خبرگزاری مهر، گروه بین الملل- امید شکری*: گاز شیل تأثیر بسزایی بر قیمت انرژی در سراسر جهان داشته است. انقلاب گازی شیل و فناوری و نوآوری های پیشرفته ایالات متحده منجر به کاهش وابستگی آمریکا به منابع انرژی خارجی به ویژه خاورمیانه شده است.
طبق آژانس اطلاعات انرژی ایالات متحده، این کشور در سال گذشته به طور متوسط بیش از ۵ میلیون بشکه نفت در روز تولید کرده است. در دوران اوباما، ایالات متحده ۵ درصد از واردات نفت خود را از کشورهای اوپک تأمین می کرد. این کشور به طور متوسط سالانه ۳ میلیون بشکه نفت صادر می کند. صادرات LNG ایالات متحده نیز از طریق گاز شیل امکان پذیر است.
آژانس بین المللی انرژی باید در هر دوره پنج ساله سیاست ملی انرژی کشورهای عضو آژانس را بررسی کند. ایالات متحده آخرین کشوری است که امسال سیاست ملی انرژی خود را بررسی و بازبینی کرد. دکتر فاتح بیروت مدیر آژانس بین المللی انرژی، هفته گذشته برای گزارش نتایج حاصل از بررسی سیاست ملی خود به ایالات متحده سفر کرد. کارشناسان آژانس با بررسی ۵ سال گذشته صنعت انرژی ایالات متحده ، برای ۵ سال آینده راه حل هایی را ارائه داده اند.
در سال ۲۰۱۲ آژانس بین المللی انرژی پیش بینی کرده بود که ایالات متحده در پی انقلاب گاز شیل، با غلبه بر تولید کنندگان سنتی اوپک و غیر اوپک، به بزرگترین تولید کننده نفت در جهان تبدیل شود. وزیر انرژی ایالات متحده، ریک پری در دیدار با فاتح بیروت گفت که ایالات متحده حتی زودتر از آنچه آژانس پیش بینی کرده بود، به بزرگترین تولید کننده نفت در جهان تبدیل شده است. فناوری پیشرفته و نوآوری در صنعت نفت آمریکا، به این کشور کمک بسیاری در این زمینه کرده است.
تصمیم ترامپ برای خروج از برجام، بدون در نظر گرفتن فرصتی برای صادرات انرژی بیشتر اتخاذ نشده است. صادرات LNG بیشتر، همیشه در ذهن دولت ترامپ بوده است. در حالی که ممکن است تحریم ها بار دیگر صادرات نفت ایران را به طرز چشمگیری کاهش دهد، اما بعید به نظر می رسد که نفت و گاز آمریکا بتواند جایگزین سهم ایران در بازار شود. ویژگی های شیمیایی نفت خام صادرشده ایران با نفت شیل آمریکا متفاوت است.
ایالات متحده با استفاده از صادرات انرژی به ویژه LNG روابط خود را با همسایگان و متحدان خود در سراسر جهان گسترش می دهد. امنیت انرژی اتحادیه اروپا و وابستگی شدید آن به گاز روسیه باعث شده است که ایالات متحده نگاه ویژه ای به بازار انرژی اتحادیه اروپا بیندازد و صادرات LNG خود را در کنار تسریع در ساخت کریدور جنوبی افزایش دهد تا وابستگی اتحادیه اروپا به روسیه را کمتر کند. بازار آسیای شرقی، به ویژه کره جنوبی و ژاپن که عمدتا میعانات گازی خود را از ایران وارد می کنند، فرصتی مناسب برای LNG ایالات متحده است تا بتواند نقشی در امنیت انرژی کره جنوبی داشته باشد. با نگاهی به وضعیت واردات نفت و میعانات گازی از هر دو کشور، ما از نقش LNG آمریکا در تحریم ها علیه ایران آگاه تر می شویم.
صادرات گاز طبیعی و LNG ایالات متحده
براساس آژانس بین المللی انرژی، صادرات نفت ایالات متحده در پنج سال گذشته دو برابر شده است. در حال حاضر، ایالات متحده LNG را به پنج کشور در سراسر جهان صادر می کند. این کشور همزمان با تمرکز بر روی سوخت های فسیلی، سرمایه گذاری زیادی در انرژی های تجدید پذیر نیز کرده است. طبق اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده، این کشوردر حال حاضر دومین تولید کننده نیروگاه های خورشیدی و بادی است. طبق پیش بینی آژانس بین المللی انرژی، بیش از یک سوم گاز جهان در پنج سال آینده در ایالات متحده تولید می شود. در بخش LNG نیز، بیش از ۵ درصد ظرفیت تولید LNG طی پنج سال آینده به ایالات متحده اختصاص می یابد.
