خبرگزاری مهر - گروه استان ها: تالاب گندمان یکی از ۱۰ تالاب برتر پرنده نگری در ایران است که در دفتر بین المللی تحقیقات پرندگان آبزی لندن به ثبت رسیده است.
این تالاب که به عنوان زیستگاهی با ارزش در میان ۱۰۵ زیستگاه مهم پرندگان در ایران شناسایی شده، در شمار زیباترین تالاب های کشور و مهمترین کانون های گردشگری چهارمحال بختیاری قرار داشته و زیستگاهی منحصر به فرد برای زمستان گذرانی و تخمگذاری پرندگان مهاجر و اسکان دائم پرندگان بومی محسوب می شود.
این تالاب در شهرستان بروجن استان چهارمحال و بختیاری در جوار شهر گندمان قرار دارد. تالاب گندمان طی یک دهه گذشته با مشکلات بسیار زیادی روبرو شد که مهمترین آن خشکسالی و کاهش منابع آب ورودی به تالاب بود
خشکسالی و کاهش منابع آب ورودی در کنار برداشت های بی رویه آب از چاه های آب کشاورزی اطراف تالاب موجب شد که وضعیت این تالاب روز به روز بحرانی تر شود.
وقوع آتش سوزی در این تالاب از دیگر مسائلی بود که در تالاب رخ داد و بخش قابل توجهی از تالاب سوخت. بحرانی شدن وضعیت تالاب و نبود آب در آن موجب شد که دیگه هیچ گونه پرنده ای مهاجری در آن دیده نشود.
در حال حاضر با اقدامات انجام شده با مشارکت مردم در منطقه در کنار وقوع بارش های قابل توجه در سالجاری در این استان، تالاب گندمان بار دیگر احیاء شود و زندگی در این تالاب دوباره جریان گرفته است.
نایب رئیس انجمن زیست محیطی تسنیم بروجن اظهار داشت: تالاب گندمان دومین تالاب استان بعد از تالاب چغاخور از نظر وسعت و اهمیت است.
تالاب گندمان در شمار ۲۴ تالاب ثبت شده کشور در کنوانسیون رامسر قرار داردهومان خاکپور با بیان اینکه تالاب گندمان در شمار ۲۴ تالاب ثبت شده کشور در کنوانسیون رامسر قرار دارد، تصریح کرد: این تالاب از نظر پرنده‌گری در کشور با اهمیت است.
خاکپور تاکید کرد: در گذشته بخشی از حقابه تالاب گندمان از طریق آبی که از تالاب چغاخور وارد رودخانه آقبلاغ و سپس به تالاب گندمان منتقل می‌شد، تامین بود اما بعد از احداث سد بر روی خروجی تالاب چغاخور در اواخر دهه ۶۰، کم کم حقابه تالاب گندمان از چغاخور قطع و رودخانه آق بلاغ نیز خشک شد.
وی ادامه داد: بعد از خشکی رودخانه آقبلاغ و با آغاز خشکسالی‌ها دهه اخیر در استان، خشکی تالاب گندمان تشدید و در سال ۸۸ با تالابی خشکیده مواجه شدیم و پدیده کمیاب آتش سوزی زیرزمینی در آن رخ داد که یکی از بزرگترین آتش سوزی‌های تالابی در کشور بود.
خاکپور بیان کرد: این آتش به دلیل عمق خاک تالابی (خاک‌های تورب یا زغال سنگی) به لایه‌های پایین تالاب نفوذ کرده که ۴۰ روز طول کشید و این آتش‌سوزی با این مدت طولانی در کشور بی سابقه است.
وی گفت: از همان سال فعالیت‌های نجات بخش تالاب آغاز شد و یک مشارکت تحسین برانگیز با همکاری سازمان‌های مردم نهاد در کنار دستگاه‌های متولی مانند حفاظت محیط زیست شکل گرفت و تمامی مردم روستاهای اطراف تالاب تحت آموزش قرار گرفتند که منجر به حساس سازی عمومی و مشارکت مردمی شد و در حقیقت احیای تالاب گندمان یک اولویت برای جوامع محلی تلقی شد.
