به گزارش خبرگزاری مهر، هجدهمین قسمت از برنامه «شب روایت» با محوریت بررسی جایزه ادبی جلال آل‌احمد سه‌شنبه شب ۵ آذر از شبکه چهار سیمای جمهوری اسلامی ایران پخش شد.
در این برنامه علی‌اصغر عزتی پاک نویسنده و مهمان «شب روایت» در خصوص این‌که آیا کارکردی که از جوایز ادبی انتظار می‌رود، وجود دارد، گفت: در باره ماهیت جوایز ادبی و ضرورت آن کسی شک ندارد به‌خصوص در این روزها که نویسنده‌های زیادی وجود دارد و ممکن است مخاطب در انتخاب آثار برجسته دچار سردرگمی شود، این جوایز به مخاطب کمک زیادی می‌کنند و نویسنده‌ها هم تشویق می‌شوند. در کل جایزه ادبی آثار ارزشمند فرهنگی را به مخاطبان و جامعه ادبیات معر فی می‌کند.
وی در باره مشکلات جوایز ادبی گفت: اگر کاری انتخاب می‌شود باید طوری از نویسنده حمایت شود که این حمایت احساس شود اما در ایران جوایزی که اعطا می‌شوند، هیچ‌گره‌ای از کار نویسنده‌ای که تشخیص داده شده برای فرهنگ کشور مفید است باز نمی‌کنند. وقتی بابت کتابی که نویسنده سه سال روی آن وقت گذاشته است، نهایتا دو میلیون تومان به آن جایزه می‌دهند هیچ‌کس به این جایزه ها حساس نمی‌شود مگر در محفل‌های ادبی.
این نویسنده درباره ملاک انتخاب این جوایز گفت: جایزه‌ها بر دونوع هستند؛ ما یک جایزه خصوصی و یک جایزه دولتی داریم. در جوایز خصوصی می‌گویند ما به محتوا کاری نداریم و ادبیت اثر برای ما مهم است. چون ما در ادبیات ژانر نداریم. به‌عنوان‌مثال ما بهترین اثر پلیسی و ...نداریم. اما در بخش دولتی اعمال حاکمیت در فرهنگ است که حتما این جوایز شاخصه‌هایی را دارند. در این بین جوایز موضوعی هم هستند مثل داستان انقلاب امیرحسین فردی که هرساله حوزه هنری برگزار می‌کند. واقعیت مسلمی که نمی‌توان از آن چشم پوشید کم‌اعتباری جوایز ادبی است. مثلا بعضی آثار چند جایزه گرفته‌اند اما در چاپ دوم وسوم می‌مانند. وقتی یک اثر به‌عنوان اثر برگزیده انتخاب می‌شود باید به آن توجه شود ولی این اتفاق در جامعه ادبی ایران نمی‌افتد و فکر می‌کنم دلیلش این است که مخاطبان هم دریافته‌اند، که شاخصه‌های این جوایز خیلی ادبی نیستند و بیشتر محفلی و دوستانه هستند.
در ادامه، مجری برنامه در سوالی از عزتی پاک این موضوع را مطرح کرد که باتوجه به حجم بالای آثار که به دبیرخانه می‌رسد آیا همه کتاب‌ها در این بررسی‌ها خوانده می‌شود که این نویسنده گفت: مشخص است که این اتفاق نمی‌تواند بیفتد. داستان‌نویس حرفه‌ای یا کسی که در جایزه‌ای مثل جلال مطرح می‌شود، نمی‌تواند در جایی برای خودش نوشته باشد و کسی از آن سراغی نگرفته باشد بلکه او را می‌شناسند. هرنویسنده‌ای که شروع می‌کند، می‌گوید می‌خواهم با ناشران درجه یک کشور کار کنم. اگر انجا پذیرفته نشوند، سراغ ناشران درجه سه می‌روند که این‌ها خودش می‌تواند شاخص یک اثر خوب باشد. اما در این دوره در گروه داستان کوتاه ما یک‌نویسنده و نشر کاملا گمنام در آثار منتخب‌شده داریم. همه کارهایی که بالا آمده‌اند به رای اکثریت رسیده‌اند و هرکتابی حداقل دورای داور را داشته است.
عزتی پاک درباره نقد جایزه جلال گفت:جایزه جلال جایزه ملی است؛ مهم‌ترین جایزه ادبی ایران است و باید آن را نقد کرد. اما من با سابقه ۲۰ ساله در مشاهده رفتار جوایز ادبی، خیلی صادقانه می‌گویم که جایزه جلال متعادل‌ترین رفتار را داشته است و کسانی که این جایزه را نقد می‌کنند، توجه جدی به ماجرا ندارند که این‌جایزه، یک جایزه ملی است و برای شخص خاصی نیست.
در بخش بعدی این برنامه، مهدی قزلی مدیرعامل بنیاد شعر و ادبیات داستانی به‌عنوان مهمان درباره ادغام بنیاد شعر و ادبیات داستانی گفت: دولت سیاستی را در پیش دارد و آن، کوچک‌کردن دولت است. در این‌سیاست این بحث مطرح است که موسسات وزارت ارشاد در طرح ساماندهی قرار دارند که در این طرح ساماندهی امکان دارد که به ادغام یا انحلال یک موسسه بیانجامد. چیزی‌که در جریان است، این است و این‌که چه اتفاقی قرار است بیفتد، معلوم نیست.
