خبرگزاری مهر، گروه بین الملل - سمیه خمارباقی: سومالی یا جمهوری فدرال سومالی یک کشور ساحلی است که در منطقه شاخ آفریقا در شرق آفریقا واقع شده و پایتخت آن موگادیشو است. این کشور، قبلاً با نام «جمهوری دموکراتیک سومالی» شناخته می‌شد و ۹۸٪ مردم این کشور نیز مسلمان هستند.
کشور سومالی ۳۰ سال است با مشکلات عدیده ای همچون جنگ داخلی، تروریسم و قحطی و خشکسالی دست و پنجه نرم می‌کند، این کشور طی سالهای اخیر با حمایت ترکیه به تدریج در زمینه‌های تحصیلی، بهداشتی و نظامی وارد مسیر پیشرفت و توسعه شده است.
نهادهای رسمی، مدنی و همچنین شرکت‌های خصوصی متعلق به ترکیه علی رغم ناامنی‌ها در سومالی در نقاط مختلف این کشور به فعالیت خود ادامه داده و در توسعه این کشور در ۱۰ سال اخیر نقش مثبتی داشته‌اند. حمایت ترکیه از سومالی در سال ۲۰۱۱ موقعی که این کشور با یک قحطسالی سخت مواجه شده بود، انظار جامعه جهانی را معطوف به این کشور کرد.
همچنین حضور رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه در سومالی در دورانی که مشکلات امنیتی در این کشور به اوج رسیده بود، و فراخوان جامعه جهانی برای یاری رسانی، مورد استقبال کشورهای زیادی قرار گرفت.
فعالیت‌های اجتماعی، خدماتی و اقتصادی ترکیه در سومالی
خطوط هوایی ترکیه نقش پررنگی در سومالی ایفا می‌کند به طوری که «ترکیش ایرلاینز» دروازه سومالی به سمت کشورهای جهان است. خطوط هوایی ترکیه در سال ۲۰۱۲ نخستین پرواز رفت و برگشت خود به سومالی را آغاز کرد. این در حالی بود که خطوط هوایی کشورهای آفریقایی نیز از این اقدام خودداری می‌کردند. ترکیش ایرلانیز که سال‌ها به عنوان تنها خطوط هوایی متصل کننده سومالی به نقاط مختلف جهان در این کشور بود، در روزهای سخت همواره در کنار مردم سومالی قرار گرفت.
احداث بیمارستان‌های مدرن و مجهز
ترکیه همچنین در این کشور که به دلیل شرایط بد اقتصادی، ارائه خدمات بهداشتی و درمانی نیز صورت نمی‌گیرد یک بیمارستان مدرن و مجهز ساخت. در جریان سفر رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه در سال ۲۰۱۵ بیمارستان تحقیقاتی و آموزشی رجب طیب اردوغان با ۲۰۰ تخت خواب افتتاح شد. امکانات این بیمارستان به حدی است که به بیمارانی از کشورهای کنیا، جیبوتی و دیگر مناطق اطراف نیز خدمات ارائه می‌دهد.
موگادیشو مرکز فعالیت‌های حمایتی ترکیه در خارج از کشور
مجتمع سفارت ترکیه در موگادیشو با پیست بالگرد، مسجد، زمین تنیس، فوتبال و پمپ بنزین به فعالیت‌های خود در راستای برقراری صلح و امنیت در منطقه بدون وقفه ادامه می‌دهد. این مرکز به حل اختلافات میان دولت مرکزی و ایالت‌های اطراف نیز کمک می‌کند.
افتتاح بزرگترین پایگاه نظامی ترکیه در خارج
ارتش ترکیه بزرگترین پایگاه نظامی خود در خارج را در موگادیشو پایتخت سومالی احداث کرده است. احداث این پایگاه در ۱۰ کیلومتری جنوب موگادیشو ۵۰ میلیون دلار برای ارتش ترکیه هزینه در برداشته است و مساحت آن حدود ۴ کیلومتر مربع بوده و مشرف به اقیانوس هند است.