خاکپور اظهار داشت: خروجی اقدام منسجم و مشارکت چهار جانبه مردم، سازمان های مردم نهاد، حفاظت محیط زیست و دستگاه‌های دولتی متولی امر موثر در منطقه، موجب احیا این تالاب شد که اکنون یکی از بهترین تالاب‌های کشور است.
حساس شدن و مشارکت و همراهی مردم با دستگاه‌های متولی برای اجرای طرح‌های احیای تالاب گندمان از عوامل بسیار مهم در احیای تالاب است.وی افزود: حساس شدن و مشارکت و همراهی مردم با دستگاه‌های متولی برای اجرای طرح‌های احیای تالاب گندمان ازجمله احداث بند خاکی بر خروجی تالاب برای جلوگیری از خروج آب‌های مازاد بخش کشاورزی و چشمه های اطراف زمینه ساز حفظ این تالاب شد.
این فعال محیط زیست در چهارمحال و بختیاری تاکید کرد: به طور قطع این اراده عمومی از عوامل بسیار مهم در احیای تالاب است.
خاکپور کاهش نرخ شکار در منطقه با حساس سازی و آگاهی رسانی به مردم و اصلاح الگوهای آبیاری در زمین‌های کشاورزی اطراف منطقه به منظور تخصیص بخشی از آب کشاورزی به تالاب را از عوامل موثر در نجات تالاب گندمان برشمرد.
وی با اشاره به اینکه روند احیای تالاب از سال ۹۰ شروع شد و در آن زمان بالغ بر ۶۰ درصد تالاب در طول ۱۰ سال به صورت جدی آسیب دیده بود، تصریح کرد: در مدت دو سال تالاب احیاء شد و این احیا یک الگوی و تجربه موفق در کشور محسوب می‌شود.
خاکپور تصریح کرد: الگوی احیای تالاب نشان داد که اگر مردم حضور در این امور حضور یابند، ضریب موفقیت بالا خواهد رفت.
وی بیان کرد: برای حفظ محیط طبیعی در جوامعی که معیشت آنان وابسته به طبیعت است، باید منافع مردم تامین شود و این نکته بسیار مهم است که برای جلب مشارکت علاوه بر بیان کارکردهای محیط زیستی باید منافع معیشتی برایشان تعریف شود که در احیاء تالاب گندمان این گونه عمل شد.
مردم نقش مهمی در احیای تالاب گندمان داشتند
خاکپور ادامه داد: مشارکت مردم بدون ایجاد منفعت برای آنان، توقع زیاد از جوامع محلی محسوب می‌شود زیرا نیازهای اولیه آن‌ها تامین نمی‌شود.
وی افزود: محیط های تالابی یکی از محل‌های تغذیه کننده چشمه و چاه‌های پایین دست تالاب هستند که این مهم تقویت آبخوان تالاب گندمان را شکل داد و انگیزه مردم با دیدن اثر بخشی این اقدام تقویت شد.
خاکپور بیان کرد: باید به سمت تعریف و تقویت معیشت جایگزین رفت مانند توسعه ظرفیت گردشگری منطقه و حضور گردشگران، که تحقق این مسیر نیازمند همکاری بین بخشی متولیان است و سرعت حرکت در این مسیر نیز موضوعی دیگر است.
وی گفت: منطقه گندمان در سال‌های اخیر به شدت با پدیده سرمازدگی مواجه بود که یکی از کارکردهای محیط های تالابی ایجاد تعادل آب و هوایی و یا کاهش گرمای ویژه منطقه است که منجر به کاهش اختلاف دمای بین شب و روز می‌شود و خشکی تالاب، این کارکرد را از بین برده بود و سرمازدگی شکل گرفت که در زمان احیاء تالاب گندمان به مردم گفته شد که محیط های تالابی این سرمازدگی را کاهش می‌دهد و این امر به اقتصاد خانوار کمک می‌کند که موجب تقویت انگیزه مردم شد.