وی همچنین درباره این بنیاد و این‌که بنیاد دولتی است یا خصوصی، گفت: بنیاد یک مجموعه هیئت امنایی است و رئیس هیئت امنا معاون وزیر است. پس معنایش این است که نظر وزارت ارشاد در این موسسه جاری و ساری است اما به‌لحاظ اجرایی در بستر حقوقی دیگری شکل می‌گیرد.
مدیر عامل بنیاد شعر و ادبیات داستانی گفت: جایزه جلال تمام تلاشش این است که جایزه ملی باقی بماند و بهترین‌ها را در چهار حوزه داستان کوتاه، رمان، نقد ادبی و مستندنگاری هم به ادب‌دوستان و هم به حوزه ادبیات معرفی کند. جوایز زیادی در کشور برگزار می‌شوند که در نحوه اجرا و نوع نگاه فراگیر نبوده‌اند اما مهم‌ترین فلسفه جایزه جلال این است که فراگیر بوده و صدای ملی است. و جایزه، متعهد نیست که همه جریان‌ها را در برگیرد. در واقع جایزه جلال حساسیت مثبت و منفی به جریان خاصی ندارد اما در مورد محتوا حساسیت و عدم حساسیت‌هایی وجود دارد. چون وقتی من در مورد جایزه ملی صحبت می‌کنم و در کشوری هستم که اکثر افراد مسلمان هستند. پس توجه به ملیت و اسلام‌گرایی در آن لحاظ می‌شود و نمی‌شود که این موارد را نادیده گرفت.
قزلی در پاسخ به این سوال که اگر کسی منتقد بود که آثار برگزیده منطبق با آیین جلال نیستند، چه‌کسی باید پاسخگو باشد، گفت: مسئولیت این‌جایزه با وزیر ارشاد است و پول این جایزه را دولت می‌دهد. اما در مراحل اولیه اعضای هیئت‌داوران، اعضای هیئت علمی و دبیر علمی پاسخگو هستند.
وی در پایان از سلامت جایزه جلال دفاع کرد و گفت: هر وقت جایزه از شفافیت خارج شود و هر وقت داورها یا وضعیت مالی‌اش نامعین باشند، این جایزه سلامت لازم را ندارد.
در بخش بعدی برنامه شب روایت، مصطفی وثوق‌کیا روزنامه‌نگار حوزه کتاب به حواشی جایزه جلال در دوره‌های مختلف پرداخت و گفت: جایزه جلال در زمان آقای محسن پرویز ایجاد شد و با جایزه ۱۱۰سکه، گران‌ترین جایزه سال شد. در دوره‌های مختلف، داوران اصلا اثری را انتخاب نمی‌کردند و جایزه تا جلوی درب تالار وحدت هم می‌آمد، اما مجددا به خزانه برمی‌گشت. در سه دوره اول این جایزه، در هیچ رشته‌ای برگزیده نداشته است. اما بالاخره در چهارمین دوره، در بخش رمان، کتاب «جاده جنگ» از منصور انوری انتخاب شد؛ که هنوز کتاب کامل نشده بود و کسی نمی‌دانست آخرش چه می‌شود.
وی افزود: یکی از مشکلات این‌دوره‌ها این بود که داور و اعضای هیئت علمی اعلام نمی‌شدند و کسی نمی‌دانست چه کسانی داوری می‌کنند. در دوره ششم جایزه که در دولت تدبیر و امید بود، چند تغییر در جوایز ادبی ایجاد شد و مسئولیت اجرای جایزه جلال به بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایران واگذار شد. در دوره هفتم اتفاق عجیبی افتاد و داوران به خودشان جایزه دادند. و یکی از آقایان که عضو هیئت علمی بودند، کتابشان در بخش نقد ادبی برگزیده شد که این‌اتفاق، با اعتراض همه مواجه شد. در نتیجه در سال بعد مصوب شد کلیه وابستگان به جایزه جلال نباید هیچ‌اثری از خودشان در جایزه شرکت دهند.
وثوق‌کیا در ادامه گفت: در دوره هشتم، انتخاب یک رمان حاشیه ساز شد. در این‌دوره یک نویسنده، جوان با کار اول خود در جایزه انتخاب شد که با تعجب همه روبرو شد. رمان نسیم مرعشی رمانی بود که فضایی کاملا سیاه و ناامیدانه داشت که با آیین‌نامه جلال در یک راستا نبود. در دوره دهم شهریار عباسی عضو هیئت داوران شد در حالی‌که در مصاحبه‌ای ادعا کرده بود دولت صلاحیت برگزاری جایزه ادبی ندارد. اما آقای عباسی داور بزرگترین جایزه ملی کشور شد. در دوره بعد، جایزه از ۱۱۰سکه به ۳۰سکه رسید که با انتقاد نویسندگان مواجه شد. در این‌دوره، در بخش رمان داورانی انتخاب شدند که با این‌که آدم‌های صاحب‌نظری هستند، اما در حوزه رمان اثری ندارند.
وثوق‌کیا در پایان سخنانش گفت: در این دوره، یعنی دوره دوازدهم نیز خبر انصراف یکی از نویسنده‌ها از جایزه جلال مطرح شد که بعدا خود نویسنده تکذیب کرد و دقیقا مشخص نشد که از چه چیزی ناراحت بود.