خبرگزاری مهر، گروه استانها - هیفاء پردل: از بین معجزاتی که پیامبران داشتند «قرآن مجید» بی‌نظیرترین معجزه الهی بود که از سوی خداوند به مسلمانان هدیه شد و از بین کتاب‌های الهی مانند انجیل و تورات این قرآن بود که دست خوش هیچ تحریف و تغییری نشد.
اندیشمندان جهان اسلام برای دسترسی راحت به عمق قرآن کریم تحقیقات بسیاری در قالب «دایره المعارف» انجام دادند؛ دایره المعارف قرآنی شامل اطلاعات پایه و معتبری است که در باب علوم و معارف و همچنین اعلام قرآنی به گونه‌ای آسان و روان در دسترس قرآن پژوهان قرار می‌گیرد.
در قرن ۱۷ میلادی در اروپا دایره المعارف قرآنی تدوین شد ولی از قواعد و استانداردهای علمی برخوردار نبود ولی اکنون در مرکز فرهنگ و معارف قرآن پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی دفتر تبلیغات اسلامی «جامع‌ترین دایره المعارف قرآن» در حال تدوین است که به جلد ۱۵ رسیده است.
دایره المعارفی برای رسیدن به عمق مفاهیم قرآنی
رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در این زمینه به خبرنگار مهر می‌گوید: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی دو رسالت کلیدی در فعالیت‌های خود دارد از جمله توانمندسازی علوم اسلامی برای حل مشکلات برای کمک به نظام اسلامی و همچنین اسلامی سازی نیروی انسانی که دایره المعارف زیرساختی برای رسیدن به این دو رسالت است.
حجت الاسلام نجف لک زایی می‌افزاید: دایره المعارف قرآنی زیرساخت اسلامی سازی علوم انسانی را هم فراهم می‌کند چون ما نمی‌توانیم از متخصصان علوم مختلف انتظار داشته باشیم که خود از تفاسیر قرآنی به دنبال مفاهیم مختلف رفته و آن را استخراج کنند لذا دایره المعارف قرآنی این مفاهیم را استخراج و در اختیار قرآن پژوهان قرار داده است.
دایره المعارفی که کتاب سال شد
رئیس پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن نیز در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، می‌گوید: دانش‌هایی که از نظر محتوایی و قلمرو توسعه پیدا می‌کنند بهترین روش برای ارائه سازمان یافته آن‌ها تدوین دایره المعارف قرآنی است.
حجت الاسلام محمد صادق یوسفی مقدم می‌افزاید: دایره المعارف قرآن کریم به عنوان کتاب سال جمهوری اسلامی برگزیده شده است و از سوی مراکز دانش که مرز دانش و استانداردهای پژوهشی را در اختیار دانش پژوهان قرار می‌دهند بالاترین امتیاز را دریافت کرده است.
وی با اشاره به مخاطبان این دایره المعارف اظهار می‌کند: مخاطبان دایره المعارف قرآن کریم تنها جهان اسلام نیستند بلکه کلیه ادیان و مذاهب می‌توانند با مراجعه به این دایره المعارف دیدگاه اسلام را که بر قرآن کریم متمرکز شده استخراج کنند و در هر موضوعی که احساس می‌کنند باید از دیدگاه قرآن کریم استفاده کنند می‌توانند از این اثر بهره‌مند شوند.
نگاهی به تاریخچه دایره المعارف
مدیر گروه دایره المعارف‌های قرآنی مرکز فرهنگ و معارف قرآن نیز در گفت‌وگو با خبرنگار مهر می‌گوید: نخستین بار دایره المعارف با شکل امروزی در قالب الفبا در قرن ۱۷ میلادی و در سال ۱۹۱۳ یعنی ۱۰۰ سال قبل در اروپا منتشر شد اما دایره المعارفی با قواعد امروزی و با استانداردهای شناخته شده وجود نداشت.
حجت الاسلام علی خراسانی بیان می‌کند: فقدان چنین اثری باعث شد تا پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در سال ۷۵ به فکر تدوین دایره المعارف افتاده و در سال ۷۶ تدوین این پروژه جامع علمی را آغاز کند.
در این دائره المعارف به آراء و عقاید مذهبی و مکتب احترام گذاشته شده و از دامن زدن به اختلافات پرهیز شده است
به گفته وی، این دایره المعارف در ۵ بخش تدوین شده که شامل بخش گزینش مدخل، تشکیل پرونده علمی، نگارش و تألیف مقالات و همچنین بخش تألیف و بازبینی و بخش ویرایش است.
مدیر گروه دایره المعارف‌های قرآنی مرکز فرهنگ و معارف قرآن با اشاره به مدخل‌های این دایره المعارف، می‌افزاید: این دایره المعارف برای نخستین بار در قالب استاندارد نگاشته شده و مدخل‌های قرآنی آن جامعیت دارد؛ ۳ هزار مدخل و ۲ هزار و ۳۰۰ مقاله از ویژگی دیگر این دایره المعارف است.
وی درباره بخش‌های مختلف دایره المعارف قرآنی می‌گوید: دایره المعارف به بخش‌های علوم قرآن و معارف و مفاهیم تقسیم‌بندی شده است هرچند مباحث فقهی در این دایره المعارف با رویکرد علمی و پژوهشی و با توجه به قلمرو مقالات تنظیم می‌شود و به آراء و عقاید مذهبی و مکتب احترام گذاشته شده و از دامن زدن به اختلافات در تدوین آن پرهیز شده است.
اختصاص بخش‌هایی از دایره المعارف به نوجوانان
مدیر گروه دایره المعارف‌های قرآنی مرکز فرهنگ و معارف قرآن اظهار می‌کند: این پروژه علمی ۲۰ سالی است که آغاز شده و تاکنون جلد ۱۵ آن هم تألیف شده است که ۶ جلد از دانش نامه آن مختص نوجوانان است که می‌توانند برای فهم به عمق مفاهیم قرآنی از آن بهره‌مند شوند.
وی می‌افزاید: این ۱۵ جلد از دل مقالات به تفکیک موضوعی انتخاب شده شامل: دانشنامه قرآن و اخلاق، دانشنامه قرآنی معارف عقلی، دانشنامه علوم قرآنی اعلام قرآنی، دانشنامه قرآنی حج و سرزمین وحی است.
ارزیابی دقیق مقالات علمی دایره المعارف
حجت الاسلام خراسانی در بخش دیگری از سخنان خود می‌گوید: مقالات در سطوح مختلفی ارزیابی می‌شوند چرا که نویسندگان آن هم در سطوح مختلف علمی هستند هرکدام از این مقالات به طور موردی از سوی شورای علمی ویرایش و کنترل می‌شوند و اگر نیاز به اصلاحاتی بود اصلاح و در ۱۰ مرحله ارزیابی خواهند شد.
وی بیان می‌کند: برای استفاده قرآن پژوهان چه در داخل و چه خارج از کشور این دایره المعارف به زبان‌های عربی و انگلیسی ترجمه شده است اما ترجمه انگلیسی نیازمند اتمام کار دایره المعارف است تا به ترتیب الفبایی ترجمه شود.