به گزارش خبرگزاری مهر، به همت پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت علیهم السلام و مرکز همکاری‌های علمی و بین الملل پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی کرسی ترویجی عرضه و نقد ایده علمی، افسانه ابن سبا، دستاورد تلاش ضد علوی زبیریان در راستای کرسی تخصصی: تاریخ نگاری ضد علوی زبیریان، ۲۲ دی ماه با ارائه حجت الاسلام والمسلمین علی اکبر ذاکری خمی و نقد حجت الاسلام والمسلمین یدالله حاجی زاده و دبیر علمی حسین قاضی خانی برپا شد.
این کرسی ترویجی با حضور حجت الاسلام و المسلمین علی اکبر ذاکری به عنوان ارائه دهنده بحث و حجت الاسلام و المسلمین یدالله حاجی زاده در جایگاه ناقد در سالن کنفرانس علامه طباطبایی مرکز همایش‌های غدیر دفتر تبلیغات اسلامی برگزار شد.
در این نشست حسین قاضی خانی، دبیر علمی، در مورد موضوع بحث توضیحاتی مختصر ارائه داد و به معرفی سخنرانان این جلسه پرداخت و در ادامه از حجت الاسلام و المسلمین ذاکری خواست تا بحث خودشان را در ارتباط با موضوع افسانه ابن سبا آغاز کنند.
ارائه دهنده بحث، سخنان خودشان را با معرفی تقسیم بندی از آرا موجود درباره ابن سبا آغاز کرد و گفت که دیدگاه‌هایی مانند نظرات علامه عسکری، مؤلفان شیعه برخی کتب رجالی مانند کشّی، دیدگاه اهل سنت و همچنین برخی معاندان تشیع و نیز دیدگاه‌های برخی طرفداران امام علی علیه السلام و کسانی که ابن سبا را فردی غالی به شمار می‌آورند، در این ارتباط مطرح هستند. علامه عسکری جریان ابن سبا را برخاسته از سوی سیف بن عمر می‌داند، اما به نظر می‌رسد نام عبدالله ابن سبا قبل از سیف بن عمر در متون دیده می‌شود و سیف بن عمر آن اطلاعات را دریافت و تغییراتی در آنها ایجاد کرده است.
عضو هیأت علمی پژوهشکده تاریخ و سیره در تبیین چرایی ذکر علت مطرح ساختن موضوع ابن سبا توسط زبیریان گفت: فردی بنام شعبی که در عصر حضرت علی علیه السلام می زیسته برای توجیه مشروعیت زبیریان اخباری از ابن سبا نقل کرده است. شعبی کسی بوده است که علاوه بر زبیریان با امویان نیز همکاری می‌کرد و حتی معلم فرزندان عبدالملک نیز بوده است.
پس از سخنان ذاکری، حجت الاسلام والمسلمین حاجی زاده، ناقد بحث، در مورد نظرات ارائه دهنده بحث نقدهایی وارد کرد و شواهدی ارائه داد که عبدالله ابن سبا ساخته و پرداخته زبیریان نبوده است. ایشان نیز با این نکته موافق بودند که عبدالله ابن سبا شخصیتی خیالی نبوده و او در تاریخ وجود داشته است. ایشان گفته افرادی که معتقدند اولین اخبار مربوط به ابن سبا توسط طبری ذکر شده است را رد کرده و به این نکته اشاره کردند که در کتاب «مسالب العرب» مطلبی در مورد ابن سبا نوشته شده است.
همچنین جاحظ (متوفی ۲۵۵ ق) درباره او اشاراتی داشته است. ضمن آنکه ابن قطیبه (متوفی ۲۷۶ ق) به غلو عبدالله ابن سبا درباره حضرت علی علیه السلام اشاره کرده است. بلاذری هم در انساب الاشراف بدون اشاره به نام عبدالله ابن سبا مطلبی در مورد او آورده است. در کتاب «الغارات» هم نام عبدالله ابن سبا آمده است.
حجت الاسلام و المسلمین حاجی زاده اسناد و اخبار فراوانی در نقد مدعای همکاری شعبی با زبیریان و برجسته نمودن نقش ابن سبا برای مواجهه با اهل بیت علیهم السلام و مذهب تشیع ذکر کرد از جمله اینکه، شعبی از امویان هم طرفداری کرده و حتی فضایلی از حضرت علی علیه السلام نیز ذکر می‌کند که با نظریه «افسانه ابن سبا دستاورد تلاش ضد علوی زبیریان» در تعارض است.