افزایش ظرفیت تولید LNG در پنج سال آینده، ایالات متحده را به بزرگترین تولید کننده و صادر کننده LNG تبدیل می کند. پیش بینی می شود که LNG ایالات متحده تا سال ۲۰۲۵ به پنجاه کشور جهان صادر شود. این یک هشدار جدی برای تولید کنندگان سنتی نفت و گاز در سراسر جهان است. در حال حاضر ایالات متحده نسبت به عربستان سعودی و روسیه نفت بیشتری تولید می کند و همچنین بزرگترین صادر کننده نفت در جهان است.
تأثیر افزایش ظرفیت تولید نفت آمریکا بر خاورمیانه
در حال حاضر، کشورهای آسیایی بزرگترین خریدار نفت و گاز خلیج فارس هستند و با توجه به افزایش تقاضا از کشورهای آسیایی به ویژه چین و هند، بازار انرژی آسیا به احتمال زیاد همچنان بازار هدف برای کشورهای منطقه خواهد بود. با افزایش تعداد تولیدکنندگان گاز طبیعی در جهان، قراردادهای آینده گاز و LNG مانند گذشته نخواهد بود و خریداران گاز برای بررسی قراردادهای آینده فشار وارد خواهند کرد.
تعددو تنوع صادرکنندگان گاز و LNG، وابستگی قیمت بنزین به قیمت نفت را کاهش می دهد و همچنین قراردادهای بلند مدت را با قراردادهای کوتاه مدت و انعطاف پذیر جایگزین می کند. قطر و استرالیا به عنوان بزرگترین صادر کننده LNG، باید برای رقابت با آمریکا آماده باشند. ایالات متحده از صادرات انرژی برای تقویت روابط با متحدان خود استفاده می کند. بازار آسیای شرقی، بازار هدف ایالات متحده برای فروش LNG است. با افزایش تولید و صادرات LNG، مشتریان سنتی از تولید مازاد در بازار جهانی بهره می برند و به تدریج قیمت ها کاهش می یابد.
افزایش تولید نفت آمریکا به همراه کاهش تقاضای جهانی برای نفت، تأثیر مستقیمی بر اقتصاد کشورهای صادر کننده عمده نفت از جمله عربستان سعودی و روسیه خواهد داشت. بخش اعظم درآمد دولت عربستان سعودی از صادرات نفت حاصل می شود. در حالی که در سند ۲۰۳۰، عربستان سعودی بر کاهش نقش صادرات نفت در اقتصاد این کشور تاکید دارد، اما تا تحقق کامل آن اهداف، اقتصاد این کشور هم از نوسانات قیمت نفت و هم از افزایش تولید نفت و ظرفیت صادرات نفت رنج خواهد برد.
اقتصاد روسیه نیز به صادرات انرژی وابسته است. افزایش تولید و صادرات نفت و گاز ایالات متحده به معنای کاهش سهم کشورهای مهم صادر کننده انرژی است. علاوه بر ایالات متحده، روسیه و عربستان سعودی نیز به دلیل تحریم ها برصادرات نفت ایران، توانستند جایگزین سهم ایران در بازار جهانی انرژی شوند. حل مشکلات ایران و آمریکا، دستیابی به توافق جدید و بازگشت ایران به بازار جهانی انرژی، به معنای کاهش سهم آنها از بازار و افزایش رقابت در بازار انرژی است.
تعجبی ندارد که صنعت انرژی ایران برای غلبه بر مشکلات دوران تحریم ها مسیری طولانی در پیش دارد. اما در میان مدت، ایران ممکن است قادر باشد با حل مشکلات و جذب سرمایه گذاری و فناوری خارجی، به همراه بهینه سازی مصرف سوخت، جایگاه قبلی خود را در بازار انرژی بازیابد. افزایش تولید نفت و گاز آمریکا به معنای افزایش صادرات LNG به اروپا است. اگر زیرساخت های لازم در کشورهای اروپایی فراهم شود و قیمت LNG ایالات متحده با سایر کشورهای صادر کننده مهم رقابت کند، این محصول ایالات متحده تا حدی سهم روسیه از بازار اروپا را در اختیار خواهد گرفت و این به معنای کاهش نفوذ سیاسی روسیه است.
در سال های آینده، استقلال انرژی آمریکا، ژئوپلیتیک جهانی را در همه زمینه ها تغییر خواهد داد. این بدان معناست که خاورمیانه و به ویژه عربستان سعودی باید در کنار بازار پتروشیمی، برنامه ای محکم برای حفظ جایگاه خود در بازار جهانی نفت داشته باشند. برخی پیش بینی ها حاکی از آن است که با افزایش استقلال انرژی در ایالات متحده، تمایل این کشور به منابع نفتی خاورمیانه کاهش می یابد. البته این موضوع به اهمیت نفت در سیاست خارجی آمریکا بستگی دارد. لازم به ذکر است که کنترل منابع انرژی و مسیرهای انتقال انرژی توسط دیگر قدرتهای بزرگ خلاف منافع ایالات متحده است. بنابراین ایالات متحده آمریکا نسبت به تحولات خاورمیانه بی تفاوت نخواهد بود.
*کارشناس مسائل انرژی