خبرگزاری مهر – گروه استانها: تبخیر سالانه بیش از یک متر از سطح آب دریای خزر، افت تراز و بیلان منفی آب، کاهش بارندگی‌ها و تغییر اقلیم مدیریت منابع آبی در نوار ساحلی خزر را حساس و دشوار کرده است.
سازه‌های آبی و مهندسی رودخانه، هیدرولوژی و سیلاب، مدیریت یکپارچه منابع آب، آب‌های زیرزمینی، محیط‌زیست، تغییر اقلیم و خشک‌سالی، آبیاری و زهکشی، حریم پهنه‌های آبی و مسائل حقوقی آن، نوسانات تراز آب و اثرات آن و انتقال آب بین حوضه‌ای ضرورت توجه به مدیریت منابع آبی در نوار ساحلی را الزامی می‌سازند.
معصومه بنی‌هاشمی سرپرست مرکز ملی مطالعات و تحقیقات دریای خزر مستقر در ساری با اظهار اینکه ایران سهم دوم را در خطوط ساحلی بعد از قزاقستان دارد گفت: ازنظر حوضه آبریز دریای خزر، پنج کشور حاشیه خزر به همراه چهار کشور دیگر در حوضه آبریز سهم دارند و ویژگی نوسانات تراز آب دریای خزر همواره ساحل‌نشینان را درگیر کرده است.
کاهش تراز آب دریای خزر
وی به خبرنگار مهر می‌گوید: طبق آمار ایستگاه‌های سخت‌افزاری دریای خزر در یک بازه ۹۹ ساله تراز آب دریای خزر ۲۵ متر بیلان منفی داشته است و از سال ۱۹۳۰ که دوره شروع سدسازی‌ها بود کاهش تراز آب به طول سه متر رخ‌داده است.
بنی‌هاشمی یادآور شد: همچنین ساخت‌وسازها، شهرک‌سازی‌ها و سکونتگاه‌ها در حاشیه دریای خزر بدون آگاهی از تراز آب دریای خزر صورت گرفته و خسارت‌های چشمگیری در سواحل کشورها به بار آورده است.
این استاد دانشگاه ادامه داد: در حال حاضر دریای خزر روند خود را به سمت کاهش تراز آب تغییر داده است و ویژگی نوسانی دریای خزر از ویژگی‌های مهم آب‌شناختی است که باید موردتوجه قرار گیرد.
بنی‌هاشمی بابیان اینکه نوسان دریای خزر با سرعت بیش از ۱۰۰ برابر اقیانوس‌ها رخ می‌دهد و می‌تواند کلیدی برای مطالعه اقیانوس‌ها باشد ادامه داد: سالانه یک متر از سطح آب دریای خزر معادل ۳۸۰ میلیارد مترمکعب براثر تبخیر از دست می‌رود و این میزان تبخیر در سواحل جنوبی خزر بیشتر از دیگر مناطق خواهد بود.
سالانه یک متر از سطح آب دریای خزر معادل ۳۸۰ میلیارد مترمکعب براثر تبخیر از دست می‌رود و این میزان تبخیر در سواحل جنوبی خزر بیشتر از دیگر مناطق خواهد بود
بنی‌هاشمی گفت: بر اساس مؤلفه‌های بیلان آبی و مطالعات تغییرات پارامترها در دریای خزر، رودخانه‌های شمالی ۸۵ درصد آب‌های ورودی به دریای خزر را تأمین می‌کنند و رودخانه ولگا ۸۰ درصد سهم معادل ۲۵۰ میلیارد مترمکعب در سال را تأمین می‌کند.
این کارشناس یادآور شد: طبق آمارهای غیررسمی ذخایر رود ولگا در سدهای روسیه بیش از ۱۸۰ میلیارد مترمکعب است و نشان از مدیریت حجم آب این رودخانه دارد و سهم کشور ما از آن کم است.
وی به تغییرات آبدهی رودخانه ولگا اشاره کرد و گفت: به‌موازات کاهش آب دهی ولگا شاهد کاهش تراز آب دریای خزر بوده‌ایم و این زنگ خطری برای خلیج‌های حاشیه ازجمله خلیج گرگان است.
بنی‌هاشمی یکی از نگرانی‌های کاهش تراز آب دریای خزر را بحران‌های سیاسی و اقتصادی برشمرد و گفت: شور شدن آب‌های ساحلی و غرقاب شدن چاه‌های نفتی و پیامدهای آن از بر تالاب‌ها و دخل و تصرف در اراضی ساحلی ازجمله مشکلات فراروی است.
همچنین محمدشاه نظری استاد دانشگاه نیز در گفتگو با خبرنگار مهر درباره تعیین حریم منابع آبی در نوار ساحلی گفت: در سال ۵۷ پایین‌ترین عمق آب در دریا را شاهد بودیم و در سال ۷۴ تراز آب به منفی ۲۷ رسیده و حد حریمی که در نظر می‌گیریم منفی ۲۴ است.