بر اساس توافقنامه‌ای که در ۲۵ ژانویه ۲۰۱۵ میان ترکیه و سومالی به امضا رسید، این پایگاه برای آموزش نیروهای سومالیایی احداث شده است، هدف از این آموزش‌ها بازسازی و حمایت از ارتش سومالی و بهبود زیرساخت‌ها و بخش لجستیک آن و کمک به امر مبارزه با تروریسم و برقراری صلح و ثبات در این کشور عنوان شده است.
پایگاه نظامی ترکیه که مشرف به اقیانوس هند است، شامل مراکز آموزش نظامی همانند آکادمی جنگی، مرکز آموزش افسران و دیگر تأسیسات از جمله سالن سینما، کتابخانه، مرکز زبان، سال کنفرانس، فضای سبز و پارک، مسجد و درمانگاه و زمین بازی فوتبال و رستوران ترکی است.
در این مراکز به سربازان سومالیایی استفاده از اسلحه، بمب‌های دست‌ساز و انواع مین‌ها، اصول اساسی دریانوردی، شیوه‌های هدف‌گیری با اسلحه سنگین، خودکار و تاکتیک‌های تیراندازی و نرمش‌های نظامی آموزش داده می‌شود.
آنچه جالب توجه است این است که سربازان سومالیایی در دانشکده نظامی با زبان ترکی استانبولی آشنا شده و این زبان را فرا می‌گیرند و علاوه بر آن در مراسم صبحگاهی علاوه بر سرود ملی سومالی، سرود ملی ترکیه اجرا و مارش نظامی این کشور نواخته می‌شود.
اما چرا سومالی با وجود ناآرامی‌های خود برای ترکیه دارای اهمیت است و مقامات آنکارا برای این کشور جایگاه ویژه ای در آفریقا قائل هستند؟
اهمیت ژئوپلیتیک، سیاسی و اقتصادی سومالی
سومالی به دلیل برخورداری از مرزهای طولانی با خلیج عدن و اقیانوس هند و نقشی که می‌تواند در ارتباط کشورهای خارجی برای ارتباط با بخش شرقی آفریقا ایفا کند، در سیاست‌های کلان توسعه اقتصادی و سیاسی ترکیه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
اهمیت سومالی در سیاست خارجی ترکیه به دلیل موقعیت استراتژیک این کشور و همچنین بازار مصرفی است که می‌تواند بر توان اقتصادی و سیاسی آنکارا در منطقه خاورمیانه از یک سو و قاره آفریقا از سویی دیگر بیفزاید.
سومالی در قسمت شاخ آفریقا و در شرقی‌ترین بخش این قاره قرار گرفته است. این کشور به دلیل داشتن مرزهای ساحلی با خلیج عدن و اقیانوس هند و قرار داشتن تنگه راهبردی «بابالمندب» که رابط میان خلیج عدن و دریای سرخ است، در شمال مرزهایش، جایگاه ویژه ای در سیاست‌های راهبردی کشورهای بزرگ دارد. موقعیت استراتژیک سومالی پس از افتتاح کانال سوئز که دریای مدیترانه را از طریق دریای سرخ و تنگه عدن به اقیانوس هند متصل میساخت، ارتقا یافت.
براین اساس سومالی با ۳۳۳۰ کیلومتر خط ساحلی، طولانیترین خط ساحلی را در قاره آفریقا دارا است. لذا کشورهایی که خواهان حضور در خلیج عدن هستند به اهمیت سومالی به خوبی واقف هستند. به همین دلیل ترکیه از زمان روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه در سال ۲۰۰۲ در این کشور، به دنبال تقویت مناسبات خود با سومالی بوده است.