خاکپور تاکید کرد: چیدن علوفه‌های موجود در تالاب نیز تخریب لانه‌های پرندگان و عدم مهاجرت پرندگان به تالاب گندمان و افزایش جمعیت آفات را در پی داشت، که از این اقدام نیز جلوگیری شد.
وی اظهار داشت: کار مهم سازمان‌های مردم نهاد کوتاه کردن دیوار بی اعتمادی جوامع محلی و دستگاه‌های دولتی است که این بی اعتمادی موجب می‌شد سخنان مطلوب دستگاه‌های دولتی روی مردم اثر نگذارد که سازمان‌های مردم نهاد در این زمینه نقش خود را به نحو موثری ایفا کردند.
خاکپور بیان کرد: خشک شدن تالاب گندمان می‌توانست زندگی و معیشت سکونت‌گاه‌های اطراف تالاب را با تهدید جدی روبرو کند و همچنین تبدیل شدن تالاب‌ها به کانون ریزگرد موجب شده تا به حوزه سلامت و اقتصاد کشور خسارت بسیاری وارد شود و نعمت تالاب را به یک بلا تبدیل کند.
وی گفت: از دست رفتن یکی از مهمترین زیستگاه‌های پرندگان کشور و تاثیر بسیار جدی در تنوع زیستی در حوزه پرندگان، هجوم آفات زراعت و باغات منطقه، افزایش و تکرار سرمازدگی، کاهش شدید دبی و خشکی چشمه‌ها و چاه‌های پایین دست که از تالاب تغذیه می‌شدند، تاثیر روی مسائل روحی و روانی مردم منطقه داشت و از عواقب خشکی شدن تالاب گندمان بود که می‌توانست شکل گیرد.
خاکپور ادامه داد: مشارکت مردم بدون ایجاد منفعت برای آنان، توقع زیاد از جوامع محلی محسوب می‌شود زیرا نیازهای اولیه آن‌ها تامین نمی‌شود.
وی افزود: محیط های تالابی یکی از محل‌های تغذیه کننده چشمه و چاه‌های پایین دست تالاب هستند که این مهم تقویت آبخوان تالاب گندمان را شکل داد و انگیزه مردم با دیدن اثر بخشی این اقدام، تقویت شد.
تالاب گندمان چهارمحال و بختیاری در حال حاضر وضعیت مناسبی دارد
مدیرکل حفاظت محیط زیست چهارمحال و بختیاری در گفت و گو با خبرنگار مهر با بیان اینکه تالاب گندمان چهارمحال و بختیاری در حال حاضر وضعیت مناسبی دارد، اظهار داشت: بارش های قابل توجه در سالجاری در این استان در کنار اقدامات انجام شده نقش مهمی در احیای تالاب گندمان داشته است.
شهرام احمدی بیان کرد: تالاب گندمان طی سال های گذشته به علت خشک شدن به یک کانون تولید گرد و غبار محلی تبدیل شده بود و موجب کاهش کیفیت هوای منطقه از جمله شهر گندمان شده بود.
وی بیان کرد: هم اکنون پرندگان مختلف در تالاب گندمان مشاهده می شوند و زندگی در این تالاب جریان گرفته است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست چهارمحال و بختیاری بیان کرد: در بعضی اوقات گونه های جدید از پرندگان مختلف توسط فعالان محیط زیست وکارشناسان در این تالاب مشاهده می شود.
وی با بیان اینکه تالاب ها یکی از مهمترین مناطق در استان ها به شمار می روند ارزش های بسیار بالایی دارند، تاکید کرد: تالاب ها نقش مهمی در ارتقای بخش های مختلف گردشگری، اجتماعی و حفظ محیط زیست و .... دارند.
وضعیت تالاب گندمان روز به روز در حال بهبود است و اگر بارش های خوبی در سال زارعی جاری در این استان شاهد باشیم، تالاب گندمان به یکی از زیباترین تالاب های کشور تبدیل می شود.