دریای خزر عقب نشینی کرد
وی با اشاره به اینکه از سال ۷۴ به بعد شاهد عقب‌نشینی آب دریای خزر هستیم گفت: اگر نوسانات دوره‌ای آب را در نظرگیریم در دوره ۱۵۰ ساله شاهد دو تراز بحرانی آب در دریای خزر هستیم.
این استاد دانشگاه بابیان اینکه پارامترهای مختلفی برای حفاظت از نوار ساحلی مدنظر قرارگرفته است گفت: حد بستر دریا در همه کشور بر اساس بالاترین میزان آب ایجادشده موردتوجه است.
وی افزود: در حوزه دریای خزر، طبق قوانین باید خط حریم مرزی موردتوجه قرار گیرد و روش‌های دقیقی برای برآورد تغییرات ساحلی ایجادشده داشته باشیم تا حریم دریا را مشخص کنیم.
وی درباره حریم رودخانه‌ها نیز گفت: در هر منطقه دریایی باید بحث‌های مختلفی نظیر زمین‌شناسی، ریخت‌شناسی و مطالعات مختلف را موردتوجه قرار دهیم زیرا این بحث‌ها بر دریا اثر می‌گذارند و حریم را متغیر می‌کنند.
این استاد دانشگاه یادآور شد: مسائل اقتصادی، اجتماعی و توسعه‌ای منطقه نیز بر تعیین حریم دریا و رودخانه‌ها در نوار ساحلی تأثیرگذار است و با توجه به تجارت موجود در منطقه، حریم باید به گونه ای شود تا مناطق ساحلی از فرسایش و شستشو حفظ و تغییرات اقلیمی اثر کمتری روی آن داشته باشد.
همچنین اسدالله تیموری رئیس دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری در سومین همایش ملی مدیریت منابع آب در نواحی ساحلی گفت: در استان‌های شمالی در برابر بحران جدی آب قرار داریم ولی متأسفانه به آن کم‌توجهی می‌شود. مسائل حقوقی آن، نوسانات تراز آب و اثرات آن و انتقال آب بین حوضه‌ای باید در مدیریت نوار ساحلی موردتوجه قرار گیرد
رئیس دانشگاه بابیان اینکه رعایت اصول فنی در آبیاری نیازمند به توجه، سرمایه‌گذاری ویژه‌ای است تا راندمان مدیریت آب بیشتر شود افزود: با توجه به بهای ارزان آب، این نگاه برای اقتصاد منطقه خطرآفرین است، چون اقتصاد با منابع آبی گره‌خورده است.
تیموری با اشاره اهمیت ویژه اکوسیستم خزری عنوان داشت: باید با تلاش و دقت کافی در این زمینه این اکوسیستم را به خطر نیندازیم.
علی‌اصغر یوسف نژاد عضو هیئت‌رئیسه مجلس و نماینده مردم ساری و میان درود در مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه آب‌وخاک در کنار هم از مسائل مهم کشور است اظهار داشت: از سیلاب باید به‌عنوان یک فرصت استفاده کرد نه تهدید و دانشگاه‌ها و سازمان‌های مربوطه در این حوزه باید باهم هماهنگ باشند تا معضلات حل شود.
یوسف نژاد به اهمیت آمایش سرزمینی اشاره کر و گفت: حتماً باید پیوست موضوع منابع آب داشت، متأسفانه از دریای خزر که یک سرمایه ملی است هیچ استفاده‌ای نکرده‌ایم، نه در تجارت، نه در گردشگری نه در شیلات و نیاز به یک بازنگری اساسی در اهداف دستگاه‌ها و پژوهش اصولی است.
عواملی مانند وقوع سیلاب، رشد روزافزون جمعیت، لزوم توسعه پایدار صنعت و کشاورزی، کمبود منابع آب و در معرض تنش آبی بودن ایران، سبب شده که نیاز به مدیریت منابع آب بیش از گذشته موردتوجه قرار گیرد، همچنین حریم پهنه‌های آبی و مسائل حقوقی آن، نوسانات تراز آب و اثرات آن و انتقال آب بین حوضه‌ای، سازه‌های آبی و مهندسی رودخانه، هیدرولوژی و سیلاب، مدیریت یکپارچه منابع آب، آب‌های زیرزمینی، محیط‌زیست، تغییر اقلیم و خشک‌سالی، آبیاری و زهکشی، حریم پهنه‌های آبی و مسائل حقوقی آن، نوسانات تراز آب و اثرات آن و انتقال آب بین حوضه‌ای باید در مدیریت نوار ساحلی موردتوجه قرار گیرد.