد. او پس از شروع جنگ به عنوان یکی از فرمانده های سپاه مشغول به خدمت بود تا در سال ۶۳ به شهادت رسید و پیکرش بعد از ۲۷ سال تشخیص هویت شده و به زادگاهش بازگشت.
کتاب «بابا نظر»
کتاب «بابا نظر» درباره شهید محمدحسن نظرنژاد (بابانظر) است، این شهید یک پهلوان و کشتی‌گیر خراسانی بود که با بدن قوی و پهلوانی خود زبانزد رزمندگان بود. او در یکی از عملیات‌های دفاع مقدس، بعد از انجام عملیات، با یکی از افسران عراقی که هنوز اسیر نشده بود، درگیر شده و پشت او را به خاک می‌رساند. کتاب بابانظر در سال ۸۸ منتشر شد این کتاب حاوی خاطرات است که شخصیت محوری آنها را در قالب یک مصاحبه بیان کرده است، مصاحبه‌کننده نیز حسین بیضایی بوده است. بابانظر که یک جانباز جنگی بود، بعد از جنگ در سال ۷۵ به دلیل تنگی نفس و ایست قلبی ناشی از عوارض جنگ، به شهادت رسید.
کتاب «نورالدین پسر ایران»
کتاب «نور الدین پسر ایران» حاصل مصاحبه ۴۰ ساعته معصومه سپهری با رزمنده ای تبریزی است که روایت تصویری و هیجان‌انگیز را از سلحشوری‌های رزمندگان در عملیات‌های بدر، والفجر هشت و کربلای ۴ ارائه می‌کند. رهبر انقلاب بر این کتاب نیز تقریظ نوشته و از آن به عنوان یکی از آثار ماندگار ادبیات دفاع مقدس یاد کرده‌اند.
کتاب «شطرنج با ماشین قیامت»
کتاب «شطرنج با ماشین قیامت» عنوان رمانی است از حبیب احمدزاده در مورد جنگ ایران و عراق، این کتاب را می توان یک اثر فلسفی اجتماعی درباره سه روز از زندگی یک بسیجی ١٧ساله اهل شهر ری قلمداد کرد که توسط عراقی‌ها محاصره شده است. او دیده‌بان توپخانه بود اما به‌رغم میل باطنی‌اش مسئولیت وانت غذا به او محول می‌شود و باید علاوه بر غذارسانی به رزمندگان، به سه نفر از آدم‌های عجیب‌وغریبی که شهر را ترک نکرده‌اند هم غذا بدهد. عراقی‌ها به سیستم رادار پیشرفته عربی مجهز شده‌اند و او به‌دنبال آن می‌گردد. این سیستم رادار همان ماشین قیامتی است که نویسنده برای یافتن آن با استناد به سه قسمت از کتاب مقدس قرآن، انجیل و تورات، فلسفه آفرینش انسان و زندگی‌اش در آخرت را از دیدگاه یک بسیجی نوجوان، روسپی زمان شاه و مهندس بازنشسته پالایشگاه آبادان که ترکیبی از گناه و بی‌گناهی، سادگی و مکاری و تقدس و کفر هستند، بازخوانی می‌کند.
کتاب «جنگ دوست داشتنی»
کتاب «جنگ دوست داشتنی» اثری از سعید تاجیک است و از این‌رو که کتاب خاطرات نویسنده جوان و رزمنده جبهه‌های جنوب را به زبان طنز به تصویر می‌کشد، از خوش‌خوان‌ترین کتاب‌های دفاع‌مقدس است. نویسنده با استفاده از ذهن توانمند خود بدون داشتن یادداشت روزانه، جزییات مربوط به حوادث و شخصیت‌ها را به یاد آورده و با زبانی طنزآمیز به رشته کلام کشیده است. در میان خاطرات وی، هم طنزهای مبتنی بر موقعیت طنزآمیز و هم طنزهای عبارتی که مبتنی‌بر ظرفیت‌های زبانی هستند، وجود دارد و تلفیق این دو شیوه، کتاب او را خواندنی و ارزشمند کرده است. وی در جنگ به خلق آدمیانی می‌پردازد که عینیت داشته و اکنون شبه‌اسطوره می‌نمایند، مردان بزرگی که همگی در آفرینش قصه‌های او نقش یکسان دارند، شهید همت و باکری برای او فرماندهانی است که تاریخ این مرزوبوم فقط می‌تواند بپرورد. تاجیک تلاش می‌کند در این کتاب چهره آنان را زیبا بنماید و پرده از بقای زیبای آنان بردارد.
کتاب «داستان های شهر جنگی»
کتاب «داستان های شهر جنگی» از هشت داستان کوتاه از حبیب احمدزاده است، این داستان های دفاع مقدسی در این اثر به همراه ضمیمه ای از نامه نویسنده به راجرز، فرمانده ناو آمریکایی و پاسخ نظامیان آمریکایی به او منتشر شده است. احمدزاده در این کتاب در هر داستان از جنبه و دیدی متفاوت به جنگ ایران و عراق پرداخته است. این مجموعه علاوه بر ترجمه به زبان انگلیسی و انتشار در آمریکا الهام بخش ساخت چند فیلم سینمایی و تلویزیونی همچون اتوبوس شب هم بوده است.