ترکیه با بیش از ۷۵۰ میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی تلاش دارد حوزه‌های صادرات کالاهای خود را توسعه دهد. در این رابطه کشورهای آفریقایی بهترین بازار برای ترکیه به شمار می‌روند. همچنین بخش خصوصی ترکیه درصدد حضور در آفریقا برای سرمایه گذاری و استفاده از منابع مواد خام آن است
با روی کار آمدن «مسعود ایلماز» در سال ۱۹۹۸ و در پیش گرفتن سیاست‌های درهای باز به سوی آفریقا، بحث گسترش مراودات با این قاره پس از گذشت بیش از نیم قرن در دستور کار سیاستمداران قرار گرفت. پیروزی حزب اسلامگرای عدالت و توسعه در انتخابات ۲۰۰۲ توجه به آفریقا را در سیاست‌های کلان ترکیه جدی تر کرد.
در همین راستا سومالی به دلیل موقعیت سوق الجیشی اش در میان کشورهای شرقی قاره سیاه مورد توجه ویژه آنکارا قرار گرفت. سومالی علاوه بر برخورداری از جغرافیای منحصر به فرد در نقشه سیاسی جهان، گذرگاه ورود به بازار ۱۰۰ میلیونی اتیوپی به شمار می‌رود که این مساله با توجه به رویکرد اقتصاد محور حزب عدالت و توسعه قابل تأمل بود. از این رو رجب طیب اردوغان، نخست وزیر وقت ترکیه، در سال ۲۰۱۱ اولین مقام غیر آفریقایی لقب گرفت که در دو دهه اخیر به این کشور سفر کرد. او در این سفر وعده کمک ۱۵۰ میلیون دلاری برای بهبود وضعیت غذایی مردم سومالی داد که بسیار مورد توجه مقامات موگادیشو قرار گرفت.
در کنار مزایای سیاسی، بعد اقتصادی نیز برای آنکارا اهمیت دارد. ترکیه با بیش از ۷۵۰ میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی تلاش دارد حوزه‌های صادرات کالاهای خود را توسعه دهد. در این رابطه کشورهای آفریقایی بهترین بازار برای ترکیه به شمار می‌روند. همچنین بخش خصوصی ترکیه درصدد حضور در آفریقا برای سرمایه گذاری و استفاده از منابع مواد خام آن است.
در این راستا سومالی به دلیل داشتن مرزهای آبی و قرار گرفتن در مسیر ورود به بخش داخلی افریقای شرقی مورد توجه فعالان اقتصادی ترکیه است. حضور نظامیان ترکیه در سومالی و کمک به تقویت توان ارتش این کشور می‌تواند تأمین کننده امنیت توسعه امکانات حمل و نقل ریلی و جاده‌ای و همچنین سرمایه گذاری برای بخش خصوصی باشد.
از سویی دیگر صنایع نظامی ترکیه به سومالی و کشورهای اطراف آن به عنوان بازار سلاح‌ها و تجهیزات نظامی می‌نگرند. صادرات دفاعی این کشور در حال حاضر بیش از یک میلیارد و ۷۰ میلیون دلار است. تقویت حوزه صادرات تولیدات میلیتاریستی علاوه بر آنکه پیوندهای نظامی-امنیتی آنکارا را با کشورهای آفریقا تقویت می‌کند فرصتی برای جلوگیری از تأثیر تنش‌های سیاسی ترکیه بر اقتصاد و بازار کار این کشور خواهد بود.
افزون بر مزایای اقتصادی و نظامی ورود ترکیه به سومالی، استقرار سربازان ترک در پایتخت این کشور استراتژیک، امکان افزایش مانور آنکارا را در تحولات خاورمیانه و جنوب شرق آفریقا را فراهم می‌کند. یگان دریایی نیروهای مسلح ترکیه اولین بار در سال ۲۰۰۹ در خلیج عدن حضور یافتند. این اقدام در راستای قطعنامه شورای امنیت و برای مبارزه با دزدان دریایی صورت گرفت. قدرت نمایی نظامی ترکیه با برخورداری از پایگاه نظامی شرایطی برای رهبران آنکارا ایجاد می‌کند تا در تحولات خلیج عدن و دریای سرخ ایفای نقش کنند.